الگوی راهبردی روابط ایران و حکومت دوم طالبان
الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)
حامد علیزاده
1
(
دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
)
محمدحسن الهی منش
2
(
استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
)
الکلمات المفتاحية: مدل سوات, روابط خارجی, جمهوری اسلامی ایران, افغانستان, طالبان.,
ملخص المقالة :
هدف پژوهش حاضر بررسی الگوی راهبردی روابط ایران و حکومت دوم طالبان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در طول سال‌هایی که از عمر حکومت دوم طالبان می‌گذرد، جمهوری اسلامی ایران هنوز طالبان را به رسمیت نشناخته است و دو طرف درباره مسائل مهمی مانند نوع و الگوی حکومت فراگیر در افغانستان، ادعاهای مرزی، حقابه هیرمند، ورود بی‌رویه پناهندگان افغان، قاچاق اسلحه و مواد مخدر، افراط‌گرایی و حمله به شیعیان، تفرقه‌گرایی، تضعیف زبان فارسی و بی‌ثباتی داخلی در افغانستان با هم اختلاف دارند. اما براساس الگوی سوات، با وجود چنین تهدیدهایی، فرصت‌های مهمی نیز در حوزه همکاری‌های اقتصادی، اطلاعاتی، سازمان‌های منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و استفاده از پتانسیل مهاجران افغان برای جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. به‌علاوه وجود نقاط قوتی مانند فرهنگ غنی و مشترک با ایران، منابع و معادن زیرزمینی، گفتمان ضدسلطه، ژئوپلتیک منحصر به فرد، وجود قومیت‌های هزاره و شیعیان و منابع و تسلیحات نظامی در افغانستان، به جمهوری اسلامی ایران این امکان را می‌دهد تا ضمن رعایت موازنه میان نقاط قوت و ضعف، از الگوی سوات سود برده و چهار استراتژی را برای تدوین و تنظیم سیاست خارجی با حکومت دوم طالبان اتخاذ کند. از میان چهار استراتژی طرح شده، استراتژی اول و سوم به جمهوری اسلامی ایران کمک کند تا روابط مطلوبی با طالبان داشته باشد، اما استراتژی دوم و سوم هم این خصیصه را دارد که ایران را از تهدیدات طالبان آگاه کرده و تهران با علم و تکیه بر واقعیت‌های موجود می‌تواند مناسبات خود را با طالبان طراحی و اجرا کند.
اخباری، ابوالفضل؛ اخباری، محمد؛ اسماعیل‌پور روشن، علی اصغر؛ رنجبر، محسن؛ باهک، بتول (1399). تبیین نقش هیدروپلیتیک بر سیاست خارجی ایران و افغانستان (2019-2015). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 12(3)، ص235-213.
اسماعیلی خوش مرادان، علی (1400). روابط ایران و افغانستان (با تاکید بر مراودات اقتصادی). امنیت اقتصادی، شماره 99، ص96-81.
بارکزی، نعمت‌الله (1397). هیدرولیک افغانستان و تاثیرات آن بر روابط این کشور با تاکید بر هریرود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
باقری، اسماعیل (1392). آشنایی با کشورهای جهان اسلام: افغانستان. تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
بهرامی، محمدرضا (1400). ایران و افغانستان مکمّل ژئوپلیتیکی یکدیگر. دیپلماسی ایرانی. قابل دسترس در:
http://irdiplomacy.ir/fa/news/2004167
پرتوی حاجی‌دهی، مقصود (1398). ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان در ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮز ﺑﺎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻋﺒﻮر ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر. پژوهش‌های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، شماره 20، ص148-133.
شیخ غفوری، هادی؛ ببری گنبد، سکینه؛ دهشیار، حسین (1399). تبیین چگونگی غیرامنیتی‌سازی روابط ایران و افغانستان (سال‌های2000 تا 2019). مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، 2(4)، ص49-25.
