بررسی، تحلیل و طبقه بندی کرامات مشایخ در طبقات الصّوفیّه از خواجه عبدالله انصاری

الموضوعات :

فتحیه السادات کارآموز ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)
رضا اشرف زاده ² (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)
سید مجید تقوی بهبهانی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)

تاريخ الإرسال : 01 الثلاثاء , ربيع الأول, 1441 تاريخ التأكيد : 22 الخميس , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 23 الأربعاء , ذو القعدة, 1443

الکلمات المفتاحية: مشایخ, کرامت, طبقات الصّوفیّه, عرفان, خواجه عبدالله انصاری,

ملخص المقالة :

کرامت یکی از مفاهیم مهم و مورد مناقشه در عرفان اسلامی است. خواجه عبدالله انصاری در طبقات الصّوفیّه، نام بسیاری از صوفیان را ذکر کرده و رفتار و اندیشۀ آن ها را تبیین نموده است. او برای تحقّق این هدف، کرامات بسیاری را شرح داده و کیفیّت تخلّق مشایخ به مبانی معرفتی را بازگو کرده است. در این تحقیق، با روش توصیفی و استناد به منابع کتابخانه ای، کرامت های ذکر شده در اثر مذکور، دسته بندی و چرایی بسامد آن واکاوی شده است. همچنین، توصیفاتی از کارکردهای اجتماعی این پدیده ارائه گردیده است. بررسی آراء انصاری نشان می دهد که کرامت ها عمدتاً در دوران حیات عارف و در مواردی، پس از مرگ او تجلّی پیدا کرده اند. کرامات واقع شده در زمان حیات عبارتند از: اطلاع از غیب؛ ذهن خوانی و فراست؛ تصرّف در نیروها و عناصر طبیعت؛ شنیدن ندای هاتف؛ تصرّف در اشیاء و قلب آن؛ زنده کردن موجودات و سخن گفتن با آنان؛ طی الأرض؛ مرگ و حیات ارادی؛ شفای بیماران. کراماتی که پس از مرگ آشکار شده اند، عبارتند از: سخن گفتن در عالم خواب و رؤیا؛ نقش بستن آیه و ذکر بر بدن متوفی؛ غیب شدن جنازۀ فرد. هدف اصلی اولیاءالله از به کارگیری این کرامات، تنبّه مریدان و تشویق آن ها به پیمودن راه سلوک است. در این اثر، برخلاف سنّت مقامات نویسی عرفانی، نشانه های ملموسی از کارکرد تحذیری کرامت به نیّت تحقیر و منکوب منکران تصوّف وجود ندارد که این سنّت گریزی آگاهانه را می توان برآیند نگرش مبتنی بر رجاء و امید مؤلّف و گرایش های عاشقانۀ او در وادی عرفان دانست.

المصادر:

کتاب‌ها

ابن عربی، محی‌الدّین (1387) ترجمۀ فتوحات مکّیّه (باب‌های 188-162)، برگردان از محمّد خواجوی، چاپ دوّم، تهران: انتشارات مولی.

انصاری، خواجه عبدالله (1362) طبقات‌الصّوفیّه، تصحیح و حواشی و تعلیقات و فهارس و فرهنگ و فوائد دستوری از عبدالحیّ حبیبی قندهاری، به کوشش حسین آهی، تهران: فروغی.

انصاری، خواجه عبدالله (1386) طبقات‌الصّوفیّه، مقدّمه و تصحیح و مقابله و فهارس از محمّدسرور مولایی، چاپ دوّم، تهران: توس.

بورکوی، ژرژ (1379) سرگذشت پیر هرات، ترجمۀ روان فرهادی، تهران: مؤسّسۀ فرهنگی هنری الست فردا.

ثروت، منصور (1388) رؤیا در متون عرفانی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

دهخدا، علی‌اکبر (1377) لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.

روزبهانی، محمّد (1391) سیر سالک، تهران: انتشارات آوای منجی.

شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1394) در هرگز و همیشۀ انسان؛ از میراث عرفانی خواجه عبدالله انصاری، تهران: سخن.

شیروانی، علی (1379) شرح منازل‌السّایرین خواجه عبدالله انصاری، بر اساس شرح عبدالرزّاق کاشانی، چاپ دوّم، تهران: الزّهراء.

قشیری، عبدالکریم بن هوازن (1374) رسالۀ قشیریّه، ترجمۀ علی بن عثمان، تصحیحات و استدراکات از بدیع‌الزّمان فروزانفر، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.

گوهرین، سیّدصادق (1388) شرح اصطلاحات تصوّف، جلد 8، تهران: زوّار.

مصباح یزدی، محمّدتقی (1386) در جستجوی عرفان اسلامی، تدوین و نگارش از محمّد مهدی نادری قمی، تهران: انتشارات امام خمینی.

مطهّری، مرتضی (1385) کلّیّات علوم اسلامی، جلد 2، تهران: صدرا.

هجویری غزنوی، علی بن عثمان (1375) کشف‌المحجوب، به تصحیح ژوکوفسکی، با مقدمۀ دکتر قاسم انصاری، چاپ دوّم، تهران: کتابخانۀ طهوری.

