طراحی و تبیین مدل بالندگی رهبری دانش‌آموزان

الموضوعات :

فرشته عالی پور ¹ , پریوش جعفری ² , نادرقلی قورچیان ³ , نجمه حاجی پور عبایی ⁴

1 - دانشجوی دکتری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - دانشیار، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - استاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
4 - استادیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران.

تاريخ الإرسال : 11 الثلاثاء , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 06 الإثنين , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 12 الأحد , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: بالندگی رهبری دانش‌آموزان, آموزش و پرورش, رويكرد فراتركيب.,

ملخص المقالة :

هدف: نظام آموزش و پرورش کشورها نقش محوری در توسعه و غنی سازی سرمایه‌های انسانی داشته و برآیند راهبردهای موثر هدایت و توسعه دانش آموزان می‌تواند منجر به تحولات گسترده‌ای شود. بالندگی رهبری دانش‌آموزان فرآیندی است که باعث پیشرفت دانش‌آموزان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنها می‌شود. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوي بالندگی رهبری دانش‌آموزان با استفاده از رويكرد فراتركيب انجام شده‌است.

روش: در اين پژوهش با استفاده از روش فراتركيب و بازنگري دقيق در موضوع، يافته‌هاي پژوهش‌هاي مرتبط تركيب و الگوي حاضر طراحي شد. بر اين اساس، 342 پژوهش در حوزه بالندگی رهبری و کلید واژه‌های مرتبط ارزيابي شد كه در پايان 32 پژوهش انتخاب شده و با تحليل محتواي آنها ابعاد و كدهاي مربوطه استخراج و ميزان اهميت و اولويت هر يك با استفاده از تکنیک آنتروپي شانون تعيين شد.

يافته‌ها: براساس رویکرد پژوهش 3 مقوله، 20 مفهوم و 64 كد استخراج گردید. تطبیق پذیری، ماهیت بالندگی و هوش فرهنگی در بخش زیرساخت‌ها، قدرت اقناع، فرهنگ مشارکت و شبکه سازی در بخش الزامات و پیچیدگی شناختی، چالش‌های فرهنگ سازی و فقدان تخصص در بخش موانع بيشترين ضريب اهميت را به دست آوردند. عوامل محیطی، پیچیدگی شناختی و تطبیق پذیری بین تمامی مفاهیم بیشترین اهمیت را به خود اختصاص دادند.

نتيجه گيري: در اين پژوهش، الگوی بالندگی رهبری دانش آموزان در قالب سه بخش زیرساخت‌ها، الزامات و موانع ارائه شد. از آنجا كه تاكنون مدل جامعي براي بالندگی رهبری دانش‌آموزان ارائه نشده‌است، اين پژوهش مي‌تواند در راستای توسعه ویژگی رهبری در دانش‌آموزان و فرهنگ‌سازی این پدیده در نظام آموزشی کشور سودمند باشد.

المصادر:

