بررسی اثرگذاری مولفه‌های زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر رضایت گردشگران(نمونه موردی:شهر سبزوار)

الموضوعات :

مهری سادات دلقندی ثانی ¹ , حبیب الله کریمیان ² , نیر پیراهری ³

1 - گروه جامعه شناسی ، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.
2 - استادیار گروه جامعه‌شناسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
3 - استادیارگروه جامعه‌شناسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

تاريخ الإرسال : 28 الأربعاء , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 29 الأحد , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: زیرساخت اقتصادی, زیرساخت فرهنگی, زیرساخت اجتماعی, شهرسبزوار, رضایت گردشگر,

ملخص المقالة :

گردشگری یکی از پدیده‌های اجتماعی و اقتصادی به شمار رفته که با آثار فرهنگی، سیاسی و محیطی که به همراه داشته ، به صورت پدیده‌ای فراگیر و جهانی در آمده است. زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی محرک‌هایی به شمار می آیند که با تقویت و توجه به آن‌ها می‌توان در جهت احیای پهنه‌های مستعد گردشگری در شهرها و ایجاد منافع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی گام‌های مؤثری را برداشت.هدف اصلی شناخت تأثیر زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر رضایت گردشگران در شهر سبزوار است. به لحاظ ماهیت موضوع و اهداف تحقیق "توصیفی-تحلیلی" و ازلحاظ هدف توسعه‌ای-کاربردی می‌باشد. جامعه آماری شامل گردشگران شهر سبزوار در سال 1400 است که بر اساس آمار سازمان گردشگری شامل 1320 نفر و حجم نمونه که با فرمول کوکران 300 نفر از گردشگران محاسبه شده که به صورت تصادفی مورد پرسش قرار گرفتند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل معادلات ساختاری، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی با نرم‌افزارهای تحلیل آماری spss و amos استفاده‌شده است. نتایج حاکی از آن است که در تحلیل عامل اکتشافی، رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت سرمایه اجتماعی و تاریخی از اثرگذارترین عامل بر رضایت گردشگران شناخته شده است. زیرساخت اجتماعی مؤلفه‌های مشارکت و همبستگی، تسهیلات و امکانات اجتماعی، امنیت و برنامه‌های اجتماعی می‌توانند بر رضایت گردشگران اثرگذار و در زیرساخت اقتصادی مولفه های اثرگذار شامل خدمات و سرمایه انسانی، تسهیلات و امکانات اقتصادی و برنامه‌های اقتصادی گردشگرمحور در نظر گرفته شده و در بعد زیرساخت فرهنگی مولفه‌های اثرگذار شامل فرهنگ‌ها و سنت‌ها، تسهیلات و امکانات فرهنگی و برنامه‌ها و خدمات فرهنگی است.

المصادر:

کریمیان بستانی، م. حسین زهی، ا. (1400). بررسی اثرات توسعه گردشگری بر ابعاد کیفیت زندگی در شهر چابهار. علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)17(34) : 102-114.
فرجی، ع. چراغی، م. مظفری، ل. (1400). توزیع فضایی و رتبه‌بندی کارایی نسبی زیرساخت‌های گردشگری استان زنجان با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها. گردشگری و توسعه، 10(2): 81-92.
خواجه نبی، ف. زند مقدم، م. کرکه آبادی، ز. (1399). تحلیل ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیطی و نهادی در رشد و توسعه گردشگری شهری، مطالعه موردی: شهر گلوگاه. فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری, 11(21): 13-28.
حسن پور، ع. برمایه ور، ب.کوکبی، ل.(1400). تحلیلی بر تأمین زیرساخت‌های اجتماعی پایدار در مقیاس محلی در راستای مدیریت پایدار (مطالعة موردی: شهر یزد). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9(4): 1033-1056.
حسام، م. مومن، ن. سالم، م. (1400). تحلیل فضایی زیرساخت های گردشگری در استان گیلان. گردشگری و توسعه، 10(1): 221-240.
نصراللهی، موسی، بیکی، ده‌آبادی. (1395). تحلیل اهمیت‌ـ عملکرد گردشگری پایدار: با استناد بر عوامل زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی. نشریه گردشگری شهری, 2(1), 45-59.‎

Alegre, J., & Garau, J. (2010). Tourist satisfaction and dissatisfaction. Annals of tourism research, 37(1), 52-73.
Arasl, H. Baradarani, S. (2014). European Tourist Perspective on Destination Satisfaction in Jordan’s industries.Procedia-Social and Behavioral Sciences,109, 1416 – 1425.
Baláž, V. (2018). Do motorways induce wider economic benefits?. In Do motorways induce wider economic benefits? Baláž, Vladimír.
Brüser, M. L. (2022). Economic viability of contracting models for financing and operating sustainable energy infrastructure in multi-storey residential buildings (Doctoral dissertation, Wien).
Dayoub, B., Yang, P., Dayoub, A., Omran, S., & Li, H. (2020). The role of cultural routes in sustainable tourism development: A case study of Syria’s Spiritual Route. International Journal of Sustainable Development and Planning, 15(6): 865-874.
Dunn, A., Wickham, M. (2016). Craft brewery tourism best-practices: A research agenda. Annals of Tourism Research, 56(6), 140-142.
Farji, Abdullah, Cheraghi, Mehdi, Mozafari, Leila. (2021). Spatial distribution and ranking of relative efficiency of tourism infrastructures in Zanjan province with data coverage analysis approach. Tourism and Development, 10(2): 81-92. (In persian)
Federico, C., Brusca, L., Carapezza, M. L., Cigolini, C., Inguaggiato, S., Rizzo, A., Rouwet, D. (2008). Geochemical prediction of the 2002–2003 Stromboli eruption from variations in CO2 and Rn emissions and in helium and carbon isotopes. The Stromboli Volcano: An Integrated Study of the 2002–2003 Eruption, 182, 117-128.
Hasanpour, Erfan, Bermayevar, Behnoud, Kokbi, Leila. (2021). An analysis on the provision of sustainable social infrastructure at the local scale in the direction of sustainable management (case study: Yazd city). Urban Planning Geography Research, 9(4): 1056-1033. (In persian)
Haneef, M., Ceseracciu, L., Canale, C., Bayer, I. S., Heredia-Guerrero, J. A., & Athanassiou, A. (2017). Advanced materials from fungal mycelium: fabrication and tuning of physical properties. Scientific reports, 7(1), 1-11.
Hediger, V. (2022). From Miasma Theory to Digital Ghost Town: Tales of Infrastructure and Social Politics in the Twenty-First-Century Megalopolis. In Technology, Urban Space and the Networked Community: 217-242.
Hossam, Mehdi, Momin, Narjes, Salem, Marzieh. (2021). Spatial analysis of tourism infrastructure in Gilan province. Tourism and Development, 10(1): 221-240. (In persian)
Karimian Bostani, M. Hossein Zahi, A. (2021). Investigating the effects of tourism development on dimensions of quality of life in Chabahar city. Geographical Sciences (Applied Geography) 17(34): 102-114. (In persian)
Kevin, L. Jie, L. Mark, W. Cong, L. Shuzhuo, L. Ying, L. (2019), A Comparative Analysis of Participating and NonParticipating Households in ProPoor Tourism in Southern Shaanxi, China. Tourism Planning & Development, 16: 318-333.
Khaje Nabi, Fahima, Zand Moghadam, Mohammad Reza, Karke Abadi, Zainab. (2019). Analysis of social, cultural, economic, environmental and institutional structures in the growth and development of urban tourism, case study: Galugah city. Scientific-Research Quarterly of Urban Ecology Research, 11(21): 13-28. (In persian)
Kinash, I. P., Arkhypova, L. M., Polyanska, A. S., Dzoba, O. G., Andrusiv, U. Y., & Iuras, I. I. (2019). Economic evaluation of tourism infrastructure development in Ukraine. In IOP Conference Series:
Liu, S. T. (2020). Comparing the perspectives of municipal tourism departments and cultural departments on urban cultural-tourism development. Journal of Destination Marketing & Management, 16, 100432.
McManus, C, Carruthers, C. (2014). Cultural quarters and urban regeneration–the case of Cathedral Quarter Belfast. International Journal of Cultural Policy, 20(1): 78-98.
Orlov, A. K., & Kankhva, V. S. (2022). Lean Construction Concept Used to Develop Infrastructure Facilities for Tourism Clusters. Buildings, 12(1), 23.
Rahman, K. S. (2017). The new utilities: Private power, social infrastructure, and the revival of the public utility concept. Cardozo L. Rev., 39, 1621.
Revko, A., Butko, M., & Popelo, O. (2020). Methodology for Assessing the Influence of Cultural Infrastructure on Regional Development in Poland and Ukraine. Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe, 23(2): 21-39.
Rim, G. N., & An, C. J. (2021). A Methodological Exploration for Estimating Economic Effectiveness of Economic Infrastructure. Modern Perspectives in Economics, Business and Management 1: 124-137.
Strauf, S. (2010). The contribution of cultural infrastructure and events to regional development. 50th Congress of the European Regional Science Association: "Sustainable Regional Growth and Development in the Creative Knowledge Economy": 19-23.

