تحلیل گفتمان مسلط در غزلیات حافظ بر مبنای وجوه چالشی-استدلالی نظریه کنش‌گفتار

الموضوعات :

سعید اکبری پابندی ¹ , مهری تلخابی ² , حسین آریان ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الإثنين , ربيع الثاني, 1442 تاريخ التأكيد : 09 الأربعاء , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442

الکلمات المفتاحية: غزلیات حافظ, سرل, کنش منظوری, کنش ترغیبی, کنش گفتار,

ملخص المقالة :

کنش گفتار، یکی از مباحث مهم کاربردشناسی و فلسفه زبان است که پژوهشگر در تحلیل خود، بیشترین نقش را به گفتمان در بافت قائل می‌شود. این مقاله بر آن است که از گفتمان مسلط غزلیات حافظ روشنگری کرده و نشان دهد که شاعر، در جایگاه یک منتقد اجتماعی، برای القای دیدگاه‌های خود به مخاطب، چگونه از شیوه‌های کلامی متعدد و کنش‌های گفتار بهره برده است. بررسی کنش‌های گفتار غزلیات حافظ، برای کشف ابعاد نظام باورهای او، دارای اهمیت پژوهشی است. فرض بر این است که گفتمان مسلط و وجه ممیزه غزلیات حافظ، گفتمان رندی است و از ایدئولوژی و نحوه ارتباط شاعر با نهادهای قدرت حکایت دارد. بدین منظور، بر اساس مباحث مرتبط با نظریه کنش گفتار با محوریت الگوی پنج‌گانه‌ جان سرل، عمل نمودیم و داده‌های مستخرج از دیوان را به روش‌های آماری- توصیفی، مورد تحلیل و تفسیر قرار دادیم. ره‌آورد تحقیق، حاکی از آن است که حافظ، در تولید گفتمان خود، از کنش‌های تلفیقی و شیوه‌های مختلف استدلال ازجمله آمرانه- اقناعی- چالشی- ترغیبی استفاده کرده تا با تأثیرگذاری بهتر بر مخاطب، او را به جهان باورهای خود دعوت کند؛ همچنین، گفتمان مسلط در غزلیات این شاعر، گفتمان رندی است.

المصادر:

کتاب ها

احمدی، بابک (1375) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.

استیور، دان (1384) فلسفه زبان دینی، ترجمه ابوالفضل ساجدی، قم: مرکز تحقیقات ادیان و مذاهب.

پایا، علی (1383) فلسفه تحلیلی؛ مسائل و چشم‌اندازها، چاپ دوم، تهران: طرح نو.

حافظ، شمس‌الدین محمد (1386) دیوان حافظ، به کوشش قاسم غنی و محمد قزوینی، تهران: انتشارات یزدانی.

خرمشاهی، بهاءالدین (1389) حافظ‌نامه، تهران: علمی و فرهنگی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1397) این کیمیای هستی-دربارۀ حافظ،3 جلدی، تهران: سخن.

فخام زاده، پروانه (1375) نقش نهادهای کلامی، رساله کارشناسی ارشد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

صفوی، کوروش (1375) معنی‌شناسی، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، تهران: نشر سوره.

غلامرضایی، محمد (1377) سبک‌شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، تهران: انتشارات جامی.

مرتضوی، منوچهر ( 1365) مکتب حافظ، تبریز: انتشارات ستوده.

مقالات

آقاگل زاده، فردوس (1391) توصیف و تبیین ساخت های زبانی ایدئولوژیک در تحلیل گفتمان انتقادی، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی (جستارهای زبانی)، دورۀ 3، شمارۀ 3، صص 1-27.

پهلوان نژاد، محمدرضا و اصطهبانی، لیدا (1388) بررسی کنش‌های گفتار در سخنرانی روسای جمهور ایران و آمریکا در سال 1385، پژوهش‌های زبان خارجی دانشگاه تبریز، سال 51، شمارۀ 208، صص 1-25.

زرقانی، سید مهدی، اخلاقی، الهام (1391) تحلیل ژانر شطح براساس نظریة کنش گفتار، دو فصل‌نامه علمی- پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، شمارۀ 6، صص 61-80.

سلیمی نوه، اصغر (1383) گفتمان در اندیشه فوکو، کیهان فرهنگی، شمارۀ 219، صص 50-57.

طاهری اصل، مهدی و نبی لو علیرضا (1399) بررسی کاربردشناسی کنش‌های گفتاری در بابِ شیر و گاوِ کلیله‌ودمنه براساس نظریۀ پلاچیک، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورۀ 12، شمارۀ 44، صص 208-226.

عسگری متین، سجاد، رحیمی علی (1392) تحلیل گفتمان حقوقی؛ واکاوی نقش کارگفت در بافت حقوقی، مجله جستارهای زبانی، دورۀ 4، پیاپی 16، صص 151-173.

عموزاده، محمد و رمضان زاده، محمود (1385) کنش‌های گفتاری و اهمیت آن در تحلیل متن، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 153، صص 77-96.