پورعزت، علي اصغر. (1393). درآمدي بر روش پژوهش علمي (فراگرد تدوين رساله پژوهشي و دفاع از آن)، تهران: انتشارات میدانچی.
دهقاني، مسعود. يعقوبي، نورمحمد. موغلي، عليرضا. وظيفه، زهرا. (1394). ارائه الگوي سه لايه اي امكان سنجي و استقرار اثربخش مديريت دانش با استفاده از روش فراتركيب، مديريت سازمانهاي دولتي، 3(4)، 107-93.
زنده دل نوبري، بابك. آذر، عادل. رحمتي، محمدحسين. كازروني، مهرداد. قاسمي، احمدرضا. (1397). شناسايي پارامترهاي اثرگذار بر عوامل ريسك پذير استقرارERP در ايران با رويكرد نظريه چندزمينه ای، پژوهشهاي مديريت عمومي، 11(14)، 28-5.
سلطاني، فرزانه. شاهين، آرش. شايمي برزكي، علي. (1396). طراحي الگوي تعالي استعداد با استفاده از رويكرد مرور سيستماتيك و فراتركيب كيفي در شركت گاز استان اصفهان، مديريت منابع انساني در صنعت نفت، 8(32)، 84-51.
شهبازي سلطاني، محمد. صلواتيان، سياوش. (1396). شناسايي ويژگي هاي معرف مدير جهادي به روش فراتركيب، مديريت اسلامي، 25(1)، 230-199.
لطفی، حسن. جعفری، پریوش. آراسته، حمیدرضا. (1400)، تکامل معنوی و تعالی رهبری دانشجویان با نظام بالندگی رهبری معنوی در دانشگاه: پیشایندها، پیامدها و راهبردها، سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 5(2)، 78-68.
مهدوی پور، فائزه. عدلی، فریبا. نراقی زاده، افسانه. (1398). بررسی مهارت های رهبری در مدارس دخترانه دوره متوسطه، نشریه مدیریت مدرسه، 7(4)، 375-357.
نظري، محسن. دستار، حسين. (1397). عوامل تعيين كننده تصوير قيمتي فروشگاهي: رهيافت فراتركيب. تحقيقات بازاريابي نوين، 8(1)، 20-1.
Adams, D., Kamarudin, F. & Tan, M.H.J. (2018). Student Leadership: Development and Effectiveness. Kuala Lumpur: University of Malaya Press.
Adams, D., Semaadderi, P., & Tan, K. L. (2018). Student leadership and development: A panoramic view of trends and possibilities. International Online Journal of Educational Leadership, 2(2), 1-3.
Allen, S. J., & Hartman, N. S. (2009). Sources of learning in student leadership development programming. Journal of leadership studies, 3(3), 6-16.
Amirianzadeh, M. (2012). Hexagon theory-student leadership development. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 31, 333-339.
Amirianzadeh, M., Jaafari, P., Ghourchian, N., & Jowkar, B. (2010). College student leadership competencies development: A model. International Journal for Cross-Disciplinary Subjects in Education, 1(3), 168-172.
Berkovich, I., & Eyal, O. (2020). Ethics education in leadership development: Adopting multiple ethical paradigms. Educational Management Administration & Leadership, 48(2), 270-285.
Blackwell, C., Cummins, R., Townsend, C. D., & Cummings, S. (2007). Assessing perceived student leadership skill development in an academic leadership development program. Journal of Leadership Education, 6(1), 39-58.
Boatman, S. A. (1999). The leadership audit: A process to enhance the development of student leadership. Journal of Student Affairs Research and Practice, 37(1), 60-71.
Bucklin, B. R., Alvero, A. M., Dickinson, A. M., Austin, J., & Jackson, A. K. (2000). Industrial-organizational psychology and organizational behavior management: An objective comparison. Journal of Organizational Behavior Management, 20(2), 27-75.
Cobb, L. E. (2015). Leadership Identity Development: Exploring Adolescent Girls' Experience and Perceptions through Narrative Inquiry, Ph. D. Dissertation, Shenandoah University.
Coffey, A., & Lavery, S. (2018). Student leadership in the middle years: A matter of concern. Improving schools, 21(2), 187-200.
Day, D. V., Fleenor, J. W., Atwater, L. E., Sturm, R. E., & McKee, R. A. (2014). Advances in leader and leadership development: A review of 25 years of research and theory. The leadership quarterly, 25(1), 63-82.
Dugan, J. P. (2011). Pervasive myths in leadership development: Unpacking constraints on leadership learning. Journal of Leadership Studies, 5(2), 79-84.
Egan, C. A., Merica, C. B., Karp, G. G., Orendorff, K., & McKown, H. B. (2022). Physical activity leadership development through a physical education teacher education service-learning course. Journal of Teaching in Physical Education, 42(1), 86-96.
Eich, D. (2008). A grounded theory of high-quality leadership programs: Perspectives from student leadership development programs in higher education. Journal of Leadership & Organizational Studies, 15(2), 176-187.
Eva, N., & Sendjaya, S. (2013). Creating future leaders: An examination of youth leadership development in Australia. Education+ Training, 55(6), 584-598.
Evans, S. E. (2014). Making leaders: Examining how elementary school students develop an understanding of leadership and show emerging leadership tendencies. Ph. D. Dissertation, Virginia Commonwealth University.
Grunwell, S. G. (2015). Leading our world forward: An examination of student leadership development. Journal of Leadership Education, 14(2), 82-99.
