بررسی خوش‌بینی و امید در قصاید بهار بر اساس روان شناسی مثبت نگر

الموضوعات :

فرشته غلامرضایی نژاد اناری ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران. )
محمود صادق زاده ² ( دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران. )
هادی حیدری نیا ³ ( استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران. )

تاريخ الإرسال : 21 الأربعاء , شوال, 1442 تاريخ التأكيد : 25 الأربعاء , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 04 الخميس , ذو الحجة, 1444

الکلمات المفتاحية: مثبت‌اندیشی, خوش بینی, قصاید بهار, سلیگمن,

ملخص المقالة :

روان شناسی مثبت‌گرا یکی از شاخه‌های جدید دانش روان شناسی است. این علم سه ستون دارد: نخست مطالعۀ هیجان های مثبت، دوم مطالعۀ خصوصیات مثبت و سوم مطالعۀ نهادهای مثبت. مارتین سلیگمن، بنیان‌گذار این نظریه، زندگی هدفمند و با معنا را درگرو شش قابلیت مثبت خرد و دانایی، شجاعت، نوع دوستی، عدالت، اعتدال و تعالی و هیجانات مثبت را، در سه مسیر رضایت و افتخار و آرامش از گذشته، شادمانی و اشتیاق و لذت پایدار از حال و خوش بینی و امیدواری و اعتماد به آینده می داند. این پژوهش، قصاید ملک‌الشعرا بهار را به شیوۀ توصیفی، اسنادی، تحلیلی و ارزیابی کمی، در عنصر خوش بینی و امید از منظر روان‌شناسی مثبت‌نگر بررسی کرده است. با استخراج و بررسی شواهدی از یک‌صد قصیدۀ دیوان بهار مشخص شد که 83 قصیده موضوعی مثبت دارد که حدود نیمی از آن ها به خوش بینی و امیدواری اختصاص یافته که نسبت به یأس و ناامیدی از بسامد بسیار بالاتری برخوردار است؛ در این میان شاعر تنها در هفده قصیده به موضوع شکوه و گلایه پرداخته است. بهار با وجود همۀ رنج‌ها و دردهای شخصی و اجتماعی، شاعری مثبت‌نگر، خود شکوفا و خوش بین است. وی نمونۀ دیگری از بزرگ مردان عرصۀ فرهنگ و ادب فارسی است که در راه اصلاح محیط و پدید‌آوردن اجتماعی بهتر و شادتر قلم می زد و شعر می سرود. هنر و رسالت او در سال‌ها قبل مصداق دانش جدیدی است که مدعی ارائۀ راه‌کارهای نو برای زندگی بهتر انسان‌ها است.

المصادر:

کتاب‌ها

آرین‌پور، یحیی (1372) از صبا تا نیما، جلد2، تهران: انتشارات زوار.

آلن، کار (1385) روان‌شناسی مثبت، علم شادمانی و نیرومندی‌های انسان، ترجمة شریفی و همکاران، تهران: سخن.

براتی سده، فریده (1391) فنون روان‌شناسی مثبت‌گرا، تهران: رشد.

بزرگ بیگدلی، سعید (1386) یادی دوباره از بهار، تهران: موسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی.

بهار، محمدتقی (1380) دیوان اشعار، به اهتمام چهرزاد بهار، تهران: انتشارات توس.

زرقانی، سید‌مهدی (1387) چشم‌انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1372) آشنایی با نقد ادبی، تهران: انتشارات سخن.

زرین‌کوب،عبدالحسین (1373) با کاروان حله، تهران: انتشارات علمی.

سلیگمن، مارتین (1383) کودک خوش‌بین، ترجمةفروزنده داورپناه، تهران:رشد.

سلیگمن، مارتین (1389) شادمانی درونی روان‌شناسی مثبت‌گرا در خدمت خشنودی پایدار، ترجمة تبریزی و همکاران، تهران: دانژه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378) ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، تهران: نشر نی.

صفا، ذبیح‌الله (1339) گنج سخن، تهران: انتشارات ابن سینا.

صفا، ذبیح‌الله (1372) گنج و گنجینه، تهران: ققنوس.

فرانکل، ویکتور (1383) انسان در جستجوی معنا، ترجمة مهین میلانی و صالحیان، تهران: درسا.

لاندین، رابرت (1378) نظریه‌ها و نظام‌های روان‌شناسی، ترجمة یحیی سید‌محمدی، تهران: نشر ویرایش.

لیمون آوریل، مک کاهن گلادیانا (1399) روان‌شناسی مثبت، ترجمة فریبا مقدم، تهران: آوند دانش.

مزلو، ابراهام (1372) انگیزش و شخصیت، ترجمة احمد رضوانی، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.

نیکوهمت، احمد (1361) زندگانی و آثار بهار، چاپ سعیدلو، تهران: گروه انتشاراتی آباد.

یاحقی، محمد‌جعفر (1385) جویبار لحظه‌ها، تهران: جامی.

