تطبیق کهن‌الگوهای صورمثالی در سعادت‌نامۀ استرآبادی و ساقی‌نامۀ ترشیزی براساس نظریۀ یونگ

الموضوعات :

زینب نوروزعلی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
احمد خطیبی خیالی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
علی اصغر حلبی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 26 الأحد , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 07 الأربعاء , جمادى الثانية, 1442 تاريخ الإصدار : 23 الأربعاء , ذو القعدة, 1443

الکلمات المفتاحية: صور‌مثالی یونگ, ساقی‌نامۀ ترشیزی, سعادت‌نامۀ استرآبادی, ادبیات تطبیقی, کهن‌الگو,

ملخص المقالة :

نوشتار حاضر تلاشی برای یافتن کهن‌الگوی صورمثالی در‌ سعادت‌نامۀ استرآبادی و ساقی‌نامۀ ترشیزی است. کهن‌الگوها، روان و اندیشۀ جمعی هستند که در هر مکان و زمان، پدید می‌آیند و به دلیل فراوانی تجربیات انسانی، تعداد کهن‌الگوها دقیقا مشخص نیست. کهن‌الگوها بیانگر حالات روانی خاصی از انسان هستند، می‌توان با تأویل و تفسیر آنها در اشعار، به ویژگی‌های خاص روانی و جهان‌بینی شاعران دست یافت. از نمونه‌های صور‌مثالیِ فردیت‎یابی یونگی، می‌توان مادرمثالی، آنیما- آنیموس، سایه، پرسونا و خود را نام برد. یونگ‌ این‌ مفاهیم‌ را اجزای ساختاری موروثی روان بشر می‌داند. حرکت از‌ من‌ به سوی خود مستلزم انکشاف لایه های مختلف ناخودآگاهی است که به آن می‌پردازیم. ساقی‌نامه و سعادت‌نامه از جمله آثاری هستند که تحقیقات کافی درمورد آنها صورت نگرفته و بسیاری از موضوعات آنها پنهان مانده است. با استخراج کهن الگوی صورمثالی این دو اثر، می‌توان کمک شایانی به تفسیر ابیات نمود. ما صورمثالی در دو دیوان شعری را مورد ارزیابی قرار داده و بر آنیم تا به سوال‌های مطرح شده پاسخ دهیم: استرآبادی و ترشیزی از تمام مفاهیم کهن‌الگوی صورمثالی در آثار مورد بحث، استفاده کرده‌اند؟ و کدام یک از مفاهیم صورمثالی دراشعار استرآبادی و ترشیزی بیشترین و کمترین بسامد را دارد. نهایتا این نتیجه به‌دست آمد که هر دو شاعر از تمام مفاهیم کهن‌الگوی مثالی در اثر خود استفاده کرده‌اند. سایه و آنیما در سعادت‌نامه و ساقی‌نامه بیشترین بسامد و آنیموس در هر دو اثر کمترین بسامد را دارد. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و به شیوۀ تحلیلی‌توصیفی انجام می‌گردد.

المصادر:

کتاب‌ها

استرآبادی، ملانظام (1391) دیوان اشعار نظام الدین استرآبادی، تحقیق و تصحیح ابراهیمی، شایسته و بیک وردی لو، مرضیه، تهران: کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

استرآبادی، ملانظام (کتابت سده 12) دستور معما، تهران: دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران، ش 1/555.

ساجدی، طهمورث (1387) از ادبیات تطبیقی تا نقد ادبی، تهران: امیرکبیر. شمیسا، سیروس (1383) نقد ادبی، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1383) انواع ادبی، تهران: فردوس.

صفا، ذبیح‌الله (1368) تاریخ ادبیات در ایران، جلد 2، چاپ سوم، تهران: فردوس.

صفا، ذبیح‌الله (1382) تاریخ‌ ادبیات‌ در‌ ایران، تهران: فردوس.

ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد (1394) ساقی‌نامه، تصحیح علی اصغر باباسالار و سیده پرنیان دریاباری، تهران: دانشگاه تهران.

فرشیدورد، خسرو (1368) دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

مستوفی، حمدالله (١٣٦٣) تاریخ گزیده، بـه اهتمـام عبدالحسـین نــوایی، چاپ3، تـهـران: امـیرکبیر.

منزوی، احمد (1350) فهرست نسخه‏‌‏های خطی فارسی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی‌ منطقه‌ای (RCD).

یاحقی، محمدجعفر (1382) فرهنگ نام آوران خراسان، مشهد: آستان قدس رضوی.