Haber, P., & Komives, S. R. (2008). Predicting the individual values of the social change model of leadership development: The role of college students’ leadership and involvement experiences. Journal of leadership education, 7(3), 133-166.
Hay, I., & Dempster, N. (2004). Student leadership development through general classroom activities. Educating: Weaving research into practice, 2, 141.
Jenkins, D. M. (2013). Exploring instructional strategies in student leadership development programming. Journal of leadership studies, 6(4), 48-62.
Kawasaki, J. (2015). Examining teachers' goals and classroom instruction around the science and engineering practices in the Next Generation Science Standards. Ph. D. Dissertation, University of California, Los Angeles.
Komives, S. R., & Dugan, J. P. (2014). Student leadership development: Theory, research, and practice, Oxford Library of Psychology.
Komives, S. R., Dugan, J. P., Owen, J. E., Slack, C., & Wagner, W. (2011). The handbook for student leadership development. John Wiley & Sons.
Konuk, S., & Posner, B. Z. (2021). The effectiveness of a student leadership program in Turkey. Journal of leadership education, 20(1), 79-101.
Lee, B., Liu, K., Warnock, T. S., Kim, M. O., & Skett, S. (2023). Students leading students: a qualitative study exploring a student-led model for engagement with the sustainable development goals. International Journal of Sustainability in Higher Education, 24(3), 535-552.
Marcketti, S. B., & Kadolph, S. J. (2010). Empowering Student Leadership Beliefs: An Exploratory Study. International Journal of Teaching and Learning in Higher Education, 22(2), 131-139.
Marcketti, S. B., Arendt, S. W., & Shelley, M. C. (2011). Leadership in action: student leadership development in an event management course. Leadership & Organization Development Journal, 32(2), 170-189.
McClellan, J. L. (2013). Contributing to the development of student leadership through academic advising. Journal of Leadership Education, 12(1), 207-233.
Mozhgan, A., Parivash, J., Nadergholi, G., & Jowkar, B. (2011). Student leadership competencies development. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 1616-1620.
Noori, A. Q. (2021). Students’ experiences of their leadership development through the leadership subject taught in universiti teknologi Malaysia. Journal of World Englishes and Educational Practices, 3(8), 01-09.
Parlar, H., Cansoy, R., & Kilinç, A. Ç. (2017). Examining the Relationship between Teacher Leadership Culture and Teacher Professionalism: Quantitative Study. Journal of Education and Training Studies, 5(8), 13-25.
Pinkas, G., & Bulić, A. (2017). Principal’s leadership style, as perceived by teachers, in relation to teacher’s experience factor of school climate in elementary schools. Human: Journal for Interdisciplinary Studies, 7(2), 34-50.
Posner, B. Z. (2009). A longitudinal study examining changes in students' leadership behavior. Journal of College Student Development, 50(5), 551-563.
Ruben, B. D., De Lisi, R., & Gigliotti, R. A. (2018). Academic Leadership Development Programs: Conceptual Foundations, Structural and Pedagogical Components, and Operational Considerations: The Rutgers Leadership Academy—A Case Study. Journal of Leadership Education, 17(3), 241-254.
Seemiller, C. (2016). Assessing student leadership competency development. New directions for student leadership, 2016(151), 51-66.
Sessa, V. I., Ploskonka, J., Alvarez, E. L., Dourdis, S., Dixon, C., & Bragger, J. D. (2016). The relationship between student leaders’ constructive development, their leadership identity, and their understanding of leadership. Journal of Leadership Education, 15(1), 15-30.
Shertzer, J. E., & Schuh, J. H. (2004). College student perceptions of leadership: Empowering and constraining beliefs. Naspa Journal, 42(1), 111-131.
Sodirjonov, M. M. (2020). Education as the most important factor of human capital development. Theoretical & Applied Science, 84(4), 901-905.
Wiesner, M., & Pfeifer, D. (2013). Building a widespread public health education system for developing countries in Africa. Informatics, Management and Technology in Healthcare (pp. 240-242). IOS Press.
Williams, B. M., Williams, Q. A., & Smith, C. (2021). How social class identity influences students’ leadership and advocacy development. New Directions for Student Leadership, 2021(169), 69-76.
Xu, S., Wang, Y. C., & Wen, H. (2019). A case study for student leadership development: A goal setting perspective. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education, 24, 168-177.
Zafar, B., Tharwani, M., & Saher, S. (2020). Determinants of student leadership development: A case study. International Journal of Research and Analytical Reviews, 7(1), 301-310.