مقالات

اسلامی ندوشن، محمد‌علی. (1340). به یادبود دهمین سال‌ مرگ ملک‌الشعرا بهار. یغما، 14(156)، 145-152.

پیرانی، منصور. (1392). نگاهی به شعر حافظ با رویکرد روانشناسی مثبت‌نگر مارتین سلیگمن. هفتمین همایش پژوهش‌های ادب فارسی، هرمزگان، 357-338.

تابان‌فرد، عباس، رسمی، سکینه. (1397). تحلیل داستان اعرابی درویش و همسر او» در مثنوی مولوی بر اساس نظریة مثبت‌گرای مارتین سلیگمن. پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، 6(3)، 44-33.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385). شعر بهار. بخارا، (55)،141-149.

گلزاری، محمود. (1398). روان‌شناسی مثبت از کجا آمده است و به کجا می‌رود؟. سپیدة دانایی، (134- 133)، 6-16.

گلی‌زاده، پروین، یزدانجو، محمد، مساعد، مینا. (1395). تحلیل اندیشه‌های مثبت‌گرایانه در مثنوی معنوی از منظر علم روانشناسی. پژوهش‌های ادب عرفانی، 10(1)، 101-128. Doi:10.2 2108/jpll.2016.20884

طالب‌زاده، نوشین، حسام‌پور، سعید. (1398). بررسی و تحلیل شکواییه در شعر ملک الشعرای بهار. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(39)، 31-50.

Books

Alan, Kar (2006) Positive Psychology, the Science of Happiness and Human Strengths, Trans. Sharifi et al., Tehran: Sokhn.

Aryanpour, Yahya (1993) From Saba to Nima, Volume 2, Tehran: Zovar Publications.

Avril Limon, Gladiana McCahne (2019) Positive Psychology, Trans. Fariba Moghadam, Tehran: Avand Danesh.

Bahar, Mohammad Taqi (2001) Anthology of Poems, by Cheharzad Bahar, Tehran: Tos Publications.

Barati Sadeh, Farideh (2012) Positive Psychology Techniques, Tehran: Rushd.

Bozor Begdali, Saeed (2006) A Remembrance of Spring, Tehran: Research and Development Institute of Human Sciences.

Frankel, Victor (2004) Man in Search of Meaning, Trans. Mahin Milani and Salehian, Tehran: Dersa.

Lundin, Robert (1999) PsychologicalTheories and Systems, Trans. Yahya Seyed-Mohammadi, Tehran: Publishing House.

Maslow, Abraham (1993) Motivation and Personality, Trans. Ahmed Razvani, Mashhad: Astan Quds Razavi Publishing House.

Nikohmet, Ahmed (1982) Bahar's Life and Works, Saeedlou Press, Tehran: Abad Publishing Group.

Safa, Zabihullah (1960) Ganj Sokhon (The Treasure of Speech), Tehran: Ibn Sina Publications.

Safa, Zabihullah (1993) Ganj and Ganjineh (Treasure and Treasure House), Tehran: Phoenix.

Seligman, Martin (2004) Optimistic Child, Trans. Faruzandeh Davrpanah, Tehran: Rashd.

Seligman, Martin (2010) Inner Happiness of Positive Psychology in the Service of Lasting Satisfaction, Trans. Tabrizi et al., Tehran: Danje.

Shafi'i Kodkani, Mohammad Reza (1999) Persian Literature from the Jami Era to OurTime, Tehran: Nei Publishing.

Yahaghi, Mohammad Jaafar (2006) Stream of Moments, Tehran: Jami.

Zarin Koob, Abdul Hossein (1993) Introduction to Literary Criticism, Tehran: Sokhon Publications.

Zarin Koob, Abdul Hossein (1994) With the Caravan of Hella, Tehran: Scientific Publications.

Zarqani, Seyyed Mehdi (2007) Iran's Contemporary Poetry Perspective, Tehran: Third.

Articles

Golizadeh, P., Yazdanjo, M., Mosaed, M. (2016). The Analysis of Positive Thoughts in MathnaviMa'navi from the Viewpoint of Psychology. Research on Mystical Literature, 10(1), 101-128. doi: 10.22108/jpll.2016.20884.

Golzari, M. (2018). Where did positive psychology come from and where is it going?. Sepide Danai, (134-133), 6-16.

Islami Nadushan, Mohammad Ali. (1961). In commemoration of the 10th anniversary of the death of Malik al-Shaara Bahar. Yaghma, 14(156), 145-152.

Pirani, M. (2012). A look at Hafez's poetry with Martin Seligman's positive psychology approach. The 7th Persian Literature Research Conference, Hormozgan, 338-357. Shafii Kadkani, M. R. (2006). Spring poetry. Bukhara, (55), 141-149.

Taban Fard, A, Rasmi, S. (2017). Analyzing the Arabic story of Dervish and his wife" in Molvi's Masnavi based on Martin Seligman's positivist theory. Comparative Literature Research, 6(3), 33-44.

Talebzadeh, N., Hessampor, S. (2019). Review and analysis of the crumbs in the poems of Malek al-ShoaraBahar. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 11(39), 31-50.