هندروس‌، ژوزف‌، یونگ، کارل گوستاو (1389) انسان و اسطوره‌هایش، ترجمۀ حسن اکبریان طبری، تهران: دایره.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌ (1389) انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌ (1372) جهان‌نگری، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌ (1371) خاطرات، رویاها و اندیشه‌ها، ترجمۀ ‌پروین فرامرزی، مشهد‌: آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌ (1373) روان‌شناسی‌ و کیمیاگری، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: معاونت آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌ (1376) چهار صورت مثالی، ترجمۀ پروین فرامرزی، چاپ‌ دوم‌ مشهد: آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل‌ گوستاو‌ (1938) مجموعه آثار «جنبه‌های روان‌شناسی کهن‌الگوی مادر»، جلد9، لندن: راتلج و کیگال پل.

پامر، مایکل (1385) فروید یونگ و دین‌، ترجمۀ محمد‌ دهگانپور و دکتر غلامرضا محمودی، تهران: رشد.

ریتر، هلموت (1379) دریای جان، ترجمۀ مهرآفاق بایبورد، عباس زریاب خوئی، تهران: الهدی.

سنفورد، جان ا. (١٣٨٨) یار پنهان، ترجمۀ فیروزه نیوندی، چاپ‌4‌، تهران: افکار.

وولف، دیوید ام. (1386) روان‌شناسی دین‌، مترجم محمد دهقانی، تهران: رشـد.

مقالات

وبستر، راجر. (1374). زنان و ادبیات. ماهنامۀ ادبیات داستانی، ترجمۀ مژگان برومند، (38)، 26-24.

Books

Astarabadi, Malanzam (2012) Nizamuddin Astarabadi Poetry Divan, Ebrahimi Research and Correction, Shayesteh and Bekverdi Lou, Marzieh, Tehran: Library of the Museum and Documentation Center of the Islamic Consultative Assembly.

Astarabadi, Mulla Nezam (12th century book) Riddle command, Tehran: Faculty of Theology, University of Tehran, No. 1/555.

Sajedi, Tahmourth (2008) From Comparative Literature to Literary Criticism, Tehran: Amirkabir.

Shamisa, Sirus (2004) Literary Criticism, Tehran: Ferdows.

Shamisa, Sirus (2004) Literary Types, Tehran: Ferdows.

Safa, Zabihullah (1989) History of Literature in Iran, Volume 2, Third Edition, Tehran: Ferdows.

Safa, Zabihullah (2003) History of Literature in the Valley of Iran, Tehran: Ferdows.

Zohori Tarshizi, Noureddin Mohammad (2015) Saghinameh, edited by Ali Asghar Babasalar and Seyedeh Parnian Daryabari, Tehran: University of Tehran.

Farshidvard, Khosrow (1989) On Literature and Literary Criticism, Tehran: Amirkabir.

Mostofi, Hamdollah (1984) Selected History, by Abdolhossein Navai, Edition 3, Tehran: Amir Kabir.

Manzavi, Ahmad (1971) Index of Persian Manuscripts, Tehran: Regional Cultural Institute (RCD).

Yahaghi, Mohammad Jafar (2003) Farhang Namavaran Khorasan, Mashhad: Astan Quds Razavi.

Hendros, Joseph, Jung, Carl Gustav (2010) Man and His Myths, translated by Hassan Akbarian Tabari, Tehran: Daireh.

Jung, Carl Gustav (2010) Man and His Symbols, translated by Mahmoud Soltanieh, Tehran: Jami.

Jung, Carl Gustav (1993) Cosmology, translated by Jalal Sattari, Tehran: Toos.

Jung, Carl Gustav (1992) Memoirs, Dreams and Thoughts, translated by Parvin Faramarzi, Mashhad: Astan Quds Razavi.

Jung, Carl Gustav (1994) Psychology and Alchemy, translated by Parvin Faramarzi, Mashhad: Deputy of Astan Quds Razavi.

Jung, Carl Gustav (1997) Four Examples, translated by Parvin Faramarzi, second edition of Mashhad: Astan Quds Razavi.

Jung, Carl Gustav (1938) Collection of Psychological Aspects of the Archetypal Mother, Volume 9, London: Routledge and Kigal Paul.

Pamer, Michael (2006) Freud Jung and Dina, translated by Mohammad Dehganpour and Dr. Gholamreza Mahmoudi, Tehran: Roshd.

Ritter, Helmut (2000) The Sea of Life, translated by Mehr Afagh Baybord, Abbas Zaryab Khoei, Tehran: Al-Huda.

Sanford, John A. (2009) Hidden Hidden, translated by Firoozeh Nivandi, 4th edition, Tehran: Afkar.

Wolf, David M. (2007) Psychology of Religion, translated by Mohammad Dehghani, Tehran: Rushd.

Articles

Webster, Roger. (1995). Women and Literature. Fiction Literature Monthly, Translated by Mojgan Boroumand, (38), 26-24.