نص كامل:



فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحدگرمسار سال هجدهم، شماره 3، پاییز 1403 صص 66-40

 

 

 

 

 

 

طراحی و تبیین مدل بالندگی رهبری دانش‌آموزان

فرشته عالی پور¹، پریوش جعفری²، نادرقلی قورچیان³، نجمه حاجی پور عبایی⁴

 

چکیده:

هدف: نظام آموزش و پرورش کشورها نقش محوری در توسعه و غنی سازی سرمایه‌های انسانی داشته و برآیند راهبردهای موثر هدایت و توسعه دانش آموزان می‌تواند منجر به تحولات گسترده‌ای شود. بالندگی رهبری دانش‌آموزان فرآیندی است که باعث پیشرفت دانش‌آموزان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنها می‌شود. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوي بالندگی رهبری دانش‌آموزان با استفاده از رويكرد فراتركيب انجام شده‌است.

روش: در اين پژوهش با استفاده از روش فراتركيب و بازنگري دقيق در موضوع، يافته‌هاي پژوهش‌هاي مرتبط تركيب و الگوي حاضر طراحي شد. بر اين اساس، 342 پژوهش در حوزه بالندگی رهبری و کلید واژه‌های مرتبط ارزيابي شد كه در پايان 32 پژوهش انتخاب شده و با تحليل محتواي آنها ابعاد و كدهاي مربوطه استخراج و ميزان اهميت و اولويت هر يك با استفاده از تکنیک آنتروپي شانون تعيين شد.

يافته‌ها: براساس رویکرد پژوهش 3 مقوله، 20 مفهوم و 64 كد استخراج گردید. تطبیق پذیری، ماهیت بالندگی و هوش فرهنگی در بخش زیرساخت‌ها، قدرت اقناع، فرهنگ مشارکت و شبکه سازی در بخش الزامات و پیچیدگی شناختی، چالش‌های فرهنگ سازی و فقدان تخصص در بخش موانع بيشترين ضريب اهميت را به دست آوردند. عوامل محیطی، پیچیدگی شناختی و تطبیق پذیری بین تمامی مفاهیم بیشترین اهمیت را به خود اختصاص دادند.

نتيجه گيري: در اين پژوهش، الگوی بالندگی رهبری دانش آموزان در قالب سه بخش زیرساخت‌ها، الزامات و موانع ارائه شد. از آنجا كه تاكنون مدل جامعي براي بالندگی رهبری دانش‌آموزان ارائه نشده‌است، اين پژوهش مي‌تواند در راستای توسعه ویژگی رهبری در دانش‌آموزان و فرهنگ‌سازی این پدیده در نظام آموزشی کشور سودمند باشد.

کلیدواژه‌ها: بالندگی رهبری دانش‌آموزان، آموزش و پرورش، رويكرد فراتركيب.

