بررسی دونوازی باربد و نکیسا در راست با تأکید بر متن خسرو و شیرین نظامی
الموضوعات :رسول کریمی بابا احمدی 1 , مختار ابراهیمی 2 , پروین گلیزاده 3
1 - دانشجوی دکتری ادبیات دانشگاه شهید چمران اهواز
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
الکلمات المفتاحية: نظامی, خسرو و شیرین, باربد, نکیسا, راست,
ملخص المقالة :
دستگاه راست، دشوار‌ترین دستگاه موسیقی ایرانی است که نظامی، شیوۀ اجرا و پیچیدگی‌هایش را که بدون دانش موسیقی، ناممکن است، روایت کرده است. جستار حاضر، مهارت نظامی در موسیقی، تحلیل و بررسی چیدمان گوشههای دستگاه راست، دونوازی باربد و نکیسا در آن گوشه‌ها، به سبک روایی، بازنموده است. روش پژوهش در این مقالة حاضر، کتابخانه‌ای است. محدوده و جامعة مورد مطالعه، منظومة خسرو و شیرین نظامی با مقدمة شبلی نعمانی و اهتمام م. درویش، چاپ انتشارات جاودان (1370) و ابیات مندرج در مقاله، از منظومة خسرو انتخاب شده است. منظومة خسرو و شیرین از بهترین منظومههای داستانی ادبیات فارسی است که راوی بُعد عاشقانة زندگی خسرو پرویز با معشوقه‌های متفاوت است که با وصال شیرین ارمنی به پایان رسید. در خسرو و شیرین، شاهد بزم‌های متعددیم که موسیقی را موسیقیدانان معروف و گمنام ارائه میدهند. بهترینشان، دونوازی باربد و نکیسا پیش از وصال خسرو و شیرین است. به نظر میرسد نواختن آنها، حامل تبادل پیام خسرو و شیرین، کاهندة تنش روانی خسرو و شیرین، نشانگر هنر نظامی در موسیقی، بوده است. نظامی در بزم خسرو در منظومة خسرو و شیرین، گوشههای دستگاه راست را به طرز درست و با دونوازی باربد و نکیسا و بر اساس معیارهای کهن موسیقی ایرانی و جزئیات گردش در دستگاه راست (ماهور، شور، بیات و همایون) با همة پیچیدگی‌ها، اوج و فرودها و گوشههای متنوعش روایت می کند.
