معرّفی و بررسی نسخة خطّی میامن التّرجمان و مونس الانسان
الموضوعات :فرزانه خلیل پور 1 , علیرضا حاجیان نژاد 2
1 - دانشجوی پردیس البرز تهران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: «, قاضی اعرج», , «, لؤلؤئیّات», , «, مکحول نسفی», , «, مونس الانسان», , نثر صوفیانة قرن هشتم.,
ملخص المقالة :
ابومطیع مکحول بن فضل نسفی (م 318 ه..ق) کتابی با نام لؤلؤئیّات به زبان عربی در موضوع زهد و عرفان و تصوّف دارد که تاکنون به چاپ نرسیده است. محمود بن حسن قاضی اعرج لؤلؤئیّات را در قرن هشتم به فارسی برگردانده و آن را میامن التّرجمان و مونس الانسان نام نهاده است. در این اثر حدود 3436 گفتار از بزرگان صدر اسلام و عارفان نخستین قرون اسلامی با طبقه‌بندی موضوعی در 127 باب گردآمده و به نام بیش از 800 سالک، عارف و زاهد اشاره شده است. علاوه بر آن قاضی اعرج آیات متعددی از قرآن کریم، ابیات عربی، فارسی و احادیث نبوی را برای تبیین موضوع‌های مختلف به عنوان شاهد، آورده است. میامن التّرجمان و مونس الانسان از زمان مترجم تاکنون ناشناخته مانده و در کتاب‌های فهرست نسخ خطّی، هیچ‌یک از نسخه‌های مختلف این کتاب معرّفی نشده است. این کتاب بی‌شک جزو منابع دست اوّل زهد و اخلاق اسلامی - ایرانی است. از ترجمة محمود بن حسن قاضی اعرج سه نسخه در دست است که هر سه در کتابخانة ملی تاجیکستان موجودند و نیز دو نسخه یکی در لاهور و دیگری در ماوراءالنهر دیده شده که هیچ‌کدام در دست نیست. در این مقاله پس از معرّفی اجمالی قاضی اعرج و نسخه‌های میامن التّرجمان، برخی از ویژگی‌های رسم‌الخط نسخة اساس و مشخّصات فکری، زبانی و ادبی آن با ذکر نمونه‌هایی ارائه می‌شود. روش پژوهش حاضر به شیوۀ اسنادی و کتابخانه‌ای و برپایۀ مقابله نسخ بدل با نسخه اساس و ثبت اختلاف نسخ است.
