جایگاه اجتماعی و ویژگی زنان در هزارویک شب و کلیله و دمنه
الموضوعات :
فاطمه امانی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
آذر دانشگر
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
الکلمات المفتاحية: خیانت, جایگاه اجتماعی, کلیله و دمنه, هزارویک شب, زنان,
ملخص المقالة :
در آثار ادبی، متون کهن و قصه ها زنان به عنوان بخشی از جامعه نقش ها و ویژگی های گوناگونی داشته اند. تالیف و نوشته شدن این آثار توسط مردان و پرداختن به زن و جایگاه اواز دیدگاه آن ها از مهم ترین ویژگی های این متون است. هزارویک شب و کلیله و دمنه به عنوان دو اثرداستانی بازگو کنندۀ بسیار خوبی برای بیان جایگاه زنان و موقعیت آنان در جوامع کهن هستند. زنان در قصه های این دواثر ویژگی، نقش و جایگاه گوناگونی داشته و بیان خصوصیات منفی و مثبت در مورد آن ها زیاد است. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی، به مقایسه و بیان خصوصیات، جایگاه و نقش اجتماعی زنان در قصه های هزارویک شب و کلیله و دمنه پرداخته شده است. نتایج این پژوهش گویای آن است که توجه هرچه بیشتر به خصوصیات منفی زنان در قصه های هزارویک شب و کلیله و دمنه نشان دهندۀ نوع نگاه نویسندگان مرد دریک جامعه مردسالار نسبت به زنان و جایگاه آن هاست. در قصه های هزارویک شب خیانتگری زنان حتی در برترین جایگاه و مقام یعنی ملکه و همسر پادشاه موضوع اصلی و آغاز کننده داستان ها بوده است، اما در داستان های کلیله و دمنه این ویژگی به زنان در طبقات دیگر جامعه اختصاص داده شده است. سایر خصوصیات مثبت و منفی همچون تدبیر، دانش، خرد، شجاعت، حیله گری و نیرنگ بازی همه از مواردی است، که در داستان های دو کتاب هزارویک شب و کلیله و دمنه به زنان نسبت داده شده است.
کتاب ها
اقلیدی، ابراهیم (1397) هزارویک شب، جلد1، تهران: نشرمرکز.
اقلیدی، ابراهیم (1397) هزارویک شب، جلد3، تهران: نشرمرکز.
پینالت، دیوید (1389) شیوه های داستان پردازی در هزارویک شب، ترجمۀ فریدون بدره ای، تهران: هرمس.
ثمینی، نغمه (1379) عشق و شعبده (پژوهشی در هزارویک شب)، تهران: مرکز.
رامان، سلدن (1376) راهنمای نظریه ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
ستاری، جلال (1368) افسون شهرزاد، تهران: توس.
محجوب، محمدجعفر (1382) ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعه مقالات دربارۀ افسانه ها و آداب و رسوم مردم ایران)، تهران: چشمه.
منشی، نصرالله (1386) کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
نیچه، ویلهلم فردریش (1387) چنین گفت زرتشت، ترجمۀ داریوش آشوری، تهران: آگه.
مقالات
پاک نیا، محبوبه (1385) خوانشی از زن در شاهنامه، مطالعات زنان، سال4، شمارۀ 2، صص111-114.
جنیدی، فریدون (1384) شهرزاد داستان سرای، کتاب ماه هنر، شمارۀ 85 و86، صص 168-171.
سلطانی، نازنین؛ خوارزمی، حمیدرضا؛ صرفی، محمدرضا (1399) بررسی نقش و جایگاه زنان در افسانه های عامیانۀ کرمان (براساس رویکرد فمینیسم اگزیستانسیالیسم و کمونیسم)، پژوهش نامۀ زنان، تابستان، سال یازدهم،شمارۀ 12، صص77-99.
سجادی، سید محمود(1385) هزارویک شب و شهرزاد قصه گو، نشریۀ رودکی، شمارۀ 11، صص114-118.
کوپال، عطاالله (1391) بررسی نمونه هایی از خاموشی زنان در ادب پارسی، فصلنامۀ علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دورۀ4، شمارۀ14، صص248-229.
میهن دوست، محسن(1384) جادوی کلام و مکر روایتی، کتاب ماه و هنر، شمارۀ 81 و82، صص45-48.
یزدانفر، یساره، شیری، قهرمان (1395) نقش اجتماعی، موقعیت و مقام زن در شاهنامۀ فردوسی و هزار ویک شب، فصلنامۀ علمی– پژوهشی پژوهش های ادبیات تطبیقی، دورۀ 4، شمارۀ 2، صص177-201.
_||_Books
Eghlidi, Ebrahim (2018) One Thousand and One Nights, Volume 1, Tehran: Nashr-e-Markaz.
Eghlidi, Ebrahim (2018) One Thousand and One Nights, Volume 3, Tehran: Nashr-e-Markaz.
Pinalet, David (2010) Storytelling Methods in a Thousand and One Nights, translated by Fereydoun Badrahai, Tehran: Hermes.
Samini, Naghmeh (2000) Love and Magic (Research in the Thousand and One Nights), Tehran: Center.
Raman, Selden (1997) Guide to Literary Theory, translated by Abbas Mokhber, Tehran: New Design.
Sattari, Jalal (1989) Afsoon Shahrzad, Tehran: Toos.
Mahjoub, Mohammad Jafar (2003) Iranian Folk Literature (Collection of Articles on Myths and Customs of the Iranian People), Tehran: Cheshmeh.
Monshi, Nasrollah (2007) Kelileh and Demneh, edited by Mojtaba Minavi, Tehran: Amirkabir.
Nietzsche, Wilhelm Friedrich (2008) This is what Zarathustra said, translated by Darius the Assyrian, Tehran: Ad.
Articles
Pakonia, Mahboubeh (2006) A reading of a woman in Shahnameh, Women's Studies, Volume 4, Number 2, pp. 111-114.
Junidi, Fereydoun (2005) Shahrzad Dastansarai, Book of the Month of Art, Nos. 85 and 86, pp. 168-171.
Soltani, Nazanin; Kharazmi, Hamidreza; Sarfi, Mohammad Reza (2020) A Study of the Role and Position of Women in the Folk Myths of Kerman (Based on the Approach of Existentialist Feminism and Communism), Women's Research Journal, Summer, Year 11 - Number 12, pp. 77-99.
Sajjadi, Seyed Mahmoud (2006) Hazarovik Shab and Shahrzad Qeshegoo, Roudaki Magazine, No. 11, pp. 114-118.
Kopal, Ataollah (2012) A Study of Examples of Women's Silence in Persian Literature, Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), Volume 4, Number 14, pp. 248-229.
Patriot, Mohsen (2005) The Magic of Words and Narrative Tricks, Book of the Moon and Art, Nos. 81 and 82, pp. 45-48.
Yazdanfar, Yasareh, Shiri, Ghahraman (2016) The social role, position and status of women in Ferdowsi Shahnameh and Hezar-e-Vik Shab, Quarterly Journal of Comparative Literature Research, Volume 4, Number 2, pp. 177-201.
