بررسی ساختار روایی منظومۀ عاشقانۀ «نل و دمن» فیضی دکنی

الموضوعات :

شهربانو بابایی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.)
ناهید اکبری ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.)
رضا فرصتی جویباری ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.)

تاريخ الإرسال : 02 الثلاثاء , محرم, 1443 تاريخ التأكيد : 01 الأربعاء , صفر, 1443 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: ساختار روایی, فیضی دکنی, نظیره سرایی, لیلی و مجنون, نل و دمن,

ملخص المقالة :

در ادبیات فارسی برای هر اثر پیکره و بافتی وجود دارد به ویژه در ادبیات داستانی و منظومه‌ها، چه غنایی و چه حماسی یا تعلیمی و عرفانی، سرایندگان منظومه‌ها، داستان را برابر آن پیکره و ساختار نقل کرده‌اند. نمای بیرونی و درونی منظومه‌ها که می‌توان از آن‌ها با عنوان ساختار و بافت داستان یاد کرد برابر با ذوق هنری سراینده متفاوت است به ویژه در بافت منظومه که روابط اجزاء را تنظیم می‌نماید؛ توانایی و هنر سراینده نمایان می‌گردد. البته نوع ادبی اثر نیز در ساختار درونی اثر که از آن با عنوان بافت یاد کردیم تأثیر دارد. برای نمونه بافت شاهنامه فردوسی با خسرو و شیرین نظامی و یا منطق الطّیر عطّار متفاوت است اگرچه ممکن است ساختار مقدمه و مؤخّره یا آغازبندی و خاتمه سرایی آنها تا حدودی یکسان باشد. در این گفتار نویسندگان می‌کوشند با روش (توصیفی- تحلیلی) نمایۀ بیرونی و بافت درونی داستان عاشقانۀ نل و دمن فیضی دکنی را بررسی کنند.

المصادر:

کتاب‌ها

قرآن مجید. اطعمه، بسحاق (1971) دیوان، تاجیکستان: دانش.

ایبرمز، ام. اچ (1387) فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمة سعید سبزیان، تهران: رهنما.

باباصفری، علی اصغر (1392) فرهنگ داستان‌های عاشقانه در ادب فارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

حافظ، شمس‌الدین محمد (1358) دیوان، به کوشش پرویز ناتل خانلری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

ذوالفقاری، حسن (1394) یکصد منظومۀ عاشقانه فارسی، تهران: چرخ.

ذوالفقاری، حسن (1397) ادبیات داستانی عامه، تهران: خاموش.

سعدی، مصلح الدین (1389) بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

صفا، ذبیح الله (1374) تاریخ ادبیات ایران، جلد1، تهران: ققنوس.

فردوسی، ابوالقاسم (1386) شاهنامه، دفتر دوم، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

فروزانفر، بدیع الزمان (1361) احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.

فیضی دکنی، ابوالفیض (1362) دیوان، به همت حسین آهی، تهران: فروغی.

فیضی دکنی، ابوالفیض (1382) نل و دمن، با مقدمة سیّد علی آل داوود، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

معین، محمّد (1357) فرهنگ معین، جلد 3، تهران: امیرکبیر.

مکاریک، ایرنا ریما (1393) دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

موسوی گرمارودی، سیدعلی (1384) ترجمۀ قرآن کریم، تهران: قدیانی.

میرصادقی، میمنت (1373) واژه‌نامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.

نظامی گنجه‌ای، الیاس (1369) لیلی و مجنون، تصحیح برات زنجانی، تهران: دانشگاه.

نظامی گنجه‌ای، الیاس (1376) خسرو و شیرین، تصحیح برات زنجانی، تهران: دانشگاه.

همایی، جلال‌الدین (1361) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: توس.

مقالات

اورک مورد غفاری، پریسا (1393) مقایسۀ ساختاری داستان خسرو و شیرین نظامی با شمس و قمر خواجه مسعود قمی، پژوهشنامۀ ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 23، صص 47-66.

ذاکری، احمد و محمّدی فرهاد (1391) بررسی آغازبندی ده منظومۀ حماسی، فصل‌نامۀ علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، شمارۀ 13، صص 219-231.

رضایی اردکانی، فضل‌الله (1387) نقد تحلیلی تطبیقی منظومۀ «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» نظام گنجوی، پژوهشنامۀ ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 11، صص 87-112.

