روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و هند از منظر سازه‌انگاران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سید جواد احمدی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
حسن خداوردی ² (استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
گارینه کشیشیان ³ (دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )

تاريخ الإرسال : 22 الإثنين , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 23 الخميس , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 23 الخميس , محرم, 1445

الکلمات المفتاحية: دیپلماسی سیاسی, تعاملات سیاسی امنیتی, سازه‌انگاران, سیاست خارجی, روابط بین‌الملل, روابط سیاسی, هند, ایران.,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر بررسی روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و هند از منظر سازه‌انگاران بود. روش پژوهش توصیفی- تبیینی بوده و درصدد پاسخ به این سوالات است که کارگزاران سیاست خارجی ایران و هند چه درکی از یکدیگر دارند؟ و فرصت‌ها و چالش‌های این رابطه چیست؟ پژوهش بر این فرضیۀ استوار است که ساختار هویتی برگرفته از انقلاب اسلامی ایران که در حوزه سیاست خارجی به نظم ساختاری- کارگزاری نیز تعمیم یافته، در تعارض با نئولیبرالیزم گزینش شده توسط سیاستگذاران خارجی هند و حزب حاکم می‌باشد. لذا این تفاوت در مبانی هویتی و رابطه ساختاری- کارگزاری در نظام داخلی و بین‌المللی باعث ایجاد چالش‌ها و فرصت‌هایی برای هر دو کشور شده است. نتیجه اینکه، پس از انقلاب اسلامی و خروج ایران از پیمان سنتو و هم‌پیمانی با غرب، و پیوستن به جنبش عدم تعهد که هند از بنیانگذاران آن بود، امیدواری زیادی به بهبود روابط با هند به‌دلیل اشتراکات هویتی ناشی از سیاست خارجی مسالمت‌جو و صلح‌گرایی (نهروئیزم) که مبتنی بر عدم وابستگی به قدرت‌های بزرگ و همراهی با کشورهای ضعیف بود، در جمهوری اسلامی ایران ایجاد شد. اما پس از پایان جنگ سرد و شیفت پارادایم سیاست خارجی هند از آرمان‌گرائی نهروئیستی به واقع‌گرائی، تغییر در مبانی هنجاری - هویتی، و به حاشیه رفتن حزب کنگره ملی، پیروزی حزب بهاراتیا جاناتا « BJP»، و نزدیکی به غرب، روابط به سردی گرایید. لذا به‌نظر می‌رسد که سیاستگذاران خارجی ایران و هند نتوانند منابع هویتی بیناذهنی و ارزش‌ها و هنجارهای مشترکی برای توسعه روابط در سطح راهبردی و استراتژیک بیابند، که این مهم می‌تواند از چالش‌های روابط دو کشور باشد.

المصادر:

آشنا، حسام‌الدین؛ جعفری هفت خوانی، نادر (1386). دیپلماسی عمومی و سیاست خارجی؛ پیوندها و اهداف. دانش سیاسی، شماره 5، ص179-205.
آقامحمدی، ابراهیم (1390). چهارچوب تحلیلی ساختار- کارگزار در سیاست خارجی ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، 6(4)، ص7-40.
احمدی فشارکی، حسنعلی (1390). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و هند: حوزه‌های تعامل و تقابل. مطالعات جهان، 1(2)، ص149-182.
امساکی، حمید رضا (1393). روابط فرهنگی ایران و هند از دیرباز تاکنون. در: مجموعه مقالات نهمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان فارسی، ص679-704.
باربر، جیمز؛ اسمیت، مایکل (1381). ماهیت سیاستگذاری خارجی در دنیای وابستگی متقابل کشورها. تهران: قومس.
تربى‌اقدم، محمد (١٣٨٦). گسترش روابط هند با اسرائیل؛ زمینه‌ها و نتایج. مطالعات منطقه‌ای جهان اسلام،
8(30-31)، ص170-137.
توحیدی، ام‌البنین (1387). ظرفیت‌ها و محدودیت‌های روابط ایران و هند. راهبرد، شماره 47، ص155-174.
ثقفی عامری، ناصر (1383). اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا. گاهنامه تحلیلی سیاست خارجی ایران و نظام بین‌الملل، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک.
ثقفی عامری، ناصر (1387). روابط هندوستان و اسرائیل: نگاهی بر جنبه‌های راهبردی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
حاجی یوسفی، امیرمحمد؛ ناروئی، هادی (1400). ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و چشم‌انداز همکاری‌های ایران و هند در چابهار. ژئوپلیتیک، 17(3)، ص87 -61.
حجازی، سیدامین (1400). فرهنگ راهبردی و سیاست خارجی ایران. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
حیدری، ایوب؛ قربانی شیخ‌نشین، ارسلان (1401). تحلیل روابط ایران و هند براساس نظریه سازه‌انگاری: نگاهی به رویکرد سیاست خارجی دولت روحانی و مودی. سیاست خارجی،36(2)، ص74-47.
رسولی ثانی‌آباد، الهام (1391). بررسی نظام هویتی جمهوری اسلامی از منظر سازه‌انگاری. علوم سیاسی، 15(58)، ص177-200.
رشادت‌جو، حمیده؛ عباس رشیدی، میلاد (1391). نقش رسانه در دیپلماسی فرهنگی از دیدگاه اساتید حوزه ارتباطات، مدیریت امور فرهنگی و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. مدیریت فرهنگی، 6(18)، ص1-22.
ستوده آرانی، محمد (1381). رابطه ساختار-کارگزار: چارچوبی برای مطالعه تحول سیاست خارجی ایران. سیاست خارجی، 16(1)، ص1-32.
ستوده، محمد (1386). تحولات نظام بین‌الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. قم: بوستان کتاب.
سلطانی، آرش و همکاران (1401). بنیان‌های ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با ترکیه از دیدگاه سازه‌انگاری. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 12(45)، ص122-109.
فرزین‌نیا، زیبا (1388). مثلث آسیائی، چین، هند و پاکستان. تهران: انتشارات وزارت خارجه.
کتابی، محمود؛ دهقان، یدالله؛ کاظمی، مهدی (1392). بررسی روابط استراتژیك هند با اسرائیل و تاثیرآن بر جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 15، ص17-1.
کوثاری، راج کومار؛ خان، ایاسین (1399). هند قدرتی جهانی در قرن بیست و یکم. ترجمه محمدرضا دهشیری و آمنه سماک‌نژاد. تهران: علم.
کیاپاشا، عبدالعلی و همکاران (1400). اهمیت و جایگاه نقش هویت در توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با منطقه آسیای میانه براساس رهیافت سازه‌انگاری. پژوهش‌های‌ سیاسی‌ و بین‌المللی‌، 12(47)، ص247-225.
کیسینجر، هنری (۱۳۸۱). دیپلماسی امریکا در قرن ۲۱. ترجمه ابوالقاسم راه‌چمنی. تهران: ابرار معاصر.
کیسینجر، هنری (1395). نظم جهانی: تأملاتی در باب ویژگی ملت‌ها در گذار تاریخ. ترجمه سنجر سهیل. کابل: عازم.
گود، آرسیدا؛ موخرجی، منیشا (1396). روابط معاصر ایران و هند. ترجمه سید حسین رئیس‌السادات. مشهد: پاپلی.
محمدی، منوچهر (1377). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: اصول و مسائل. تهران: دادگستر.
محمدیان، علی؛ رضائی، علیرضا (1395). تحول مفهوم دیپلماسی در روابط بین‌الملل. پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 5(1)، ص127-105.
مشیرزاده، حمیرا (1386). تحلیل سیاست خارجی ایران از منظر سازه‌انگاری. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مشیرزاده، حمیرا (1395). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: سمت.
ملکی، ابوالقاسم (1389). همایش روابط ایران و هند. رویدادها و تحلیل‌ها،22(223).
نیاکوئی، امیر؛ بهرامی مقدم، سجاد (1393). روابط ایران و هند: فرصت‌ها و محدودیت‌ها. روابط خارجی، شماره 1، ص123-160.
هادیان، ناصر (1382). سازه‌انگاری از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی. سیاست خارجی،17(4)، ص915-949.
هالستی، کالوی یاکو (1399). مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل. ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم سری. تهران: نشر وزارت خارجه.
Ahmed, Z. Sh. & Akbarzadeh, Sh. (2018). Understanding Pakistan’s Relationship with Iran. Middle East Policy, 25(4), p. 86-100.
Cheema, S.A. (2010). India – Iran Prospect. India Quarterly, 66(4).
Hafeez, M. (2019). India-Iran Relation: Challenges and Opportunities. Institute of Stategist Studies Islamabad, 39(3), p. 22-36.
Jung, H. (2019). The Evolution of Social Constructivism in Political Science: Past to Present. Sage Open, 9(1). https://doi.org/10.1177/215824401983270
Pant, H. (2010). India's Relations with Iran: Much Ado about Nothing. Washington Quarterly, 34(1), p. 61-74.
Price R.M. & Reus - Smite. C. (2008). Dangerous Liaisons? Critical International Theory and Constructivism. European Journal of International Relation, No. 4-3, p. 256- 61.
Rahman, Kh. (2010). Indian – Iran Relation and Current Reginal Dynamic. Policy Perspective, 7(2), p. 27-49.
Rajiv, C.S. (2012). The Delicated Balance: Israel and India’s Foreign Policy Practice. Strategic Analysis, 36(1), p. 128-144.