کریمی‌پور، یدالله (1380). مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید). تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
یحیایی، سبحان؛ کیا، سید مرضیه (1388). مطالعه انگاره‌های هویت فرهنگی و هویت ملی ملت‌های ایران و افغانستان. مطالعات ملی، 10(9).
یوسف‌زهی، ناصر؛ فرزانه‌پور، حسین؛ بخشی، احمد (1397). آسیب‌شناسی روابط بازرگانی ایران و افغانستان از منظر رهیافت اقتصادی (2018-2019). پژوهشنامه علوم سیاسی، 13(13)، ص224-187.
Balland, D. (2000). Boundaries of Afghanistan. In: Encyclopedia. Iranica:
https://www.iranicaonline.org/articles/boundaries-iii
Barzegar, K. (2014). Iran’s Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan.The Washington Quarterly, 37(2), p. 119-137.
Boltaev, H. (2023). Is Iran Distancing Itself From the Taliban Government? URL=
https://thediplomat.com/2023/03/is-iran-distancing-itself-from-the-taliban-government/
CIA. (2022, August 4). The World Fact Book.
URL= https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/#people-and-society.
Farr, G. (2022). Iran and Afghanistan: Growing Tensions after the Return of the Taliban.
URL= https://www.e-ir.info/2022/08/23/iran-and-afghanistan-growing-tensions-after-the-return-of-the-taliban
Fathollah Nejad, A. & Azizi, H. (2021). Iran and the Taliban after the US fiasco in Afghanistan. URL= https://www.mei.edu/publications/iran-and-taliban-after-us-fiasco-afghanistan
Financial Tribune (2018). Iran Biggest Trade Partner of Afghanistan in 2017-2018. URL= https://financialtribune.com/articles/economy-domestic-economy/84309/iran-biggest-trade-partner-of-afghanistan-in-2017-18
Guler, E. (2017). SWOT Analysis: A Theoretical Review. Journal of International Social Research, 10(51), p. 994-1006.
Harrison, J.S. & St. John, C.H. (2004). Foundations in Strategic Management. USA: South Western.
Humphrey, S.A. (2005). SWOT Analysis for Management Consulting. SRI Alumni Association Newsletter.
Jazeera, A. (2021, November 11). Iran Deporting Thousands of Afghan Refugees. Al Jazeera. URL= https://www.aljazeera.com/news/2021/11/11/afghan-refugees-deported-from-iran-as-humanitarian-crisis-deepens.
Ramachandran, S. (2022, Feburary 15). Afghanistan-Iran Disquiet Over the Helmand.
URL= https://thediplomat.com/2022/02/afghanistan-iran-disquiet-over-the-helmand-river/
Sawhney, A.A. (2020, June 1). No Coungtry for Minorities: The Inequality of State Repression in Iran. URL= https://www.opendemocracy.net/en/north-africa-west-asia/no-country-minorities-inequality-state-repression-iran/
Siddiqui Sabena, S. (2023). Water wars and refugees test emerging Iran-Taliban ties. URL= https://www.newarab.com/analysis/water-wars-and-refugees-test-emerging-iran-taliban-ties.
Thompson, A.A. & Stricland, A.J. (1989). Strategy Formulation and Implementation (4th Ed.). USA: Irwin, Inc.
Thompson, A.A., Strickland, A.J. & Gamble, J.E. (2007). Crafting and Executing Strategy-Concepts and Cases (15th Ed.). USA: McGraw- Hill/Irwin.
UNODC. (2021, November). Drug Sitiuation in Afghanistan 2021.
URL=https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Afghanistan/Afghanistan_brief_Nov_2021.pdf
VonHein, S. (2021, September 9). Iran-afghan Water Dispute to test Tehran’s ties to Taliban. URL=https://www.dw.com/en/iran-afghanistan-water-dispute-to-test-tehrans-ties-to-taliban/a-59112469