پذیرش مقاله: 17/10/ 1403                دریافت مقاله: 3/11/1402

مقدمه

نظام آموزش و پرورش کشورها نقش محوری در توسعه و غنی‌سازی سرمایه‌های انسانی داشته و برآیند راهبردهای موثر هدایت و توسعه دانش‌آموزان می‌تواند منجر به تحولات گسترده‌ای شود (سودیرونوف⁵، 2020). هدف اصلی آموزش و پرورش تربیت نسلی است که به مدد پرورش ابعاد مختلف شخصیتی بتواند زیستی در خور و شایسته داشته باشد (ویزنر و فایفر⁶، 2013) توانایی‌ها و استعداهای درونی خود را بروز دهد و در یک رابطه سالم و سازنده با سایر هم نسلی‌ها در محیط اجتماعی و محیط کاری جامعه‌ای سرزنده و سالم را شکل دهد (آدامز، کامارودین و تن⁷، 2018 الف). از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌های ضروری برای دستیابی به چنین جامعه‌ی توسعه یافته‌ای، پرورش مهارت‌های رهبری و مدیریتی در نسل فعلی است (آدامز، سماددری و تن⁸، 2018 ب). دانش‌آموزان فعلی با دانش‌آموزان دهه 90 بسیار متفاوت هستند. آنها در جست و جوی عمیق‌تر مسائل و دخالت در تصمیم‌گیری‌ها و علاقه‌مند به همکاری در فعالیتهای مختلف جامعه و حل مشکلات اجتماعی می‌باشند.

یکی از چالش‌های منحصر به فرد مسئولان آموزش، تربیت نسلی از دانش‌آموزان است که بتوانند در محیط‌هایی با ارزش‌های متفاوت، تغییرات تکنولوژی، تغییرات پیچیده فرهنگی و اجتماعی زندگی کنند. توسعه رهبری دانش‌آموزان فرآیندی است که باعث پیشرفت دانش‌آموزان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنها می‌شود. این موضوع در واقع فرآیندی است که آنها را تغییر می‌دهد تا بر چالش‌های پیچیده چیره شوند و به پیشرفتی همه‌جانبه دست یابند. همچنین فرصتی برای توانمندسازی بیشتر دانش‌آموزان در استفاده از این فرصت‌ها و مقابله با چالش‌های جامعه است (امیریان زاده⁹، 2012). نیاز به پرورش رهبرانی توانا که در بحران‌های مختلف بتوانند جامعه تحت مدیریت خود را به درستی اداره کنند، دغدغه‌ای است که ما را به تفکر برای یافتن راه‌حلی کارگشا سوق می‌دهد.

ضعف رهبری در بسیاری از امور اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مراکز علمی-آموزشی، ما را دچار معضلات بزرگی کرده‌ است. این که از چه زمانی و توسط چه مراکزی امر آموزش و تعلیم رهبران صورت گیرد و چگونه افراد برای این مسئولیت شناسایی و آماده شوند یکی از دغدغه‌های این حوزه است. اما آنچه مسلم است این است که آموزش رهبری، در کلیه مراحل آموزشی، از برنامه‌های کوتاه مدت و برنامه‌های بلند مدت گرفته تا برنامه‌های آموزشی کلاس درس نقشی حیاتی و نوظهور دارد. قرارگرفتن در معرض مفاهیم رهبری، اولین گام در تشویق دانش‌آموزان به در نظر گرفتن خود به عنوان رهبر در جامعه، خانه، محل کار و مدرسه است (باکلین، آلورو، دیکینسون، آستین و جکسون¹⁰، 2000؛ شرتزر و شوه¹¹، 2004).

با این حال، توسعه رهبری یک مفهوم انتزاعی است که اغلب در مدارس نادیده گرفته می‌شود. معلمان موظف به پرورش ذهن‌های جوان برای داشتن مهارت‌های اساسی هستند و بسیاری از والدین به آموزش عمومی برای ایجاد پایه‌های بهینه برای زندگی نگاه می‌کنند. ( اوانز¹²، 2014) اما شواهد حاکی از آن است که در مدارس فرصت‌های کافی برای بهبود کیفیت رهبری دانش‌آموزان وجود ندارد. تجارب رهبری تا سطح معینی می‌تواند در زندگی روزمره کسب شود. با توجه به اینکه دانش‌آموزان بیشتر وقت خود را در مدارس می‌گذرانند می‌توان با ایجاد فرصت‌های مختلف در مدارس، از بالندگی ویژگی‌های رهبری آنها اطمینان حاصل کرد. معلمان مهم‌ترین بازیگرانی هستند که می‌توانند این فرصت‌ها را برای دانش‌آموزان ایجاد کنند و زمینه‌ساز فعالیت‌هایی برای توسعه‌ی ویژگی‌های رهبری دانش‌آموزان باشند ( پارلار، کانسوی و کیلینچ¹³، 2017).

