تحلیل شعر آیینی در دیوان «حزین لاهیجی»

الموضوعات :

مهتاب قدرت ¹ , اکرم رحمانی ² , عبدالرضا مدرس زاده ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , شوال, 1443 تاريخ التأكيد : 27 الأربعاء , جمادى الأولى, 1444 تاريخ الإصدار : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: پیامبر(ص), حزین لاهیجی, شعر آیینی, ائمه اطهار(ع),

ملخص المقالة :

ادبیات آیینی با فرهنگ و اندیشه ایرانی پیوند ناگسستنی دارد. شعر آیینی بخش مهمی از ادبیات فارسی است که شاعران اهمیت و اعتبار ویژه ای به آن می دهند. این نوع ادبی در زبان فارسی از پیشینه و جایگاه ویژه ای برخوردار است. شعر آیینی، شعری است که در مورد آیین ها و بسیاری از مناسبت های زندگی فردی و اجتماعی، دینی و مذهبی، قومی و منطقه ای سروده می شود. این نوع شعر معمولاً حاوی مدح و منقبت پیامبر گرامی اسلام (ص)، ائمۀ اطهار (ع) و آیین های کهن باستانی و ملی است. با پیروزی انقلاب اسلامی، شعر آیینی که گاهی ولایی نامیده می شود؛ وارد مرحله‌ای تازه شده و شاعران به واسطة ماهیت دینی و حماسی انقلاب به گونه‌ای متفاوت از دورۀ گذشته به شعر آیینی روی ‌آورند و این مضمون رو به فزونی قرار گرفت. در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، به جایگاه شعر آیینی در دیوان حزین لاهیجی که از شاعران بنام استان گیلان است، پرداخته شده و اشعار ایشان که در مدح و منقبت پیامبر اسلام (ص) و بزرگان دین سروده شده است، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که حزین لاهیجی در اشعار خود به فضایل بزرگ انسانی پیامبر(ص) و ائمه اطهار (ع) توجه خاص داشته است.

المصادر:

کتاب‌ها قرآن کریم. جعفری، سیّد محمّد یونس (١٣٧٦) ارمغان ادبی پژوهش‌های ادبی در ادبیّات فارسی هند، تهران: مجموعة انتشارات ادبی و تاریخی. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (١٣٣٢) تاریخ حزین، اصفهان: انتشارات کتابفروشی تأیید. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (١٣٣٤) تذکرة حزین، اصفهان: کتابفروشی‌تأیید. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (١٣٥٠) تاریخ حزین یا احوال، ضمیمة دیوان حزین، تصحیح بیژن ترقّی، تهران: انتشارات خیام. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (1350) دیوان حزین لاهیجی، تصحیح بیژن ترقی، تهران: انتشارات خیّام. حزین لاهیجی، شیخ محمد علی (1375) تاریخ و سفرنامه حزین، تحقیق و تصحیح علی دوانی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. زرین‌کوب، عبدالحسین (1371) سیری در شعر فارسی، تهران: علمی. زرین‌کوب، عبدالحسین (1381) شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران: علمی. زرین‌کوب، عبدالحسین (1385) از گذشتۀ ادبی ایران، تهران: سخن. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1342) حزین لاهیجی، زندگی و زیباترین غزل‌های او، مشهد: انتشارات توس. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (١٣٧١) شاعر آیینه‌ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل)، تهران: مؤسسة انتشارات آگاه. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1396) ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، حجت‌الله اصیل، تهران: نشر نی. شمیسا، سیروس (1383) نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: فردوس. قربانی، زین‌العابدین (١٣٨٠) مجموعة مقالات کنگرة بزرگداشت علّامة ذوفنون محمد علی حزین لاهیجی (16-15 شهریور ، لاهیجان)، تهران: انجمن آثار و مفاخر - فرهنگی. گلچین معانی، احمد (١٣٤٨) تاریخ تذکره‌های فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه‌تهران. مجلسی، محمدباقر (1393) بحار الانوار، جلد 89، قم: اسلامیه. محدثی خراسانی، زهرا (1388) شعر آیینی و تأثیر انقلاب اسلامی بر آن، تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا. یوسفی، غلامحسین (1376) چشمة روشن، تهران: علمی. مقالات دلبری، حسن. (1401). آسیب‌های فرامتنی غزل آیینی معاصر. پژوهشنامۀ فرهنگ و ادبیات آیینی، 1(1)، 115-134. doi: 10.22077/jcrl.2022.4926.1021. محمدپور، اسماعیل. (1387). بر موج آهو. شعر، (63)، 42-45. مؤذنی، علی محمد. (1394). استقبال و معارضة حزین لاهیجی در قصاید. مطالعات شبه قاره، 7(24)، 121-140. نوریان، سید مهدی، و خردمندپور، مسعود. (1393). مضامین تعلیمی در شعر آیینی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 6(23)، 17-38.