نص كامل:



فصلنامه علمی نگرش های نو در جغرافیای انسانی   راهنمای  سال ... ، شماره...، پیاپی ... ، زمستان .... (-)

 

چکیده	Abstract

بدون تردید گردشگری در دهه‌های اخیر یکی از پدیده‌های اجتماعی و اقتصادی مهم به شمار می رود و با به ههمراه داشتن آثار فرهنگی، سیاسی و محیطی، به پدیده‌ای فراگیر و جهانی تبدیل شده است. زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جمله محرک‌هایی هستند که با تقویت و توجه به آن‌ها می‌توان برای احیای پهنه‌های مستعد گردشگری در شهرها و ایجاد منافع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی گام‌های مؤثری را برداشت. هدف اصلی این پژوهش شناخت تأثیر زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر رضایت گردشگران در شهر سبزوار است. رویکرد این تحقیق کمی و روش تحقیق پیمایش است و ازلحاظ هدف توسعه‌ای-كاربردي است. جامعه آماری پژوهش گردشگران شهر سبزوار در سال 1400 شمسی است که بر اساس آمار سازمان گردشگری شهر سبزوار 1320 نفر بوده اند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 300 نفر تعیین شد که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل معادلات ساختاری، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی با نرم‌افزارهای تحلیل آماری SPSS وAMOS استفاده‌شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در زیرساخت اجتماعی مؤلفه‌های مشارکت و همبستگی، تسهیلات و امکانات اجتماعی، امنیت و برنامه‌های اجتماعی می‌توانند بر رضایت گردشگران اثرگذار باشند. در زیرساخت اقتصادی، مولفه های اثرگذار خدمات و سرمایه انسانی، تسهیلات و امکانات اقتصادی و برنامه‌های اقتصادی گردشگرمحور و در زیرساخت فرهنگی، فرهنگ‌ها و سنت‌ها، تسهیلات و امکانات فرهنگی و برنامه‌ها و خدمات فرهنگی هستند.

واژگان کليدي  

 زیرساخت اجتماعی، زیرساخت اقتصادی، زیرساخت فرهنگی، رضایت گردشگر، شهرسبزوار.

 

 

 

 

 

 

مقدمه

بدون تردید گردشگری در دهه‌های اخیر یکی از پدیده‌های اجتماعی و اقتصادی مهم به شمار می رود که با آثار فرهنگی، سیاسی و محیطی که به همراه داشته است؛ به صورت پدیده‌ای فراگیر و جهانی در آمده است. به‌طوری‌که، گردشگری در سراسر جهان همواره رو به رشد و در حال متنوع شدن و یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های اقتصادی است. قابل ذکر است که در هر کشور با توجه به عوامل زمینه‌ای شامل فرهنگ، اقتصاد، امنیت، امکانات رفاهی و زیربنایی و کیفیت جاذبه‌های گردشگری از یک سو و عوامل سیاست‌گذاری در گردشگری از سوی دیگر، بستر مناسبی جهت توسعه گردشگری فراهم می‌آید. در این بین زیرساخت‌هایی که در هر شهر با توجه به بعد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی وجود دارد می‌تواند زمینه توسعه گردشگری را فراهم آورد.

امروزه صنعت گردشگری، یک صنعت بسیار رقابتی با فعالیت مبتنی بر مقصد می‌باشد که در هر منطقه با توجه به زیرساخت‌های طبیعی، اجتماعی، ‌فرهنگی و اقتصادی آن متفاوت است(Kevin et al, 2019: 321).زیرساخت‌ها را می‌توان امکانات، سامانه‌ها و بناهایی که نقش خدمات‌رسانی را بر عهده دارند تعریف نمود که بر اساس آن می‌توان بستری را به منظور توسعه شهرها در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و کالبدی-فضایی فراهم آورد. بنابراین می‌توان چنین مطرح نمود که به منظور توسعه گردشگری و رضایت گردشگر در شهرها زیرساخت‌ها نقش بسیار مهمی را می‌توانند ایفا نمایند.

زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جمله محرک‌هایی به شمار می آیند که با تقویت و توجه به آن‌ها می‌توان در جهت احیای پهنه‌های مستعد گردشگری در شهرها و ایجاد منافع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی گام‌های مؤثری را برداشت. زیرساخت‌ها و خدمات اجتماعی و فرهنگی در پاسخ به نیازهای جوامع در راستای ارتقا کیفیت زندگی، عدالت، قانون و نظم، ثبات و رفاه اجتماعی از طریق حمایت جامعه، ایمنی و امنیت، ورزش‌ها، تفریح و فرهنگ، عدالت، مسکن، بهداشت و آموزش می‌باشند(Hediger,2022:220).هم‌چنین، زیرساخت‌های اقتصادی در شهرها عملکردهای اقتصادی طولانی مدت را تضمین کرده و منافع اجتماعی و اقتصادی را برای کلیه ذینفعان فراهم می‌آورند(Baláž,2018:19-20).

قابل ذکر است امکانات موجود در کشور ایران نشان‌دهنده آن است که این کشور ظرفیت پذیرایی بیش از 2 الی 3 میلیون گردشگر خارجی را در سال دارد و این صنعت بعد از صنعت نفت، مهم‌ترین گزینه برای درآمد ارزی در کشور خواهد بود و هم‌چنین، ، یکی از پنج کشور مهم جهان در عصر حاضر است که آثار و آداب و سنن باستانی در حدی قابل توجه وجود دارد(نصراللهی،1395).اما نبود زیرساخت‌های مناسب اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در بعضی از شهرها منجر به کاهش جذب گردشگر و عدم توسعه گردشگری در کشور شده است. یکی از شهرهای ایران که دارای پتانسیل گردشگری بالایی است؛ شهر سبزوار است که دومین شهر پرجمعیت استان خراسان رضوی است. با توجه به تاریخ این شهر که  به زمان اشکانیان بر می گردد و داشتن شرایط محیطی مطلوب، مقتضیات سیاسی و نظامی، موقعیت آن دارای جایگاه مناسب برای توسعه عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر اساس جذب گردشگر می‌باشد.

این شهر نیز از جهت زیبایی‌های طبیعی، فرهنگی و اجتماعی از تنوع بسیاری برخوردار است و آثار باستانی آن نیز حاکی از تمدن دیرینه تاریخ آن دارد که برای گردشگران جذاب می‌باشد. پتانسیل‌های بالای این شهر نیز ایجاب می‌کند که در قالب یک الگوی مناسب و سازگار با شرایط، به تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های گردشگری با توجه به زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در این شهر پرداخته شود.در همین راستا، بررسی و مطالعه زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موجود در شهر سبزوار در جهت توسعه و احیای گردشگری حائز اهمیت است که بر اساس آن بتوان از پتانسیل‌های گردشگری در شهر سبزوار بهره لازم را برد. در همین راستا، در این مقاله هدف اصلی " شناخت تأثیر زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر رضایت گردشگران" است که مساله اصلی را می‌توان چنین مطرح نمود : زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که بتوانند بررضایت گردشگران اثرگذار باشند، ‌کدامند؟

مبانی نظری

چارچوب نظری

در بررسی مفهوم کلی گردشگری می‌توان گفت که گردشگری یک محصول واحد و ملموس نیست بلکه طیف وسیعی از محصولات ملموس و غیر محسوس را شامل می‌شود و دارای کارکردهای چند بعدی است که با همه جنبه‌های گردشگران و مقصد در ارتباط است و فعالیت‌هایی را شامل می‌شود که از طریق تعامل مستقیم یا غیرمستقیم آن‌ها اتفاق می‌افتد(Haneef,2017:29). گردشگری فعالیت چند بعدی و چند وجهی است که با فعالیت‌های مختلف اقتصادی مربوط می‌شود(Karimian and Hossein Zahi, 2021: 102). از سوی دیگر، رضایت گردشگر؛ پدیده اي رفتاري است که از طریق ابعاد احساسی و شناختی فعالیت‌هاي گردشگري و ارزیابی عناصر و اشکال متعدد مقصد ایجاد می شود. رضایت کلی گردشگر از طریق ارزیابی او از ویژگی‌هاي متفاوت مقصد، مبنی بر انتظارات شکل می‌گیرد و یکی از مهمترین عوامل در مراجعه مجدد گردشگران از یک مقصد به رضایت آنها از اقامت قبلی در آنجا برمی‌گردد.پی بردن به احساس گردشگر درباره یک مکان، اشاره مستقیمی به ویژگیهاي مقصد از دیدگاه گردشگر در سطوح مختلف دارد(Alegre, 2010: 54).

بررسی ادبیات گردشگري حاکی از آن است که رضایت گردشگران از یک مقصد توریستی تعیین کننده رفتارهاي آنها و عامل مهمی در ارزیابی گردشگر از ویژگی‌هاي مقصد محسوب می شود. چنانچه، اگر گردشگران در تجربه سفر خود به یک مقصد راضی باشند، انتظار می رود که اقدام به بازگشت و سفر مجدد به آن منطقه یا پیشنهاد به دیگران به منظور سفر به آن منطقه افزایش می‌یابد. بر اساس مطالعات صورت گرفته رضایت از گردشگری بسته ای است کـه شـامل عناصـر ملمـوس و غیرملمـوس می باشـد و دارای 5 مؤلفه اصلی محیط و جاذبه‌های مقصد؛ خدمات و تسهیلات مقصد؛ دسترسی مقصد؛ تعریف مقصد؛ و هزینه گردشگری است(Arasl and Baradarani, 2014:1418).

از سوی دیگر، برای دستیابی به توسعه گردشگری توجه به وجود زیرساخت‌ها و ابعاد گوناگون آن از اهمیت بالایی برخوردار است و اگرچه احداث و ایجاد بسیاری از زیرساخت‌ها نقش چندانی درافزایش میزان مطلق رشد اقتصادی ندارد و ایجاد حجم بالای این زیرساخت‌ها در یک مقطع زمانی کوتاه به شدت تورم‌زا است (به علت افزایش آنی درآمد قابل تصرف مصرف‌کننده و عدم تولید کالاهای مصرفی خصوصی) اما نبود این زیرساخت‌ها به شدت مانع رسیدن به توسعه گردشگری است. هم‌چنین، از طرف دیگر، وجود زیرساخت‌ها برای دستیابی به رشد بالا در بلند مدت و حفظ رشد اقتصادی به مدت طولانی‌تر ضروری است. اهمیت و اولویت وجود این زیرساخت‌ها به نوبه خود در مسیر و حرکت به سوی توسعه برای هرکدام از زیرساخت‌ها و هر کشوری متفاوت است(Federico et al 2,2008:).