انجام یک تجزیه و تحلیل فراترکیبی از توسعه رهبری دانش‌آموز بسیار مهم است زیرا یافته‌های حاصل از مطالعات مختلف را ادغام و ترکیب می‌کند و درک جامعی از عوامل پیچیده و چندوجهی را ارائه می‌دهد که بر رشد رهبری در دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد. با گردآوری دیدگاه‌های پژوهشی متنوع، یک پژوهش فراترکیبی محققان را قادر می‌سازد تا موضوعات ثابتی را شناسایی کنند که ممکن است در مطالعات فردی کاملاً آشکار نباشد. این رویکرد به غلبه بر محدودیت‌های ذاتی در مطالعات منفرد، مانند حجم نمونه کوچک یا تمرکز محدود کمک می‌کند و درک گسترده‌تر و ظریف‌تری از توسعه رهبری دانش‌آموز ارائه می‌کند که می‌تواند نظریه و عمل را در زمینه‌های آموزشی مختلف ارائه دهد.

ضرورت یک تحقیق فراترکیب همچنین در پتانسیل آن برای هدایت تحقیقات و سیاست گذاری آینده نهفته است. ترکیب یافته‌های تحقیقاتی، شناسایی شکاف‌های دانش فعلی را امکان‌پذیر می‌سازد و زمینه‌هایی را که به تحقیقات یا نوآوری بیشتر نیاز است، مانند تأثیر مداخلات خاص بر نتایج رهبری، برجسته می‌کند. علاوه بر این، بینش‌های جامع ایجاد شده می‌تواند به توسعه بهترین شیوه‌ها و سیاست‌ها برای مؤسسات آموزشی کمک کند و به مدارس کمک کند تا رویکردهای مبتنی بر شواهد را پیاده‌سازی کنند که مهارت‌های رهبری دانش‌آموز را به طور مؤثرتری پرورش می‌دهد. این دیدگاه گسترده و یکپارچه نه تنها زمینه تحقیقات رهبری دانش‌آموز را تقویت می‌کند، بلکه به شکل‌گیری چارچوب‌های آموزشی مؤثرتر و پژوهش محور کمک می‌کند.

سوالاتی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا برنامه‌ای مشخص برای توسعه رهبری در مدارس وجود دارد؟ آیا محتوای کتاب‌های درسی و وظایف محوله به دانش‌آموزان جوابگوی توسعه این مهارت می‌باشد؟ آیا معلمین نسبت به اهمیت مساله توسعه رهبری به اندازه کافی توجیه شده‌اند؟ و بسیاری از پرسش‌های دیگر (مهدوی پور، عدلی و نراقی زاده، 1398). بالندگی رهبری از این منظر اهمیت دارد که تاکید می‌کند اداره‌ی یک جامعه از کوچک تا بزرگ، نیازمند رهبری و هدایت مقتدرانه است تا اعضای آن به نحوی شایسته به مرزهای موفقیت نزدیک شوند. دنیای مدرن و به سرعت در حال تغییر، نیازمند رهبری با کیفیت است و آموزش دوران متوسطه زمان بسیار مهمی برای جوانان، جهت توسعه مهارت‌های رهبری است. این باور سنتی مبنی بر اینکه رهبری یک ویژگی ذاتی است که فقط برخی افراد آن را دارند، تغییر کرده و با این باور جایگزین شده‌است که هر کسی می‌تواند آنرا یاد بگیرد و ظرفیت رهبری خود را بهبود بخشد. توسعه رهبری جزء جدایی ناپذیر تأثیرات مثبت جامعه و همچنین رشد فردی دانش‌آموزان است (روبن¹⁴، 2018). 