_||_

Holly Quran. [In Persian] Ghorbani, Zeinol’abedin (2001) Series of articles in the congress in honor of Allameh Zolfonoon Mohammad Ali Hazeen Lahiji (15 – 16 of Shahrivar, Lahijaan), Tehran: Association of Cultural Works and Celebrities. [In Persian] Golchin Ma’ani, Ahmad (1969) The history of Persian notes (Tazkareh), Tehran: Tehran University Press, Khordad. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1953) Hazeen’s history, Isfahan: Ta’eed Bookstore Press. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1955) Hazeen’s Note (Tazkareh), Isfahan: Ta’eed Bookstore. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1971) Hazeen Lahiji’s Divaan, Corrected by Bijan Taraghi, Khayyam Press, Tehran: Khayyam Press. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1971) Hazeen’s history, Attachment of Hazeen’s Divaan, corrected by Bijan Taraghi, Tehran: Khayyam Press. [In Persian] Hazeen Lahiji, Sheikh Mohammad Ali (1996) Hazeen’s history & travelogue, Research & Correction by Ali Davani, Tehran: Islamic Revolution Documents Centre. [In Persian] Ja’fari, Seyyed Mohammad Younes (1997) Literary gift of literary research in Persian Literature of India, Tehran: Collection of Literary and Historical Publication. [In Persian] Majlesi, Mohammad Bagher (2014) Beharol Anvar, Volume 89, Qom: Eslamiyeh. [In Persian] Mohaddesi Khorasani, Zahra (2009) Ritual Poem and the Effect of Islamic Revolution on It, Tehran: Ashura Cultural Complex. [In Persian] Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1963) Hazeen Lahiji: life and his most beautiful sonnets, Mashhad: Tous Press. [In Persian] Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1963) Persian literature: from Jaami to the present, Hojatollah Aseel, Tehran: Ney Press. [In Persian] Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1992) Poet of the mirrors (Review of Indian style and Bidel’s Poems), Tehran: Agah Publishing Institute. [In Persian] Shamisa, Syroos (2004) Literary criticism, Fourth Edition, Tehran: Ferdous Yousefi, Gholamhosein (1998) Bright spring, Tehran: Elmi Press. [In Persian] Zarrinkoub, Abdolhosein (1992) A Survey in Persian poetry, Tehran: Elmi. [In Persian] Zarrinkoub, Abdolhosein (2002) Poetry without a lie, Poetry without a veil, Ninth Edition, Tehran: Elmi. [In Persian] Zarrinkoub, Abdolhosein (2006) From the Literary Past of Iran, Tehran: Sokhan. [In Persian] Articles Delbari, H. (2022). Hypertextual damage in contemporary ritual qazal. Ritual Culture and Literature, 1(1), 115-134. doi: 10.22077/jcrl.2022.4926.1021. [In Persian] Moazzani, A. M. (2015). Pastiche and confronting of Hazin Lahiji in odes. Subcontinent Researches, 7(24), 121-140. [In Persian] Noorian, S. M. & kheradmandpoor, M. (2014). Didactic contents in the ceremonial poetry. Didactic Literature Review, 6(23), 17-38. [In Persian]