توسعه زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی یکی از عوامل تعیین‌کننده توسعه گردشگری می‌تواند است و با توسعه این زیرساخت‌ها در  بستر مناسب گردشگری به توزیع درآمد متوازن، توسعه پایدار اقتصادی، تأمین و بهبود امکانات تولیدی، تحریک اقتصادی، کاهش هزینه‌های تجاری و حمل و نقل، بهبود رقابت‌پذیری و در نهایت، رشد اقتصادی، افزایش رفاه عمومی و افزایش کیفیت زندگی شهروندان می انجامد (Dunn et al, 2013:290).قابل ذکر است زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در مقصد گردشگری می‌تواند بر رضایت و جذب گردشگر و توسعه گردشگری اثرگذار باشد.

-زیرساخت اجتماعی: زیرمجموعه‌اي از زیرساخت‌ها و شبکة پیچیده و درهم‌تنیده اي از دارایی‌هاي ملموس و غیرملموس است که سطح کیفی زندگی را در یک اجتماع محله‌اي ارتقا می‌دهد و نقش مهمی در ایجاد جامعه‌اي منسجم، تاب‌آور و پایدار دارد(Hassanpour et al., 2022: 1033).این زیرساخت‌ها می‌تواند باعث ایجاد انگیزه کافی در نیروی انسانی شود زیرا از آنجایی که افراد به دنبال رسیدن به منافع شخصی خود می‌باشند و رضایت آنها در گرو حداکثر کردن منافع خصوصی است، پس امکان دستیابی به وضعیت مناسب و تسهیلات مربوط به آموزش و امکان دستیابی به وضعیت سلامت و بهداشت بهتر می‌تواند این اجازه را به افراد بدهد که انگیزه کافی جهت تعقیب کار را در سیستم بازار دنبال کنند (Rahman,2017:1621).یکی از نقش‌های تأثیرگذار زیرساخت‌های اجتماعی کمک در ایجاد و توسعه گردشگری می‌باشد و همان‌طور که مطرح شد زیرساخت‌های اجتماعی را می‌توان بر اساس تسهیلات و مراکز بهداشتی، تسهیلات آموزشی، فضاهای فراغتی، پاسگاه‌های پلیس، ساختمان‌های آتش نشانی و اورژانس، تسهیلات فرهنگی و هنری و دیگر تسهیلات محله، برنامه ها، منابع، خدمات، و توسعه اجتماع محلی در نظر گرفت.

-زیرساخت فرهنگی: بالاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است و اساساً فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می‏ دهد.به عبارتی فرهنگ یکی از زیرساخت‌های مهم توسعه در هر جامعه محسوب می‌شود و هم‌چنین،  ارتقاء فرهنگی در هر جامعه نقش مهمی در توسعه گردشگری خواهد داشت(Strauf,2010:9). در بررسی زیرساخت‌های فرهنگی و توسعه گردشگری یکی از موضوعات مهمی که مطرح می‌باشد، سرمایه فرهنگی جامعه، شهر و کشور است به طوری‌که استفاده از سرمایه های فرهنگی به منظور توسعه گردشگری می‌تواند در ارتباط با ارزش ها، زیبایی شناسی، آموزش و تاریخ مطرح شود که در نهایت منجر به جذب گردشگر شود(Liu,2020:2). به‌عبارت‌دیگر، شهر فضایی مملو از فرهنگ است که مردم در آن جمع می‌شوند و در طول زندگی روزمره خود در آن فضا به زندگی اجتماعی خود می‌پردازند. بنابراین، یک شهر می‌تواند فرهنگ را تولید و حفظ کند و بستری را به وجود آورد که با تنوع دارایی های فرهنگی ملموس و ناملموس منجر به جذب گردشگر شود(McManus and Carruthers, 2014). در بررسی ابعاد توسعه گردشگری و زیرساخت فرهنگی می‌توان زیرساخت فرهنگی «سخت» یا سرمایه‌ای(کتابخانه‌ها، تئاترها، سازمان‌های کنسرت، موزه‌ها، سینماها و مدارس هنری و ورزشی) و زیرساخت فرهنگی «نرم» یا درآمد(اطلاعات، شبکه‌های دانش، برنامه‌های توسعه، آموزش و توسعه مخاطب) را مطرح نمود(Revko,2020:22).

-زیرساخت اقتصادی: عوامل زيادی بر روند ورود گردشگر به يک کشور موثر بوده و توسعه گردشگری می‌تواند بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها تاثيرگذار باشد. اقتصاددانان افزايش درآمدهای ارزی، ايجاد اشتغال و افزايش درآمدهای مالياتی را از جمله دليل تاثيرگذار گردشگری بر توسعه اقتصادی قلمداد می‌کنند. ورود گردشگران، عليرغم درآمدهای ارزی ناشی از آن، تراز تجاری و سرمايه‌گذاری‌های جديد را بهبود می‌دهد و بصورت غيرمستقيم و از طريق ضريب تکاثری بر درآمد ملی تأثير می‌گذارد. در واقع هرچه تعداد ورود گردشگران خارجی به يک کشور بيشتر باشد و ارز بيشتری برای اقامت طولانی صرف شود، به همان نسبت بر آن جامعه و درآمدهای ارزی آن تأثيرگذار است. به اين ترتيب، افراد يک جامعه هم می‌‌توانند از منافع اين سرمايه گذاری در بخش‌هايی نظير خدمات امنيتی، بهداشتی، آموزشی، ارتباطی و حمل و نقل بهره‌مند شوند که این موارد را می‌توان از شاخص‌های اصلی زیرساخت اقتصادی در نظر گرفت(Brüser,2022).

گسترش تبادلات فرهنگی، بهبود عدالت ميان زنان و مردان از جهت دست‌يابی به فرصت‌های شغلی، شناخت مردم از فرهنگ و تمدن جوامع ديگر، احياء هويت فرهنگی و احساس غرور ملی، ايجاد تحول و نوسازی و معرفی فرهنگ محلی از جمله ديگر پيامد های حاصل از گردشگری بر اساس توسعه زیرساخت‌های اقتصادی می‌باشند(Rim and An,2021:125).

 

 

                                                     مدل مفهومی پژوهش

پیشینه تحقیق

 فرجی و همکاران(1400)، در مقاله‌ای با عنوان«توزیع فضایی و رتبه‌بندی کارایی نسبی زیرساخت‌های گردشگری استان زنجان با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها» به شناخت توزیع فضایی و رتبه‌بندی میزان کارایی نسبی زیرساخت‌های گردشگری شهرستان‌های استان زنجان پرداخته‌اند. بر اساس نتایج پژوهش آن‌ها رتبه‌بندی کارایی زیرساخت‌های گردشگری در شهرستان‌های استان زنجان، میانگین کلی کارایی زیرساخت‌های گردشگری این استان برابر با 440/0 است که در سطح ضعیف قرار دارد. هیچ‌کدام از شهرستان‌‌های استان وضعیت مطلوب ندارند. شهرستان‌های زنجان، ابهر و خرم‌دره در سطح متوسط، خدابنده و طارم و سلطانیه در سطح ضعیف و ماه‌نشان و ایجرود فاقد کارایی هستند. در سطح شاخص‌های موردمطالعه، بالاترین سطح کارایی در شاخص حمل‌ونقل، اقامتی، فرهنگی، مذهبی، بهداشتی ـ درمانی و تجهیزات تغذیۀ مربوط به شهرستان زنجان، در شاخص تفریحی شهرستان خرم‌دره و در شاخص تجهیزات تغذیه مربوط به شهرستان طارم بوده است.

 حسام و همکاران(1400)، در مقاله‌ای با عنوان«تحلیل فضایی زیرساخت‌های گردشگری در استان گیلان» به بررسی وضعیت توزیع فضایی زیرساخت‌های گردشگری استان گیلان پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که براساس میانگین نزدیکترین همسایه، الگوی پراکنش رستوران ها، مجتمع های گردشگری، هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، اقامتگاه‌های بومگردی، مهمانپذیرها و کل زیرساخت‌های گردشگری استان گیلان بصورت خوشه ای بوده است. توزیع بسیاری از زیرساخت‌ها در جهت شمال غربی- جنوب شرقی می باشد. در مجموع نیاز به توسعه موزون تر زیرساخت‌های گردشگری استان گیلان کاملا محسوس است که رسیدن به این امر مستلزم برنامه ریزی بلندمدت و هم‌چنین،  تبدیل منابع گردشگری استان به جاذبه می باشد.

خواجه‌نبی و همکاران(1399)، نیز در مقاله‌ای با عنوان «تحلیل ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیطی و نهادی در رشد و توسعه گردشگری شهری، مطالعه موردی: شهر گلوگاه» به شناخت عوامل تأتیرگذار بر توسعه گردشگری شهری در محدوده مورد مطالعه پرداخته‌اند. نتایج پژوهش آن‌ها حاکی از آن است که در بخش گردشگران و جامعه میزبان ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیطی و نهادی بر توسعه پایدار گردشگری شهر گلوگاه، تأتیر مستقیم دارند.

 اورلو و همکاران(2022)، در مقاله‌ای تحت عنوان«ساخت و ساز برای توسعه تسهیلات زیرساختی گردشگری»به ارائه سازوکاری برای توسعه خوشه های گردشگری بر اساس تسهیلات زیرساختی پرداخته‌اند. نتایج پژوهش آن‌ها حاکی از آن است که برای ارزیابی اثربخشی اجرای پروژه های زیرساختی خوشه های گردشگری، مدت زمان پروژه و هزینه‌ها در مراحل چرخه عمر، این امکان را فراهم کرد که نتیجه‌گیری کنیم که رویکرد روش‌شناختی پیشنهادی مؤثر است و به منظور توسعه گردشگری علاوه بر زیرساخت‌های کالبدی باید زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی نیز مدنظر قرار گیرد.