تمرکز بیش از حد بر مهارت‌های تحصیلی و به صورت مشخص موفقیت در کنکور باعث شده است تا بسیاری از مهارت‌ها و ابعاد کیفی شخصیتی انسانی نظیر مهارت مدیریت، جایی در برنامه‌ها و اقدامات مدیران آموزشی نداشته باشند. (مهدوی پور و همکاران، 1398). بدیهی است که بالندگی رهبری به عنوان یک هدف والا، نیازمند برنامه‌ریزی، اجرا و بازنگری اصولی در محتوا و روش‌های آموزش است. برغم اهمیت بالای آموزش رهبری در مدارس و نقش آن در توسعۀ کمی و کیفی دانش‌آموزان، چنین بنظر می‌رسد که این موضوع مهم در اندازه‌های مناسب و واقعی خود، به درستی مطالعه نشده و هنوز نوعی شکاف و خلاء، میان ویژگی‌های شایسته و بایسته مدارس برای توسعه شایستگی‌های رهبری در دانش‌آموزان احساس می‌شود. اگرچه در سال‌های اخیر وزارت آموزش و پرورش با اجرای طرحهایی نظیر "طرح تعالی مدیریت مدارس" در صدد جبران بخشی از نقیصه‌های آموزش و پرورش برآمده‌است اما خلاء مربوط به تعریف و تدوین شایستگی‌ها و مهارت‌های کلیدی آموزش رهبری در مدارس در نیل به اهداف کلان توسعه نظام آموزشی، همچنان احساس می‌شود و با خلاء جدی مواجه است. براین اساس و با توجه به خلاء نظری و عملی در این حوزه در آموزش و پرورش کشور، مسئله اصلی این پژوهش برای بالندگی رهبری در دانش‌آموزان چه مدلی باید ارائه شود؟

تاریخچه نسبتاً طولانی برای تئوری و تحقیقات رهبری دانش‌آموزان وجود دارد که بیش از یک قرن را در بر می‌گیرد. با این حال، تاریخچه نسبتاً کوتاهی از نظریه و تحقیقات علمی دقیق در مورد موضوعات توسعه رهبر و رهبری وجود دارد. همانطور که دی¹⁵ (2014) اشاره کرد، تمایز بین رهبران در حال توسعه و رهبری در حال توسعه به طور بالقوه یکی از موارد مهم است. توسعه رهبر بر توسعه رهبران فردی متمرکز است در حالی که توسعه رهبری بر فرآیند توسعه متمرکز است که ذاتاً افراد متعددی را درگیر می‌کند. اما با توجه به توجه شدید به نظریه رهبری از لحاظ تاریخی، به نظر می‌رسد این تصور نادرست وجود دارد که اگر آن حوزه فقط بتواند نظریه رهبری "صحیح" را شناسایی کرده و در مورد آن توافق کند، به ناچار بخش توسعه دنبال می‌شود. ولی در دنیای واقعی این کار چندان ساده نیست. توسعه رهبران فردی و توسعه فرآیندهای رهبری مؤثر بیش از تصمیم گیری ساده از اینکه کدام نظریه رهبری برای ایجاد انگیزه در توسعه مؤثر استفاده می‌شود، شامل می‌شود. این به این دلیل است که توسعه دانش‌آموزان شامل مجموعه پیچیده‌ای از فرآیندها است که باید درک شوند.

بالندگی رهبری دانش‌آموزان به روند توسعه مهارت‌ها، دانش و نگرش‌های لازم برای تبدیل شدن به رهبران مؤثر اشاره دارد. این موضوع شامل فراهم آوردن فرصت‌هایی برای دانش‌آموزان برای تمرین رهبری در زمینه‌های مختلف مانند سازمان‌های دانش‌آموزی، پروژه‌های خدمات جامعه و محیط‌های آکادمیک است (ویلیامز، ویلیامز و اسمیت¹⁶، 2021). برنامه‌های بالندگی رهبری دانش‌آموزان ممکن است شامل کارگاه‌ها، جلسات آموزشی، مربیگری و فرصت‌های یادگیری تجربی باشد. هدف از بالندگی رهبری اطمینان از این موضوع است که دانش‌آموزان مهارت‌های لازم برای موفقیت در مشاغل آینده خود را توسعه داده و تأثیر مثبتی در جوامع خود بگذارند. برخی از عناصر اصلی بالندگی رهبری شامل مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های حل مسئله، کار تیمی، مهارت‌های تصمیم‌گیری و خودآگاهی است (ایگن، مریکا، کارپ، اورندورف و مک‌کوئن¹⁷، 2022). 