سنچولی، احمد (1394) بررسی ساختار داستان غنایی- حماسی زال و رودابه (با تکیه بر جنبه‌های غنایی آن)، پژوهشنامۀ ادب غنایی، شمارۀ 24، صص 189-210.

شیخ حسینی، زینب و مشهدی، محمدامیر(1397) تحلیل عناصر داستان در منظومه‌های خسرو و شیرین نظامی و شیرین و خسرو هاتفی، دو فصلنامه علوم ادبی، شمارۀ 13، صص 63-91.

پایان‌نامه

ذاکری، احمد، علیانی، فرانک (1385) آغازبندی منظومه‌های فارسی، پایان‌نامه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.

Books

The Holy Quran. Atameh, Bashaq (1971) Divan, Tajikistan: Knowledge.

Iberms, M .; H. (2008) Descriptive Dictionary of Literary Terms, translated by Saeed Sabzian, Tehran: Rahnama.

Babasefari, Ali Asghar (2013) Culture of Love Stories in Persian Literature, Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.

Hafez, Shamsuddin Mohammad (1979) Divan, by Parviz Natel Khanlari, Tehran: Iranian Culture Foundation.

Zolfaghari, Hassan (2015) One Hundred Persian Love Poems, Tehran: Charkh.

Zolfaghari, Hassan (2018) Popular Fiction, Tehran: Silent.

Saadi, Moslehuddin (2010) Bustan, edited by Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Kharazmi.

Safa, Zabihollah (1995) History of Iranian Literature, Volume 1, Tehran: Phoenix.

Ferdowsi, Abolghasem (2007) Shahnameh, second book, by the efforts of Jalal Khaleghi Motlagh, Tehran: Center of the Great Islamic Encyclopedia.

Forouzanfar, Badi Al-Zaman (1982) Masnavi Hadiths, Tehran: Amirkabir.

Faizi Dekni, Abolfazl (1983) Divan ,by Hossein Ahi, Tehran: Foroughi.

Faizi Dekni, Abolfazl (2003) Nel and Daman, with introduction by Seyyed Ali Al-Davood, Tehran: University Publishing Center.

Moein, Mohammad (1978) Moein Culture, Volume 3, Tehran: Amirkabir.

Makarik, IRNA Rima (2014) Encyclopedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi, Tehran: Agah.

Mousavi Garmaroodi, Seyed Ali (2005) Translation of the Holy Quran, Tehran: Qadyani.

Mirsadeghi, Meymant (1994) Dictionary of Poetic Art, Tehran: Mahnaz Book.

Nezami Ganjahai, Elias (1990) Lily and Majnoon, edited by Barat Zanjani, Tehran: University.

Nezami Ganjahai, Elias (1997) Khosrow and Shirin, edited by Barat Zanjani, Tehran: University.

Homayi, Jalaluddin (1982) Rhetoric and Literary Crafts, Tehran: Toos.

Articles

Ork Mord Ghaffari, Parisa (2014) Structural comparison of the story of Khosrow and Shirin by Nezami with Shams and Qamar by Khajeh Massoud Qomi, Journal of Lyrical Literature, Sistan and Baluchestan University, Volume 12, Number 23, pp. 47-66.

Zakeri, Ahmad and Mohammadi Farhad (2012) A Study of the Beginnings of Ten Epic Poems, Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), No. 13, pp. 219-231.

Rezaei Ardakani, Fazlollah (2008) A Comparative Analytical Critique of the Khosrow and Shirin and Lily and Majnoon versified story by Nezam Ganjavi, Ghanaei Journal of Literature, Sistan and Baluchestan University, Vol. 11, pp. 87-112.

Sancholi, Ahmad (2015) A Study of the Structure of the Lyrical-Epic Story of Zal and Rudabeh (Relying on Its Lyrical Aspects), Journal of Lyrical Literature, Vol. 24, pp. 189-210.

Sheikh Hosseini, Zeinab and Mashhadi, Mohammad Amir (2018) Analysis of the elements of the story in the poems of Nezami’s Khosrow and Shirin and Hatefi’s Shirin and Khosrow, Bi-Quarterly Journal of Literary Sciences, Vol. 13, pp. 63-91.

Thesis

Zakeri, Ahmad, Aliani, Frank (2006) The Beginning of Persian epopees, Thesis, Islamic Azad University, Karaj Branch.