دایوب  و همکاران(2020)، نیز در مقاله‌ای تحت عنوان«نقش مسیرهای فرهنگی در توسعه پایدار گردشگری: مطالعه موردی سوریه» به بررسی توسعه گردشگری پایدار و جذب گردشگر در سوریه پرداختند. نتایج پژوهش آن‌ها حاکی از آن است که اگر برنامه‌ریزی و توسعه مناسب باشد، می‌توان با پیوند دادن میراث‌های ملموس مناطق مختلف جغرافیایی به این توسعه گردشگری پایدار و جذب گردشگر دست یافت و پتانسیل‌های فرهنگی نیز می‌تواند به عنوان بستر مناسبی جهت دست‌یابی به اهداف ذکر شده باشد.

کیناش و همکاران(2019)، در مقاله‌ای تحت عنوان«ارزیابی اقتصادی توسعه زیرساخت‌های گردشگری در اوکراین» به بررسی زیرساخت‌هایی هم‌چون آسایشگاه ها و استراحتگاه ها، خانه های مسافر و اقامتگاه ها، هتل ها، استراحتگاه کودکان و مراکز بهداشتی پرداخته‌اند.با توجه به نتایج شاخص های جزئی تعیین شده، ارزیابی یکپارچه از تامین زیرساخت‌های گردشگری انجام شده است و پویایی شاخص یکپارچه تامین زیرساخت با توجه به مناطق اوکراین ارائه شده است.

بر اساس مطالعات پیشینه پژوهش می‌توان چنین اذعان نمود که مطالعات خارجی‌ و‌ داخلی در بررسی زیرساخت‌های اثرگذار بر توسعه گردشگری، زیرساخت‌های کالبدی و امکانات رفاهی را مدنظر قرار داده‌اند و این موضوع در حالی است که توجه به زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در شهرها به صورت توامان می‌تواند در توسعه گردشگری به عنوان صنعتی خدماتی در جهت ایجاد اشتغال، ارتقا کیفیت زندگی، پایداری اجتماعی و اقتصادی مؤثر واقع شود. لذا، در این مقاله زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به عنوان زیرساخت‌های اثرگذار بر توسعه گردشگری و رضایت گردشگران در شهر سبزوار مدنظر قرار گرفته شده است.

مواد و روش‌ها

روش تحقیق

با توجه به مؤلفه‌های موردبررسی، ماهيت موضوع و اهداف تحقيق، رويكرد حاكم بر اين پژوهش کمی است.بخش مبانی نظری با روش اسنادی و ابزار فیش برداری و بخش آماری با روش پیمایش و ابزار پرسشنامه انجام شده است.  جامعه آماری گردشگران داخلی شهر سبزوار در سال 1400 شمسی است که بر اساس آمار سازمان گردشگری شهر سبزوار 1320 نفر بوده اند. حجم نمونه بر مبنای فرمول کوکران 300 نفر تعیین شد که با شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار تحلیل آماری SPSS برای تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و AMOS برای انجام مدل معادلات ساختاری استفاده‌شده است.

محدوده مورد مطالعه

 شهر سبزوار با جمعیتی بالغ بر 243700 نفر دومین شهر استان خراسان رضوی و در فاصله 240 کیلومتری غرب مشهد و در طول جغرافیایی 57 درجه و 43 دقیقه تا 57 درجه و 71 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 12 دقیقه تا 36 درجه و 32 دقیقه  شمالی در ارتقاع متوسط 960 متری از سطح دریا واقع شده است. بنیان شهر سبزوار را برخی مربوط به عهد اشکانیان و هم­زمان با پیدایش راه بین المللی شرق به غرب می­دانند و بعضی بر این عقیده­اند که احداث این شهر هم­زمان با تشکیل سلسله ساسانیان در ایران بوده است. در طول تاریخ این شهر با داشتن شرایط محیطی مطلوب (قنات­ها و کاریز­های فراوان)، مقتضیات سیاسی و نظامی، موقعیت منزلگاهی مناسب برای مبادلات بازرگانی و عوامل اقتصادی و فرهنگی نقش تعیین کننده­ای در سکونت گزینی داشته است (Ghanbarzadeh Darban et al., 2016: 148).

درحال حاضر شهر سبزوار به عنوان یکی از چند شهر مهم استان خراسان رضوی از موقعیت سیاسی خاصی برخوردار بوده و می تواند به یکی از قطب های مهم در توسعه صنعت گردشگری استان مطرح شود. در تعیین ظرفیت های موجود در امر خدمات رسانی به گردشگر باید به مواردی همچون خدمات رفاهی و اقامتی، خدمات تفریحی، خدمات‌رسانی در تجهیزات و تأسیسات زیر و روبنائی و خدمات‌رسانی در تسهیلات ارتباطی توجه کرد. جدول 2 به بررسی سرانه های مطرح در این شهر به لحاظ اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی اشاره دارد.

 

 

جدول 1 سرانه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی

کاربری	سرانه استاندارد (متر مربع)	سرانه موجود (متر مربع)	وضعیت
مسکونی	سرانه ≥35	0.32	نامطلوب
آموزشی	3.7	2.73	نامطلوب
اداری و انتظامی	1.5	1.35	نامطلوب
تجاری و خدماتی	2.5	2.07	نامطلوب
ورزشی	2	0.69	نامطلوب
درمانی	1	0.95	نامطلوب
فرهنگی	1	0.17	نامطلوب
پارک	8 ≥سرانه	1.49	نامطلوب
مذهبی	0.5 ≥سرانه ≥0.75	0.51	مطلوب
تجهیزات	0.5 ≥سرانه ≥1	0.49	نامطلوب
تاسیسات شهری	1 ≥سرانه ≥1.5	1	مطلوب
حمل و نقل و اتبار داری	1.6	1.6	مطلوب
تفریحی -گردشگری	0.43	0.17	نامطلوب

منبع: مصوبات شورای عالی شهرسازی معماری 1389

با توجه به نتایج جدول فوق می توان عنوان داشت که شهرستان سبزوار در تقریبا تمام شاخص های ذکر شده با کمبود سرانه مطلوب روبرو می باشد . از سویی نقشه 1 وضعیت این شهر و موقعیت نسبی این شهر را نشان میدهد. و شکل 2 نیز راهنمای گردشگری این شهر می باشد.

 

شکل1-موقعیت جغرافیایی شهر سبزوار

Figure 1- Geographical location of Sabzevar city

Source: Authors studies, 2022.

 

 

 

شکل 2- راهنمای گردشگری سبزوار- ادارات، مکان های تاریخی و گردشگری، مراکز اقامتی، رستوران ها، پایگاه های درمانی، دانشگاه ها

Figure 2- Sabzevar tourism guide - offices, historical and touristic places, accommodation centers, restaurants, medical centers, universities

 

یافته‌ها

به منظور شناسایی مؤلفه‌ها و ابعاد زیرساختی بر اساس اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بر رضایت گردشگران از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. به منظور دستيابي به هدف فوق، ابتدا با استفاده از تحليل عاملي اکتشافي، مهم­ترين عوامل تأثیرگذار بر رضایت گردشگران بر اساس  مؤلفه‌ها و ابعاد زیرساخت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شناسايي شده­اند. هدف از اين کار، شناسايي مهم­ترين عواملي است که به صورت پنهاني در مجموعه گويه­ها وجود دارد.

-آزمون KMO‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و‌ بارتلت: مقدار KMO براي داده­هاي جمع­آوری شده مربوط به عوامل تأثیرگذار بر بر رضایت گردشگران بر اساس  مؤلفه‌ها و ابعاد زیرساخت اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی در شهر سبزوار بر اساس پاسخ گردشگران در این شهر برابر با 752/0 است که نشان مي­دهد وضعيت داده‌های جمع­آوری شده براي تحليل عاملي در مورد هدف مورد نظر مناسب مي­باشد. مقدار بارتلت نيز برابر با 083/15678 به دست آمد که در سطح يک درصد معني­دار بود. بنابراين در کل، داده­های جمع­آوری شده جهت تحليل عاملي مناسب هستند.

 

 

 

 جدول 2- ميزان KMO و‌ بارتلت محاسبه شده 

Table 1- The amount of KMO and Bartlett calculated

مجموعه مورد تحليل                                        تأثیرگذارترین عوامل بر رضایت گردشگران

مقدار      KMO                                              752/0 مقدار بارتلت                                                                               083/15678 سطح معني­داري                                              .../.

Source: Authors studies, 2022.

-مقدار ويژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و‌ تعيين عوامل : در اين قسمت، 4 عامل که مقدار ويژه آن‌ها بزرگ‌تر از عدد يک بود، استخراج گرديد. عامل اول با مقدار ويژه 7/8، بيشترين سهم (76/25 درصد) را در تبيين واريانس کل متغيرها دارد. در مجموع چهار عامل مذکور توانسته­اند 97/69 درصد از کل واريانس متغيرها را تبيين نمايند. نتايج در جدول 2 ارائه شده است.

جدول 3- عوامل اثرگذار و درصد اثرگذاری هریک از عوامل

Table 2- Influencing factors and percentage of effectiveness of each factor

عامل­ها                              مقدار ويژه                 % واريانس تبيين شده                   % واريانس تجمعي

اول                                                    7/8         76/25%                                                    76/25%          دوم                                                    1/5                                           09/20%                                             85/45%          سوم                                                     4/9                                           63/14%                                             49/60%        چهارم                                              97/1 48/9%                                            97/69%

Source: Authors studies, 2022.

-نام‌گذاري‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و‌ چرخش عامل­ها: با توجه به درصد واريانس تبيين شده مربوط به عوامل مختلف به شرح زیر است:

- عامل اول با درصد واريانس تبيين شده 76/25 بيشترين سهم را از مجموع عوامل تأثیرگذار بر رضایت گردشگران در شهر سبزوار شامل شاخص‌هایی مانند میزان رضایت از حضور در شهر سبزوار با توجه به کیفیت تسهیلات زیرساخت های اجتماعی، وجود خانه های تاریخی را در شهر سبزوار، میزان رضایت از بازدید از مدارس تاریخی شهر سبزوار، میزان سطح کیفیت زندگی شهروندان، میزان رضایت از بازدید از کاروانسراها، میزان رضایت از بازدید از جاذبه‌های طبیعی(حیات وحشی شیراحمد)، میزان تعامل شهروندان برای برقرای امنیت گردشگران، میزان رضایت از معرفی و تبلیغات ظرفیت های گردشگری شهر سبزوار، میزان حس همکاری و مشارکت شهروندان و میزان تمایل برای بازدید و سفر مجدد به شهر سبزوار است که با نام "رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت سرمایه اجتماعی و تاریخی " نام گذاری شده است.