لطفی پور، کاظم (1372) درآمدی به سخن کاوی، مجلۀ زبان‌شناسی، شمارۀ 1، صص 9-40.

Latin books

Barber, A. & R. J. Stainton (2010) (eds.) Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier ltd.

  Huang, Y (2006) Speech Acts in Brown, K.; A. Barber & R. J. Stainton (Eds.). Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.

Leech, g.n (1985) principles of pragmatics, London: longman.

Levinson, S. C (1983) Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Malmkjær, K (2010) the Routledge Linguistics Encyclopedia, Third Edition. Routledge: New York.

Searle, j (1969) Speech Acts, an essay in the philosophy of language Cambridge: Cambridge University press.

Searle. J. R (2001) Rationality in Action, Cambridge MA: MIT Press of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.

Yule, George (1996) Pragmatics. Oxford university press. New York.

Latin Articles

Martínez-Flor, A (2005) A Theoretical review of the speech act of suggesting: Towards a taxonomy for its use in FLT. Revista Alicantina de Estudios Ingleses. Alicante (Spain). No. 18. pp. 167-187.

Searle. J. R (1975) a taxonomy of illocutionary acts, Language and Knowledge.)Minneapolis: University of Minneapolis Press). pp. 344-369.

Books

Ahmadi, B (1996) Text structure and interpretation, tehran: markaz.

Stever, D (2005) Philosophy of religious language, Translated by Abolfazl Sajedi, Qom: Religion and Religions Research Center.

Paya, Ali (2004) Analytical philosophy; Issues and perspectives, 2 ed, tehran: tarhe no.

Hafez, Sh. M (2007) Divan-e-Hafez, By the efforts of Qasem Ghani and Mohammad Qazvini, tehran: yazdani.

Khorramshahi, B (2010) Hafeznameh, Tehran: elmi-va-farhangi.

Shafiei kadkani, M (2018) About Hafez, 3 volumes, Tehran: sokhan.

Fakhamzadeh, P (1996) The role of theological institutions, Master Thesis, Tehran: pajoheshgah-e-olum-e-ensani.

Safavi, K (1996) Semantics, Islamic Propaganda Organization, Arts Center, Tehran: sooreh.

Qolamrezaei, M (1998) Stylistics of Persian poetry, From Rudaki to Shamloo, Tehran: jami. Mortazavi, M (1986) Hafiz doctrine, Tabriz: sotoodeh.

Articles

Aghagolzadeh, F (2012) Description and explanation of ideological linguistic constructs in critical discourse analysis, Linguistic research, 3(3) , Pp. 1-27.

Pahlavannejad, M & Estahbani, l (2009) A Study of Speech Acts in the Speeches of the Presidents of Iran and United States in 2006, Foreign Language Research, University of Tabriz, 51(208), Pp.1-25.

Zarghani, S.m & Akhlaghi, E (2012) shath genre analysis based on speech acts theory, Al-Zahra University Journal of Mystical Literature, 6, Pp. 61-80.

Saliminaveh, A (2004) Discourse in Foucault's Thought, kyhane farhangi, 219, Pp. 50-57.

Taheri-e-asl, M & Nabiloo, A, (2020) Practical study of speech acts In the chapter of the lion and the cow of Kelile-va-damane based on Plachik theory, Journal of Dehkhoda,12 (44), Pp. 208-226.

Asgari-e- matin, S & Rahimi, A (2013) forensic Discoures analysis; analysis of the role of the discourse in the legal context, Journal of Linguistic Research, 4(16), Pp. 151-173.

Amoozadeh, M & Ramazanzadeh, M (2006) Speech acts and its importance in text analysis, Journal of Mashhad Faculty of Literature and Humanities, 153, Pp. 77-96.

Lotfipoor, K (1993) An introduction to discoure analysis, Journal of Linguistics, 1, Pp. 9-40.

Latin books

Barber, A. & R. J. Stainton (2010) (eds.) Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier ltd.

  Huang, Y (2006) Speech Acts in Brown, K.; A. Barber & R. J. Stainton (Eds.). Concise Encyclopedia of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.

Leech, g.n (1985) principles of pragmatics, London: longman.

Levinson, S. C (1983) Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Malmkjær, K (2010) the Routledge Linguistics Encyclopedia, Third Edition. Routledge: New York.

Searle, j (1969) Speech Acts, an essay in the philosophy of language Cambridge: Cambridge University press.

Searle. J. R (2001) Rationality in Action, Cambridge MA: MIT Press of Philosophy of Language and Linguistics. Oxford: Elsevier Ltd.

Yule, George (1996) Pragmatics. Oxford university press. New York.

Latin Articles

Martínez-Flor, A (2005) A Theoretical review of the speech act of suggesting: Towards a taxonomy for its use in FLT. Revista Alicantina de Estudios Ingleses. Alicante (Spain). No. 18. pp. 167-187.

Searle. J. R (1975) a taxonomy of illocutionary acts, Language and Knowledge.)Minneapolis: University of Minneapolis Press). pp. 344-369.