مقالات

افراسیاب‌پور، علی‌اکبر. (1388). نگاهی انتقادی به اندیشه‌های عرفانی خواجه عبدالله انصاری. فصل‌نامۀ عرفان اسلامی، 6 (22)، 31-13.

جلیلی، رضا و ظریف عمارت‌ساز، بهاره. (1396). واکاوی نظریّۀ وحدت وجود در نگرش عرفانی ابوسعید ابوالخیر (نگاهی نو به تصوّف پیر مهنه). فصل‌نامۀ تخصصی زبان و ادبیّات فارسی، 13(12)، 127-110.

حقّی، مریم. (1397). شیوه‌های کرامت شفابخشی در متون نثر عرفانی. مجلّۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 14(53)، 154-121.

صدری‌نیا، باقر و ابراهیم‌پور نمین، محمّد. (1394). دگرگونی گسترۀ کرامات در مناقب-نامه‌های مشایخ تصوّف. مجلّۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 10(37)، 182-145.

موسوی، جلال. (1394). بررسی کرامت و کارکردهای آن در متون متقدّم صوفیّه. مجلّۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 11(40)، 318-291.

پایان‌نامه

حیدری رامشه، ناهید. (1393). سیر تحوّل کرامات اولیاء در مقامات عرفانی (با تأکید بر اسرارالتّوحید، کلمات‌النّور، مقامات خواجه عبدالله انصاری و مقامات ژنده‌پیل)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما حسین قربان‌پور آرانی، دانشگاه کاشان.

Books

Ansari, Khajeh Abdullah (1983) Layers of Sufism, corrections and margins and comments and indexes and culture and the benefits of grammar by Abdolhay Habibi Kandahari, by Hossein Ahi, Tehran: Foroughi.

Ansari, Khajeh Abdullah (2007) Layers of Sufism, introduction, correction, confrontation and indexes by Mohammad Sarvar Molaei, second edition, Tehran: Toos.

Burkoi, George (2000) The Story of Pierre Herat, translated by Ravan Farhadi, Tehran: Elst Farda Cultural and Artistic Institute.

Dehkhoda, Ali Akbar (1998) Dictionary, Tehran: University of Tehran. Goharin, Seyed Sadegh (2009) Explanation of Sufi Terms, Volume 8, Tehran: Zovar.

Hojviri Ghaznavi, Ali Ibn Osman (1996) Kashfat al-Mahjoub, edited by Zhukovsky, with introduction by Dr. Qasem Ansari, second edition, Tehran: Tahoori Library.

Ibn Arabi, Mohi al-Din (2008) Translation of the Conquests of Mecca (Chapters 188-162), translated by Mohammad Khajavi, second edition, Tehran: Molly Publications.

Mesbah Yazdi, Mohammad Taghi (2007) In Search of Islamic Mysticism, Compiled and Written by Mohammad Mehdi Naderi Qomi, Tehran: Imam Khomeini Publications.

Motahari, Morteza (2006) Generalities of Islamic Sciences, Volume 2, Tehran: Sadra.

Qashiri, Abdolkarim Ibn Hawazan (1996) Qashiri's treatise, translated by Ali ibn Uthman, corrections and insights from Badi'at al-Zaman Forouzanfar, fourth edition, Tehran: Scientific and Cultural.

Roozbehani, Mohammad (2012) Sir Salek, Tehran: Avae Manji Publications.

Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza (2015) in Never and Forever Man; From the mystical heritage of Khajeh Abdullah Ansari, Tehran: Sokhan.

Shirvani, Ali (2000) Description of the homes of others Khajeh Abdullah Ansari, based on the description of Abdul Razzaq Kashani, second edition, Tehran: Al-Zahra.

Tharvat, Mansour (2009) Roya in Mystical Texts, Tehran: Shahid Beheshti University.

Articles

Afrasiabpour, Ali Akbar. (2009). A Critical Look at the Mystical Thoughts of Khajeh Abdullah Ansari. Islamic Mysticism Quarterly, 6 (22), 31-13.

Haqqi, Maryam. (2018). Methods of healing dignity in mystical prose texts. Journal of Mystical Literature and Mythology, 14 (53), 154-121.

Jalili, Reza and Zarif Emaratsaz, Bahareh. (2017). An Analysis of the Theory of the Unity of Existence in the Mystical Attitude of Abu Sa'id Abu al-Khair (A New Look at Pir Mahneh Sufism). Persian Language and Literature Quarterly, 13 (12), 127-110.

Mousavi, Jalal (2015). A Study of Dignity and Its Functions in Early Sufi Texts. Journal of Mystical Literature and Mythology, 11 (40), 318-291.

Sadrunia, Baqir and Ibrahimpour Namin, Mohammad. (2015). Transformation of the scope of virtues in Manaqib-Letters of Sufi sheikhs. Journal of Mystical Literature and Mythology, 10 (37), 182-145.

Thesis

Heydari Ramsheh, Nahid. (2016). The evolution of the virtues of the saints in mystical authorities (with emphasis on the mysteries of monotheism, the words of light, the authorities of Khajeh Abdullah Ansari and the authorities of Zhandapil), master's thesis, supervisor Hossein Ghorbanpour Arani, Kashan University.