- دومين عامل تأثیرگذار مشخص شده، عامل "رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت زیرساخت فرهنگی و اقتصادی" است که پس از عامل "رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت سرمایه اجتماعی و تاریخی" به­عنوان تأثیرگذارترین عوامل بر رضایت گردشگران در شهر سبزوار است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و‌ شامل شاخص هایی مانند وجود زیرساخت‌هایی هم‌چون تسهیلات آموزشی، وجود زیرساخت‌هایی هم‌چون تسهیلات فراغتی، زیرساخت هایی هم چون گالری و نمایشگاه هنر، شناساندن صنایع دستی و فرهنگی مردم در زمینه جذب گردشگر، وجود و برگزاری رویدادهای فرهنگی در شهر سبزوار در زمینه جذب گردشگر، میزان کیفیت حمل ونقل جاده در زمینه جذب گردشگر، میزان کیفیت راه آهن، میزان کیفیت تجهیزات حمل ونقل در زمینه جذب گردشگر، میزان کیفیت فرودگاه در زمینه جذب گردشگر، زیرساخت هایی هم چون مراکز هنرهای نمایشی و زیرساخت هایی هم چون موزه ها است.

-عامل بعدی با درصد واريانس تبيين شده 63/14 سومین عامل تأثیرگذار بر رضایت گردشگران در شهر سبزوار که به نام عامل"رضایت گردشگران مبتنی بر وضعیت بومی و فرهنگی " نام‌گذاري شده، استخراج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و‌ شامل شاخص هایی مانند وجود زیرساخت‌هایی هم‌چون تسهیلات هنری، زیرساخت هایی هم چون تئاترها، وجود و برگزاری نمایشگاه‌ها در شهر سبزوار در زمینه جذب گردشگر، میزان کیفیت ارتباطات در زمینه جذب گردشگر، وضعیت مواد غذایی در شهر سبزوار، آداب و رسوم مردم شهرسبزوار در زمینه جذب گردشگر، میزان رضایت از بازدید از امامزاده ها شهرسبزوار و میزان رضایت از بازدید از آرامگاه‌ها شهرسبزواراست.

-آخرین عامل استخراج شده با درصد واريانس تبيين شده 48/9 چهارمین عامل رضایت گردشگران در شهر سبزوار بوده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ و‌ شامل شاخص هایی مانند میزان رضایت از زیرساخت هایی هم چون کتابخانه‌ها، میزان رضایت از زیرساخت هایی هم چون مکان‌های میراث فرهنگی، وجود و برگزاری جشنواره‌ها در زمینه جذب گردشگر، میزان درآمدزایی مرتبط با گردشگری در شهر، میزان کیفیت هتل‌ها و مراکز اقامتی توریست‌ها و میزان رضایت از بازدید از اماکن مذهبی شهرسبزوار بوده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ است و‌ براساس متغیرهای بارگذاری شده این عامل به نام عامل "رضایت گردشگران مبتنی بر آثار تاریخی و کیفیت تسهیلات آن‌ها " نام‌گذاری گردید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 4- ضريب عاملي دوران يافته

Table 3- Factor coefficient found

نام عامل                                                                      متغيرها                                                                         بار عاملي
رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت سرمایه اجتماعی و تاریخی	میزان رضایت از حضور در شهر سبزوار با توجه به کیفیت تسهیلات زیرساخت‌های اجتماعی                                   747/0                        وجود خانه های تاریخی را در شهر سبزوار                                                                                     878/0                               میزان رضایت از بازدید از مدارس تاریخی شهرسبزوار                                                          829/0                                    میزان سطح کیفیت زندگی شهروندان شهر سبزوار                                                                    746/0                                  میزان رضایت از بازدید از کاروانسراها شهرسبزوار                                                                     841/0                         میزان رضایت از بازدید از جاذبه های طبیعی( حیات وحشی شیراحمد )                                             828/0            میزان تعامل شهروندان برای برقرای امنیت گردشگران در شهر سبزوار                                                     833/0 میزان رضایت از معرفی و تبلیغات پتانسیل های گردشگری شهر سبزوار                                                               859/0                             میزان حس همکاری و مشارکت شهروندان شهر سبزوار                                                                    93/0                                     میزان تمایل برای بازدید و سفر مجدد به شهر سبزوار 838/0
رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت زیرساخت فرهنگی و اقتصادی	وجود زیرساخت‌هایی هم‌چون تسهیلات آموزشی                                                                           564/0         وجود زیرساخت‌هایی هم‌چون تسهیلات فراغتی                                                                               548/0         میزان رضایت از زیرساخت هایی هم چون گالری و نمایشگاه هنر                                                             665/0         شناساندن صنایع دستی و فرهنگی مردم در زمینه جذب گردشگر                                                          915/0         وجود و برگزاری رویدادهای فرهنگی در شهر سبزوار در زمینه جذب گردشگر                                        564/0         میزان کیفیت حمل ونقل جاده در زمینه جذب گردشگر                                                                      71/0         میزان کیفیت راه آهن                                                                                                               834/0         میزان کیفیت تجهیزات حمل ونقل در زمینه جذب گردشگر                                                                579/0         میزان کیفیت فرودگاه در زمینه جذب گردشگر                                                                                527/0         زیرساخت هایی هم چون مراکز هنرهای نمایشی                                                                          768/0                           میزان رضایت از زیرساخت هایی هم چون موزه ها                                                                                         854/0
رضایت گردشگران مبتنی بر وضعیت بومی و فرهنگی	وجود زیرساخت‌هایی هم‌چون تسهیلات هنری                                                                           603/0         میزان رضایت از زیرساخت هایی هم چون تئاترها                                                                            845/0         وجود و برگزاری نمایشگاه‌ها در شهر سبزوار در زمینه جذب گردشگر                                                         704/0         میزان کیفیت ارتباطات در زمینه جذب گردشگر                                                                                784/0         میزان رضایت از وضعیت مواد غذایی در شهر سبزوار                                                                         656/0         آداب و رسوم مردم شهرسبزوار در زمینه جذب گردشگر                                                                     825/0         میزان رضایت از بازدید از امامزاده ها شهرسبزوار                                                                            636/0                  میزان رضایت از بازدید از آرامگاه‌ها شهرسبزوار                                                                                       714/0
رضایت گردشگران مبتنی بر آثار تاریخی و کیفیت تسهیلات آن‌ها	میزان رضایت از زیرساخت هایی هم چون کتابخانه‌ها                                                                       638/0         میزان رضایت از زیرساخت هایی هم چون مکان‌های میراث فرهنگی                                                     547/0         وجود و برگزاری جشنواره‌ها در زمینه جذب گردشگر                                                                       707/0         میزان درآمدزایی مرتبط با گردشگری در شهر                                                                                 793/0         میزان کیفیت هتل ها و مراکز اقامتی توریست ها                                                                             557/0                   میزان رضایت از بازدید از اماکن مذهبی شهرسبزوار                                                                                  567/0

Source: Authors studies, 2022.

 

-مدل معادلات ساختاري یک رویکرد آماري جامعی براي آزمون فرضیه‌هایی دربارة روابط بین متغیرهاي مشاهده شده و‌ متغیرهاي مکنون است. از طریق این رویکرد می‌توان قابل قبول بودن مدل‌هاي نظري را در جامعه‌هاي خاص با استفاده از داده‌هاي همبستگی، غیرآزمایشی‌ و‌ آزمایشی آزمون نمود. نتایج مدل معادلات ساختاري به شکل نمودار مسیر ارائه می‌گردد. نمودار مسیر یک نمایش گرافیکی از مدل معادلات ساختاري است که سه جزء اصلی این نمودار عبارت‌اند: مستطیل ها، بیضی ها‌ و‌ پیکان ها. پس از ارائه مدل اولیه توسط نرم افزار تحلیل مدل معادلات ساختاري، یکی از مهم ترین جنبه هاي بحث انگیز اصلاح مدل است. اصلاح مدل مستلزم تطبیق کردن یک مدل بیان شده‌ و‌ تخمین زده شده است که این کار از طریق آزاد کردن پارامترهایی که قبلاً ثابت بوده اند‌ و‌ یا ثابت کردن پارامترهایی که قبل از آن آزاد بوده اند، صورت می گیرد. در این حالت پارامترهایی را که در مدل معنادار نشده را حذف کرد‌ و‌ به مدل بهبود می‌بخشند .

زمانی که یک مدلی تخمین زده می‌شود و برنامه نرم‌افزاري یکسري آمارهایی از قبیل خطاي استاندارد، T–Value و‌ غیره را دربارة ارزیابی تناسب مدل با داده‌ها منتشر می‌کند. اگر مدل قابل آزمون باشد ولی با داده‌ها به طور مناسب تناسب نداشته باشد، شاخص هاي اصلاحی که یک وسیله معتبر براي ارزیابی تغییرات مورد نظر در بیان مدل هستند به کار گرفته می شوند، تا مدل متناسب با داده ها شوند. مهم‌ترین شاخص تناسب مدل آزمونX2 است ولی به خاطر این که آزمون X2 تحت شرایط خاصی عمل می‌کند‌ و‌ همیشه این شرایط محقق نمی شود، لذا یکسري شاخص هاي ثانویه اي نیز ارائه می گردد. مهم ترین این شاخص ها عبارت‌اند از RMSR ،AGFI ، GFI.

