بررسی سیر تطور گفتمان حجاب در سپهر سیاست و فرهنگ ایران

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مهدی جاودانی مقدم ¹

1 - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

تاريخ الإرسال : 02 الأحد , محرم, 1441 تاريخ التأكيد : 02 الأحد , محرم, 1441 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ذو الحجة, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

الگوی پوشش زنان در تاریخ ایران اشکال، صورت‌بندی و تطورات گوناگونی را پشت سر نهاده است. تطوراتی که گاه در شکل تغییر و گاه به صورت گسست قابل بررسی است. با این وجود، در اکثر پژوهش‌هایی که به بررسی الگوی پوشش زنان در تاریخ ایران صورت گرفته تلاش شده است شناخت توصیفی تطورات در گستره زمان با نگرش تاریخ‌نگاری سنتی مورد استفاده قرار گیرد. براین اساس، این پژوهش‌ها، پوشش را به عنوان موضوع شناسای فردی، کانون‌مند و ذاتی پنداشته و از فهم جامعیت و قرار دادن الگوی پوشش در بطن جریانات اجتماعی باز مانده‌اند، در تاریخ‌نگاری جدید که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است، شناخت عناصر اجتماعی جز در بستر گفتمان‌ها و شناخت زمینه، ممکن نیست و تولید و تغییر عناصر به فرآیندهای سیاسی اجتماعی وسیع‌تری مرتبط است که خود بخشی از آنها هستند. منطبق با این دیدگاه، در ادوار تاریخی ایران اتفاقات مهمی در پس گفتمان حجاب در جامعه به وقوع پیوسته است و نهادها، ساخت‌ها و روابط قدرتی شکل گرفته است - از خانواده تا نهادهای اساسی- که محیط اجتماعی و الگوی پوشش را احاطه کرده‌اند. براین اساس، این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمان، با ایجاد پیوند میان الگوی پوشش و گسست‌ها و بافت‌های کلان جامعه، فرهنگ و قدرت که همواره در تولید، تغییر و بازتولید ابژه‌های زندگی اجتماعی موثرند، صورت‌بندی‌های تاریخی- گفتمانی الگوی پوشش زنان را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است.

المصادر:

1. اردلان، پروین (1380‌). حجاب به روایت تاریخ در کتاب جنس دوم (مجموعه مقالات). تهران: توس.


2. امینی، علیرضا (1381). تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پهلوی. تهران: صدای معاصر.


3. بامداد، بدرالملوک (1348). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. تهران: ابن‌سینا.


4. بشیر، حسن (1385). تحلیل گفتمان دریچه‌ای بر کشف ناگفته‌ها. تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ چهارم.


5. بهرام‌پور، شعبانعلی (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.


6. پارسونز، آنتونی (1363). غرور و سقوط. ترجمه منوچهر راستین. تهران: کتاب هفته.


7. پولاک، یاکوب ادوارد (1368). سفرنامه پولاک. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.


8. ثاقبی، حسین (1379). نمایش لباس ایران از هزاره‌ سوم پیش از میلاد تا دوران قاجار. صنعت حمل و نقل،‌ 91،(881).


9. جعفری، مرتضی؛ اسماعیل‌زاده، صغری؛ فرشچی، معصومه  (1317). واقعه‌ کشف حجاب، اسناد منتشره از واقعه‌ کشف حجاب در عصر رضاخان. تهران: مؤسسه‌‌ پژوهش‌ها و مطالعات فرهنگی.


10. دیولافوا، ژان (1376). سفرنامه‌ ایران و کلده و شوش. ترجمه و نگارش محمد فره‌وشی(همایون). تهران: دانشگاه تهران.


11. ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده‌ سیزدهم تا امروز. تهران: اداره‌ موزه‌ها و فرهنگ عامه.


12. رفیع‌پور، فرامرز (1376). توسعه و تضاد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.


13. زیبایی‌نژاد، محمدرضا؛ سبحانی، محمدتقی (1379). درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام. قم: دارالثقلین.


14. صبور اردوبادی، احمد (1368). آیین بهزیستی اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، جلد چهارم.


15. صدر، محسن (1364). خاطرات صدرالاشراف. تهران: وحید.


16. صلاح، مهدی (1384). کشف حجاب، زمینه‌ها، پیامدها و واکنش‌ها. تهران: مؤسسه مطالعات سیاسی.


17. غیبی، مهرآسا (1358). هشت هزار سال تاریخ پوشش اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.


18. فوران، جان (1382). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی. ترجمه احمد تدین. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ چهارم.