حالت هاي بهینه براي این آزمون ها بدین صورت است که مقادیر  GFI و‌ AGFI از 90 درصد باید بیشتر باشد‌ و‌ هر چه به عدد یک نزدیکتر باشد، مدل ارائه شده مدل بهتري می باشد. مقادیر RMSR هر چه کمتر باشد بهتر است؛ زیرا این پارامتر یک معیار براي میانگین اختلاف بین داده‌هاي مشاهده شده‌ و‌ داده‌هاي مدل است. لازم به ذکر است که در این رساله برای بررسی روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته و هم‌چنین، آزمون فرضیه‌های استنباط شده پژوهش از مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. برای انجام این مدل‌سازی معادلات ساختاری از نرم افزار Amos استفاده شد. یکی از روش های معتبر علمی برای اندازه‌گیری روایی سازه، روش تحلیل عاملی تاییدی است که برآورد بار عاملی و روابط بین مجموعه ای از ابعاد و عوامل می پردازد. بار عاملی همبستگی ابعاد با عامل مربوطه است و مانند هرگونه همبستگی دیگر تفسیر شده است.

برای مدل‌سازی معادلات ساختاری ابتدا رابطه زیرساختی (اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی) با رضایت گردشگران توسط مدل تحلیل عاملی مورد آزمون قرار گرفت. لازم به ذکر است تأیید یا رد معناداری بارهای عاملی با توجه به اعداد معناداری (T-value) صورت گرفت. براین اساس در صورتی رابطه تأیید می­شود که در سطح خطای کمتر از 05/0 که مقدار T بزرگتر یا کوچکتر از 2- باشد که به ترتیب رابطه معنادار مثبت و معنادار منفی خواهد بود. بر اساس جدول 4 بین کیفیت زیرساختی و رضایت گردشگران رابطه­ معناداری برقرار است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 5- نتایج تحلیل عاملی تاییدی ابعاد مربوط به زیرساخت‌ها و رضایت گردشگر

Table 4- The results of confirmatory factor analysis of dimensions related to infrastructure and tourist satisfaction

مؤلفه                                                 بعد                                      بار عاملی

مشارکت و همبستگی                                     زیرساخت اجتماعی                                   787/0              تسهیلات و امکانات اجتماعی                               زیرساخت اجتماعی                                   841/0                            امنیت                                             زیرساخت اجتماعی                                     76/0                 برنامه‌های اجتماعی                                       زیرساخت اجتماعی                                     822/0                فرهنگ‌ها و سنت‌ها                                       زیرساخت‌ فرهنگی                                     788/0           تسهیلات و امکانات فرهنگی                                 زیرساخت‌ فرهنگی                                      664/0            برنامه‌ها و خدمات فرهنگی                                  زیرساخت‌ فرهنگی                                      668/0            خدمات و سرمایه انسانی                                      زیرساخت‌ اقتصادی                                     899/0         تسهیلات و امکانات اقتصادی                                   زیرساخت‌ اقتصادی                                     865/0       برنامه‌های اقتصادی گردشگرمحور                               زیرساخت‌ اقتصادی                                      678/0     ظرفیت‌های گردشگری                                       رضایت گردشگری                                       332/0

Source: Authors studies, 2022.

 

 

شکل3-نتیجه آزمون برازش مدل زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر رضایت گردشگر

Figure 3 - The result of the fit test of the social, cultural and economic infrastructure model on tourist satisfaction

Source: Authors studies, 2022.

 

پس از آزمون برازش مدل مفهومی، به وسیله تحلیل عاملی تأییدی به بررسی مؤلفه کیفیت زیرساخت‌های اجتماعی؛ فرهنگی و اقتصادی بر رضایت گردشگران در شهر سبزوار پرداخته شده است. در این راستا شاخص‌های متغیر زیرساخت‌های اجتماعی؛ فرهنگی و اقتصادی در رفت و برگشت سه دوره­ای در قالب 10 مؤلفه مشارکت و همبستگی، تسهیلات و امکانات اجتماعی، امنیت، برنامه‌های اجتماعی، فرهنگ‌ها و سنت‌ها، تسهیلات و امکانات فرهنگی، برنامه‌ها و خدمات فرهنگی، خدمات و سرمایه انسانی، تسهیلات و امکانات اقتصادی و برنامه‌های اقتصادی گردشگرمحور مورد بررسی قرار گرفته شده است؛ مقادیر بار عاملی محاسبه شده برای این ابعاد نشان دهنده مناسب بودن داده­ها برای تحلیل عاملی است. به طور کلی، بارهای عاملی 71/0 و بالاتر عالی، 71/0 تا 63/0 خیلی خوب، 63/0 تا 55/0 خوب، 55/0 تا 45/0 نسبتاً خوب و 45/0 تا 33/0ضعیف است (حسینچاری و همکاران، 1394). عواملی که بر اساس مؤلفه‌ها مطرح شده است به شرح زیر است:

-مشارکت و همبستگی: این عامل بر اساس شاخص‌هایی هم‌چون مشارکت شهروندی در جهت توسعه گردشگری، میزان انسجام شهروندان،وحدت اجتماعی، روحیه انجام کار گروهی مورد ارزیابی قرار گرفته شده است بر اساس بار عاملی مطرح شده که برابر 787/0 محاسبه شد نشان از کیفیت تبیین کنندگی بالای این عامل است. 

-تسهیلات و امکانات اجتماعی: این عامل بر اساس شاخص‌هایی هم‌چون تسهیلات آموزشی، فضاهای فراغتی و تسهیلات اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفته شده است بر اساس بار عاملی مطرح شده که برابر 841/0 محاسبه شد نشان از کیفیت تبیین کنندگی بالای این عامل نیز است. 

-امنیت: این عامل بر اساس شاخص‌هایی هم‌چون میزان رضایت گردشگران از امنیت و میزان تعامل شهروندان برای برقرای امنیت گردشگران مورد ارزیابی قرار گرفته شده است، بارعاملی محاسبه شده برای آن برابر 76/0 می­باشد.

-برنامه‌های اجتماعی: این عامل بر اساس شاخص‌هایی هم‌چون وجود تبلیغات در جهت توسعه گردشگری و وجود برنامه‌های اجتماع محور در جهت گردشگری مورد ارزیابی قرار گرفته شده است،. بارعاملی این مولفه برابر 822/0می باشد که نشان دهنده قدرت عالی تبیین کنندگی این عامل می باشد.

-فرهنگ‌ها و سنت‌ها: در این مولفه آداب رسوم و فرهنک و به طور کلی میزان پذیرش همانندگردی فرهنگی مورد ارزیابی قرار گرفته شده است،. بارعاملی این مولفه برابر 788/0 می‌باشد که نشان از قدرت تبیین کنندگی عالی این بار عاملی می­باشد.

-تسهیلات و امکانات فرهنگی: زیرساخت هایی هم چون گالری هنری،موزه ها ، تئاترها ، مراکز هنرهای نمایشی ، کتابخانه‌ها ، مکان‌های میراث فرهنگی و خانه های تاریخی از جمله شاخص‌های این مولفه می باشد که بر اساس بارعاملی 644/0 نشان از کیفیت تبیین کنندگی بالای این عامل است.

-برنامه‌ها و خدمات فرهنگی: در این مولفه مواردی هم‌چون میزان شناساندن صنایع دستی و فرهنگی مردم، وجود و برگزاری جشنواره‌ها، وجود و برگزاری رویدادهای فرهنگی و نمایشگاه مدنظر قرار گرفته شده است که بارعاملی آن 668/0 محاسبه شده است.

-خدمات و سرمایه انسانی: میزان درآمدزایی مرتبط با گردشگری، و میزان کیفیت هتل ها و مراکز اقامتی توریست ها شاخص های این مولفه می باشند که بار عاملی آن 899/0می باشد و حاکی از قدرت تبیین کنندگی عالی این بار عاملی می باشد.

-تسهیلات و امکانات اقتصادی: وضعیت مواد غذایی، میزان کیفیت حمل ونقل جاده در زمینه جذب گردشگر، میزان کیفیت راه آهن و فرودگاه، میزان کیفیت تجهیزات حمل ونقل در زمینه جذب گردشگر بارعاملی 865/0 نشان از کیفیت تبیین کنندگی بالای این عامل است.

- برنامه‌های اقتصادی گردشگرمحور: میزان کیفیت ارتباطات در زمینه جذب گردشگر از شاخص های مدنظر در این مولفه بوده است که بر اساس بارعاملی 678/0 و داری قدرت تبیین کنندگی خوب و قابل قبولی است.

سپس، مجموعه وسیعی از معیارها و ابعاد برازندگی وجود دارند که می­توانند برای اندازگیری کل مدل مورد استفاده قرار گیرند. نکته قابل توجه این است که بایستی از معیارهای مختلفی برای قضاوت در مورد مدل استفاده شود. زیرا معیار واحدی وجود ندارد که به­طور قطعی برای آزمون مدل، مورد قضاوت و ارزیابی قرار گیرد. بر این اساس از ابعاد متفاوت برای سنجش بزارش الگوی مورد مطالعه استفاده شده است.

بر اساس جدول 5 مقادیر تمامی ابعاد نشان دهنده­ی برازش مناسب و قابل قبول مدل مفهومی می­باشد (9/0<GFI)، (9/0<AFGI)؛ بنابراین براساس برازش مناسب الگوی مفهومی پژوهش با توجه داده­های گردآوری شده می‌توان گفت شاخص‌های زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با رضایت گردشگری با یکدیگر دارای ارتباط است. لذا، مدل مفهومی شکل 1 مدلی مورد تائید با شاخص برازش خوب می­باشد. 

جدول 6- ارزیابی برازش مدل کیفیت‌زیرساخت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر رضایت گردشگر

Table 5- Assessment of the fit of the economic, social and cultural infrastructure quality model on tourist satisfaction

مقادیر شاخص                                       ابعاد برازندگی مدل مفهومی

5/195                                                                           ضریب کای اسکوئر 19                                                                             درجه آزادی (df)1 047/0                                                                       خطای تقریبی میانگین مربعات (RMSEA)2 94/0                                                                      شاخص تنظیم مناسب (AGFI)3 96/0                                                                       سطح خوبی شاخص تناسب (GFI)4 033/0                                                                            استاندارد (RMR)

Source: Authors studies, 2022.

 

دستاورد پژوهشی و نتیجه­گیری 

اﻣﺮوزه اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎي ﮔﺮدﺷﮕﺮي از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ روش ها برای ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي و ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ است و ﭘﺲ ﮐﺴﺐ درآﻣﺪﻫﺎي ﺳﺮﺷﺎر ارزي، ﺗﻮﺳﻌﻪ رواﺑﻂ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺸﻮر در ﺟﻬﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ و دستاوردهای توسعه گردشگری و رضایت گردشگر در ﻫﺮ ﮐﺸﻮر می‌باشد؛ ﺑﻪ نحویﮐﻪ اﻣﺮوزه از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺬرﮔﺎه ﺗﻮﺳﻌﻪ از یک سو و محرک رشد اقتصادی از سوی دیگر نام برده می‌شود. در همین راستا می‌توان چنین مطرح نمود که وجود زیرساخت‌های موجود در هر سطح از جمله کشور، منطقه و شهر می‌تواند در توسعه گردشگری و جذب گردشگر اثرگذار باشد.در جهت توسعه گردشگری و رضایت گردشگر می‌توان گفت نخستین شرط توسعۀ گردشگری، وجود زیرساخت‌های مناسب شهری و مدیریت عاقلانه و مدبرانه در عرصه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، و مانند این‌ها می‌باشد و دومین شرط برای تضمین موفقیت سیاست توسعۀ گردشگری شهری، تنسیق و آمایش جاذبه‌های شهر و ایجاد تسهیلات و امکاناتی است که دسترسی به جاذبه‌ها را بیش از پیش تسهیل کند.در همین راستا بررسی زیرساخت‌های شهر و توسعه گردشگری می‌تواند رابطه دوسویه داشته باشد به‌طوری‌که با توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گردشگری توسعه می‌یابد و بالعکس.

بر اساس یافته‌های پژوهش در تحلیل عامل اکتشافی چهار عامل به عنوان عوامل اثرگذار زیرساختی بر رضایت گردشگران شناسایی و مطرح شده است که عامل اول را می‌توان اثرگذارترین عامل در نظر گرفت. قابل ذکر است که عوامل شامل "رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت سرمایه اجتماعی و تاریخی"؛"رضایت گردشگران مبتنی بر کیفیت زیرساخت فرهنگی و اقتصادی"،"رضایت گردشگران مبتنی بر وضعیت بومی و فرهنگی" و "رضایت گردشگران مبتنی بر آثار تاریخی و کیفیت تسهیلات آن‌ها " تعریف شده اند. همان‌طور که مطرح شد عامل اول با درصد واريانس تبيين شده 76/25 بيشترين سهم را از مجموع عوامل تأثیرگذار بر رضایت گردشگران در شهر سبزوار شامل شاخص‌هایی مانند میزان رضایت از حضور در شهر سبزوار با توجه به کیفیت تسهیلات زیرساخت های اجتماعی، وجود خانه های تاریخی را در شهر سبزوار، میزان رضایت از بازدید از مدارس تاریخی شهر سبزوار، میزان سطح کیفیت زندگی شهروندان، میزان رضایت از بازدید از کاروانسراها، میزان رضایت از بازدید از جاذبه‌های طبیعی(حیات وحش شیراحمد)، میزان تعامل شهروندان برای برقرای امنیت گردشگران، میزان رضایت از معرفی و تبلیغات پتانسیل های گردشگری شهر سبزوار، میزان حس همکاری و مشارکت شهروندان و میزان تمایل برای بازدید و سفر مجدد به شهر سبزوار بوده است.

هم‌چنین، در مدل معادلات ساختاری و تحلیل عامل تاییدی زیرساخت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر رضایت گردشگران مورد ارزیابی قرار گرفته شد. نتایج داده‌ها بر اساس مولفه‌های مورد بررسی به شرح زیر است:

- زیرساخت اجتماعی به ترتیب تسهیلات و امکانات اجتماعی، برنامه‌های اجتماعی، مشارکت و همبستگی و امنیت دارای بیشترین بارعاملی بوده‌اند که میزان آن 0.841، 0.822، 0.787 و 0.76 بوده است.این نتایج با نتایج پژوهش های خواجه نبی و اورلو همسو است.

- زیرساخت فرهنگی مولفه‌های اثرگذار به ترتیب شامل فرهنگ‌ها و سنت‌ها با بار عاملی 0.788، برنامه‌ها و خدمات فرهنگی با بارعاملی 0.668 و تسهیلات و امکانات فرهنگی با بارعاملی 0.664 بوده است و با نتایج پژوهش های فرجی، خواجه نبی و دایوب همسو است.

-زیرساخت‎های اقتصادی نیز اثرگذارترین مؤلفه‌ها شامل خدمات و سرمایه انسانی، تسهیلات و امکانات اقتصادی، و برنامه‌های اقتصادی گردشگرمحور بوده است که دارای بارعاملی 0.899، 0.865 و 0.678 به ترتیب دارا بودند و با نتایج پژوهش های حسام، خواجه نبی، اورلو و کیناش همسو است.

به طور کلی می‌توان گفت در زیرساخت اجتماعی مؤلفه‌های مشارکت و همبستگی، تسهیلات و امکانات اجتماعی، امنیت و برنامه‌های اجتماعی می‌توانند بر رضایت گردشگران اثرگذار باشندو هم‌چنین؛ در زیرساخت اقتصادی مولفه های اثرگذار شامل خدمات و سرمایه انسانی، تسهیلات و امکانات اقتصادی و برنامه‌های اقتصادی گردشگرمحور در نظر گرفته شده است. در بعد زیرساخت فرهنگی مولفه‌های اثرگذار شامل فرهنگ‌ها و سنت‌ها، تسهیلات و امکانات فرهنگی و برنامه‌ها و خدمات فرهنگی بوده است.

اﻣﺮوزه، گردشگري و اقتصاد گردشگري در حال تبديل شدن به يکي از سريعترين فعالیت‌های رو به رشد جهان و ابزاري براي ايجاد درآمد ملي می‌باشد.هم‌چنین، از اصلي ترين ارکان اقتصادي جهان و نيز از مفاهيم، اشکال و ارکان توسعه پايدار قلمداد مي‌شود و نقش فعال و مؤثری در ارتقای ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به ویژه در کشورهای درحال توسعه ایفا می‌کند.گردشگر و مکان گردشگری از جمله عوامل اثرگذار در شناسایی پتانسیل‌ها گردشگری هر منطقه، شهر یا روستا می‌باشد.

گردشگران نیز طیف بسیار وسیعی را شامل می‌شوند که با توجه به گروه سنی، جنسیت، شغل، تحصیلات، پایگاه اقتصادي‌ و‌ اجتماعی، نحوة نگرش‌ و‌ غیره، داراي انگیزه‌ها‌ و‌ نیازهاي مختلف فراغتی‌ و‌ تفریحی هستند‌ و‌ به فضاها‌ و‌ فعالیت‌هاي متفاوت روي می‌آورند. بنابراین به منظور توسعه گردشگری اولین عامل اثرگذار رضایت گردشگر می‌باشد که این رضایت را می‌توان بر اساس تعریفی که از گردشگر مطرح شد تبیین نمود؛ به عبارتی توسعه و ارتقا کیفیت زیرساخت‌های گردشگری (اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) باید بر اساس نیاز گردشگر از یک سو و پتانسیل گردشگری از سوی دیگر در نظر گرفته شود.

پیشنهادات

-       از مولفه های مهم تاثیر گذار بر اساس یافته های این تحقیق در زیر ساخت اجتماعی مشارکت است. بنابراین جلب مشارکت هرچه بیشتر مردم به عنوان مهمترین متغیر در جلب رضایت گردشگران حایز اهمیت است که باید با ارایه آموزش ها و فراهم کردن امکانات محقق شود.

-       همچنین تامین امنیت عامل مهم دیگر در رضایت گردشگران است. لذا جلب توجه نیروهای نظامی و انتظامی به پدیده گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد.

-       ارایه مناسب خدمات مناسب یکی از مولفه های موثر در زیرساخت اقتصادی براساس یافته های این تحقق است.بنابراین با ارائه آموزش به خدمات دهندگان(هتل ها، مغازه ها، وسایل نقلیه، رسنوران هاو....)باید زمینه ارائه مناسبتر خدمات به گردشگران فراهم شود.

-       عناصر فرهنگی و آداب و رسوم و سنت ها از مولقه های فرهنگی تاثیر گذار بر رضایت گردشگران بر اساس یافته های این تحقیق است.لذا حفظ و ماندگاری میراث فرهنگی بویژه یخش غیر مادی فرهنگ حائز اهمیت است و باید توجه مردم و مسئولین ذیربط را بسش از پیش به این مسئله جلب کرد.

منابع

-کریمیان بستانی، م. حسین زهی، ا. (1400). بررسی اثرات توسعه گردشگری بر ابعاد کیفیت زندگی در شهر چابهار. علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)17(34) : 102-114.

-فرجی، ع. چراغی، م. مظفری، ل. (1400). توزیع فضایی و رتبه‌بندی کارایی نسبی زیرساخت‌های گردشگری استان زنجان با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها. گردشگری و توسعه، 10(2): 81-92.

-خواجه نبی، ف. زند مقدم، م. کرکه آبادی، ز. (1399). تحلیل ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیطی و نهادی در رشد و توسعه گردشگری شهری، مطالعه موردی: شهر گلوگاه. فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری, 11(21): 13-28.

-حسن پور، ع. برمایه ور، ب.کوکبی، ل.(1400). تحلیلی بر تأمین زیرساخت‌های اجتماعی پایدار در مقیاس محلی در راستای مدیریت پایدار (مطالعة موردی: شهر یزد). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 9(4): 1033-1056.

-حسام، م. مومن، ن. سالم، م. (1400). تحلیل فضایی زیرساخت های گردشگری در استان گیلان. گردشگری و توسعه،  10(1): 221-240.