19. کسری، نیلوفر (1380). زنان ذی نفوذ در خاندان پهلوی. تهران: نامک.


20. کوثری، مسعود (1379). آسیب‌شناسی فرهنگی ایران در دوره‌ قاجار. تهران: باز.


21. مدیریت پژوهش و آموزش (1371). خشونت و فرهنگ: اسناد محرمانه کشف حجاب (1322- 1313). تهران: سازمان اسناد ملی ایران.


22. مکی، حسین (1362). تاریخ بیست ساله ایران. تهران: علمی فرهنگی، جلد ششم.


23. مهرابی، مسعود (1368). تاریخ سینمای ایران از آغاز تا سال 1357. تهران: فیلم.


24. میرفخرایی، تژا (1383). فرایند تحلیل گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.


25. نظری، ساره (1396). پوشاک زنان در پنج دوره تاریخی پس از ورود اسلام به ایران. پژوهش در هنر و علوم انسانی، 2(20): 53-64.

1. Research and education management (1371). Violence and Culture: Confidential Documents for the Detection of Hijab (1313-1322). Tehran: National Documentation Organization of Iran.  [in persian]


2. Amini, A. (1381). Political and social changes of Iran during Pahlavi era. Tehran: Sedaye Moaser. [in persian]


3. Ardalan, P. (1380). The veil of the narrative of history. In: the book Second Sex(Proceedings). Tehran: Toos. [in persian]


4. Bahrampour, S.A. (1379). Critical Discourse Analysis. Tehran: Media Studies and Research Center. [in persian]


5. Bamdad, B.M. (1348). Iranian woman from Constitutional Revolution to White Revolution. Tehran: Ibn Sina. [in persian]


6. Bashir, H. (1385). Analysis of the discourse on undiscovered discovery. Tehran: Imam Sadiq University (AS), fourth edition. [in persian]


7. Diyalaphua, M.J. (1376). Travelogue Iran and Khold and Susa. Translation and writing by: Mohammad Farhoshi (Homayoun). Tehran: Tehran University. [in persian]


8. Foren, J. (1382). Shattering Strength: The History of Iranian Social Change from Safavid to the Years after the Islamic Revolution. Translation by: Ahmad Tadayn. Tehran: Rasaya Cultural Services Institute, Fourth Edition. [in persian]


9. Jafari, M., Ismailzadeh, S.& Farshchi, M. (1317). Hijab Discovery, Documents Released on Hijab Discovery in the Reza Khan Period. Tehran: Institute for Cultural Studies and Studies. [in persian]


10. Kasra, N. (1380). Women in the Pahlavi family. Tehran: Namak. [in persian]


11. Kowri, M. (2000). Cultural Pathology of Iran during the Qajar period. Tehran: Baz. [in persian]


12. Maki, H. (1362). Twenty years old Iran. Tehran: Academic Culture, Volume Six. [in persian]


13. Mehrabi, M. (1368). The History of Iranian Cinema from the Beginning to 1357. Tehran: The Film. [in persian]


14. Mirfahhraei, T. (1383). The process of discourse analysis. Tehran: Center for Media Studies and Research. [in persian]


15. Nazary, S. (1396). Women's clothing in five historical periods after Islam came to Iran. Research in Arts and Humanities,2(20):53-64. [in persian]


16. Parsons, A. (1363). Pride and fall. Translation by Manouchehr Rastin. Tehran: Book of the Week. [in persian]


17. Pollack, J. E. (1368). Pollack's Travelogue. A translation of a cheeky-jester. Tehran: Kharazmi. [in persian]


18. Qheibi, M. (1358). Eight thousand years of history of Iranian ethnicities. Tehran: Hirmand. [in persian]


19. Rafieppour, F. (1376). Development and contradiction. Tehran: Shahid Beheshti University. [in persian]


20. Saboor Ardubadi, A. (1368). Religious welfare of Islam. Tehran: Islamic Culture Publishing House, Volume IV. [in persian]


21. Sadr, M. (1364). Diary of Aladdin. Tehran: Vahid. [in persian]


22. Salah, M. (1384). Discovering veils, backgrounds, implications and reactions. Tehran: Institute for Political Studies. [in persian]


23. Saqebi, H. (1379). Iranian clothing from the third millennium BC to the Qajar era. Transportation Industry, 91( 881). [in persian]


24. Zaka, Y. (1336). Iranian women's clothing from the thirteenth century to today. Tehran: Office of Museums and Public Culture. [in persian]


25. Zibainejad, M. R.; Sobhani, M. T. (2000). Income on women's personality system in Islam. Qom: Daralqqalin. [in persian]