نصراللهی، موسی، بیکی، ده‌آبادی. (1395). تحلیل اهمیت‌ـ عملکرد گردشگری پایدار: با استناد بر عوامل زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی. نشریه گردشگری شهری, 2(1), 45-59.‎

References

-Alegre, J., & Garau, J. (2010). Tourist satisfaction and dissatisfaction. Annals of tourism research, 37(1), 52-73.

-Arasl, H. Baradarani, S. (2014). European Tourist Perspective on Destination Satisfaction in Jordan’s industries.Procedia-Social and Behavioral Sciences,109, 1416 – 1425.

-Baláž, V. (2018). Do motorways induce wider economic benefits?. In Do motorways induce wider economic benefits? Baláž, Vladimír.

-Brüser, M. L. (2022). Economic viability of contracting models for financing and operating sustainable energy infrastructure in multi-storey residential buildings (Doctoral dissertation, Wien).

-Dayoub, B., Yang, P., Dayoub, A., Omran, S., & Li, H. (2020). The role of cultural routes in sustainable tourism development: A case study of Syria’s Spiritual Route. International Journal of Sustainable Development and Planning, 15(6): 865-874.

- Dunn, A., Wickham, M. (2016). Craft brewery tourism best-practices: A research agenda. Annals of Tourism Research, 56(6), 140-142.

-Farji, Abdullah, Cheraghi, Mehdi, Mozafari, Leila. (2021). Spatial distribution and ranking of relative efficiency of tourism infrastructures in Zanjan province with data coverage analysis approach. Tourism and Development, 10(2): 81-92. (In persian)

- Federico, C., Brusca, L., Carapezza, M. L., Cigolini, C., Inguaggiato, S., Rizzo, A., Rouwet, D. (2008). Geochemical prediction of the 2002–2003 Stromboli eruption from variations in CO2 and Rn emissions and in helium and carbon isotopes. The Stromboli Volcano: An Integrated Study of the 2002–2003 Eruption, 182, 117-128.

-Hasanpour, Erfan, Bermayevar, Behnoud, Kokbi, Leila. (2021). An analysis on the provision of sustainable social infrastructure at the local scale in the direction of sustainable management (case study: Yazd city). Urban Planning Geography Research, 9(4): 1056-1033. (In persian)

-Haneef, M., Ceseracciu, L., Canale, C., Bayer, I. S., Heredia-Guerrero, J. A., & Athanassiou, A. (2017). Advanced materials from fungal mycelium: fabrication and tuning of physical properties. Scientific reports, 7(1), 1-11.

-Hediger, V. (2022). From Miasma Theory to Digital Ghost Town: Tales of Infrastructure and Social Politics in the Twenty-First-Century Megalopolis. In Technology, Urban Space and the Networked Community: 217-242.

-Hossam, Mehdi, Momin, Narjes, Salem, Marzieh. (2021). Spatial analysis of tourism infrastructure in Gilan province. Tourism and Development, 10(1): 221-240. (In persian)

- Karimian Bostani, M. Hossein Zahi, A. (2021). Investigating the effects of tourism development on dimensions of quality of life in Chabahar city. Geographical Sciences (Applied Geography) 17(34): 102-114. (In persian)

-Kevin, L. Jie, L. Mark, W. Cong, L. Shuzhuo, L. Ying, L. (2019), A Comparative Analysis of Participating and Non‌Participating Households in Pro‌Poor Tourism in Southern Shaanxi, China. Tourism Planning & Development, 16: 318‌-333.

-Khaje Nabi, Fahima, Zand Moghadam, Mohammad Reza, Karke Abadi, Zainab. (2019). Analysis of social, cultural, economic, environmental and institutional structures in the growth and development of urban tourism, case study: Galugah city. Scientific-Research Quarterly of Urban Ecology Research, 11(21): 13-28. (In persian)

-Kinash, I. P., Arkhypova, L. M., Polyanska, A. S., Dzoba, O. G., Andrusiv, U. Y., & Iuras, I. I. (2019). Economic evaluation of tourism infrastructure development in Ukraine. In IOP Conference Series:

-Liu, S. T. (2020). Comparing the perspectives of municipal tourism departments and cultural departments on urban cultural-tourism development. Journal of Destination Marketing & Management, 16, 100432.

-McManus, C, Carruthers, C. (2014). Cultural quarters and urban regeneration–the case of Cathedral Quarter Belfast. International Journal of Cultural Policy, 20(1): 78-98.

-Orlov, A. K., & Kankhva, V. S. (2022). Lean Construction Concept Used to Develop Infrastructure Facilities for Tourism Clusters. Buildings, 12(1), 23.

-Rahman, K. S. (2017). The new utilities: Private power, social infrastructure, and the revival of the public utility concept. Cardozo L. Rev., 39, 1621.

-Revko, A., Butko, M., & Popelo, O. (2020). Methodology for Assessing the Influence of Cultural Infrastructure on Regional Development in Poland and Ukraine. Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe, 23(2): 21-39.

-Rim, G. N., & An, C. J. (2021). A Methodological Exploration for Estimating Economic Effectiveness of Economic Infrastructure. Modern Perspectives in Economics, Business and Management 1: 124-137.

-Strauf, S. (2010). The contribution of cultural infrastructure and events to regional development. 50th Congress of the European Regional Science Association: "Sustainable Regional Growth and Development in the Creative Knowledge Economy": 19-23.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Investigating the effect of social, cultural and economic infrastructure components on tourists' satisfaction (case study: Sabzevar city)

 

Mehri Delqhandi, Habibollah Karimian Naeir Pirahari

1.       PhD Candidate, Department of Sociology, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.

2. Associate Professor, Department of Sociology, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.

3. Associate Professor, Department of Sociology, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.

 

 

Abstract

  Introduction: Undoubtedly, in recent decades, tourism has been considered one of the most important social and economic phenomena with its cultural, political and environmental effects. It has become an all-encompassing and global phenomenon. the infrastructures that exist in each city can provide the basis for the development of tourism according to the social, cultural and economic aspects. The facilities available in Iran indicate that this country has the capacity to receive more than 2 to 3 million foreign tourists per year and this industry will be the most important option for foreign exchange earnings in the country after the oil industry. One of the cities of Iran that has a high tourism potential; The city of Sabzevar is the second most populated city in Khorasan Razavi province. Considering the foundation of Sabzevar city during the Parthian period and having favorable environmental conditions, political and military requirements, its location has a suitable position for the development of social, cultural and economic factors based on attracting tourists. In this regard, the main purpose of this article was "to know the effect of social, economic and cultural infrastructure on tourists' satisfaction".

Materials and Methods: According to the examined components, the ruling approach of this research was "descriptive-analytical" and the article was developmental-applicative in terms of its purpose. The statistical population included the tourists of Sabzevar city in the year of 2020, which according to the statistics of Sabzevar city tourism organization included 1320 people, the sample size calculated by Cochran's formula includes 300 tourists who were randomly questioned. For data analysis, SPS and Amos statistical analysis software with structural equation model and exploratory and confirmatory factor analysis were used in the research.

 Results and Discussion: In the exploratory factor analysis, the first factor "satisfaction of tourists based on the quality of social and historical capital" with an explained variance percentage of 25.76 had the largest share among the total factors influencing the satisfaction of tourists in Sabzevar city. The first factor with the explained variance percentage of 25.76 has the largest share among the total factors affecting the satisfaction of tourists in Sabzevar city, including indicators such as the level of satisfaction with being in Sabzevar city, according to the quality of social infrastructure facilities, the presence of historical houses in Sabzevar city. , the level of satisfaction with visiting the historical schools of Sabzevar city, the level of quality of life of citizens, the level of satisfaction with visiting caravanserais, the level of satisfaction with visiting natural attractions (wild life of Shir Ahmad), the level of interaction of citizens to ensure the safety of tourists, the level of satisfaction with the introduction and The promotion of tourism potentials of Sabzevar city, the degree of cooperation and participation of citizens and the desire to visit and travel again to Sabzevar city. In the structural equation model and confirmatory factor analysis of social, economic and cultural infrastructure on tourists' satisfaction, it was evaluated that in the social infrastructure, the components of participation and solidarity, social facilities and facilities, security and social programs could have an effect on tourists' satisfaction and also; In the economic infrastructure, the effective components including services and human capital, economic facilities and facilities and tourism-oriented economic programs were considered. In terms of cultural infrastructure, the effective components included cultures and traditions, cultural facilities and facilities, and cultural programs and services.

Conclusion: Tourism and the tourism economy are becoming one of the fastest growing activities in the world and a tool for generating national income. Tourists include a wide range of people who, according to their age group, gender, occupation, education, economic and social base, attitude, etc., they have different motivations and needs for leisure and entertainment and they turn to different spaces and activities. Therefore, in order to develop tourism, the first effective factor is tourist satisfaction, which can be explained based on the definition of tourist; In other words, the development and improvement of the quality of tourism infrastructure (social, cultural and economic) should be considered based on the needs of tourists on the one hand and the potential of tourism on the other hand. Also, the suggestions and solutions of this research in order to provide and improve tourist satisfaction based on social, cultural and economic infrastructure are as follows: Creating partnership between citizens and organizations involved in tourism in the field of proper use of environmental and human resources; Identifying the limitations, weaknesses and strengths of the economic, social and cultural infrastructure of Sabzevar city in order to increase the satisfaction of tourists; Publication of brochures and posters and publication of various articles and books by tourism officials in the field of tourism capacities in order to introduce the capabilities and capacities of tourism.

Keywords

Social infrastructure, Economic infrastructure, Cultural infrastructure, Tourist satisfaction, Sabzevar city.

 

---

[1]  Degrees of Freedom

[2]  Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)

[3]  Adjusted Goodness of Fit Index (AGFI)

[4]  Goodness of Fit Index (GFI)

 

 

 

 

*نويسنده مسئول: حبیب الله کریمیان [e-mail]                                                                                    E-mail:

*Corresponding Author:  Habibollah Karimian