توسعه مهارت‌های رهبری در بین دانش‌آموزان جوان، جزء کلیدی محیط‌های آموزشی است. توجه به مقوله بالندگی رهبری در جوانان، دغدغه و انگیزه‌ی تلاش برای کشف و پرورش توانایی رهبری در نسل‌های آینده‌ساز را در متولیان تعلیم و تربیت ایجاد می‌کند. باورداشت ضرورت شناخت نیروهای بالقوه در حیطه‌ی رهبری و اداره‌ی امور، زمینه‌ساز تربیت نیروی انسانی کارآمد در آینده خواهد شد. بنابراین، تحقیق در مورد این فرآیند و طراحی راهبردهای اجرایی بالقوه، ضروری است. هنگامی که توسعه‌ی رهبری در سنین جوانی تحریک می‌شود، دانش‌آموزان نقش‌هایی را به عنوان شهروندان برعهده دارند بهتر ایفا می‌کنند. دانش‌آموزانی که به آن‌ها فرصت داده می‌شود تا نقاط قوت و ضعف خود را کشف کنند، پتانسیل خود را برای رهبری درک می‌کنند. آگاهی از خود و داشتن دانش درباره خود به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا هویت، خودانگاره و نقش‌های خود را در جوامع مختلف مشخص کنند. برخورداری از آگاهی و دانش درباره دیگران دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا نحوه نگرش و واکنش آن‌ها را نسبت به جهان به طور کلی در نظر بگیرند و درک کنند. رهبری مؤثر بر توانایی ترکیب دانش خود و شناخت دیگران برای پیشبرد اهداف شخصی و گروهی استوار است (اولستاد¹⁸، 2009).

به گفته بزعم پینکاس و بولیچ¹⁹ (2017) برای حل بحرانی‌ترین مشکلات جهان به رهبری تحول‌آفرین نیاز است. توسعه رهبری برنامه‌ای بلند مدت برای ساختن آینده‌ی یک جامعه است برای اینکه با خاطری آسوده، انجام امور را به نسلی واگذار شود که به درستی توان تشخیص، تصمیم‌گیری و اداره‌ی امور را داشته و بتوانند تعاملی سازنده با منابع مادی و معنوی داشته باشد. آموزش مهارت‌های رهبری از این جهت ارزشمند است که مهارت‌ها به عنوان ویژگی‌های مستقل، ارزشمند هستند. "آنچه این مدارس انجام می‌دهند در واقع ما را به راهکاری در زمینه‌ی آماده‌سازی جوانان برای مواجهه‌ی سنجیده با واقعیت‌های امروز و چالش‌های فردا نزدیک تر می‌کند  (کاواساکی²⁰، 2015).

اگرچه این مفاهیم رهبری در برنامه درسی گنجانده شده است، رهبری اغلب به صراحت آموزش داده نمی‌شود. به احتمال زیاد، مربیان امیدوارند که دانش‌آموزان مهارت‌های رهبری را از طریق شرکت در برنامه‌های آموزش رسمی  در کلاس یا مدرسه بیاموزند. (کاب²¹، 2015). رهبری با کیفیت، برای عملکرد و بهبود جامعه بسیار مهم است و محققان تشخیص داده‌اند، که مهارت‌های رهبری قابل آموزش و یادگیری هستند (دوگان²²، 2011؛ ایچ²³، 2008؛ کوناک و پوسنر²⁴، 2021). استدلال‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه دانش‌آموزان باید هرچه زودتر در رهبری مشارکت داشته باشند و نه تنها برای آینده به عنوان رهبران بزرگسال آماده شوند، بلکه در زندگی روزمره و فعلی خود از شایستگی‌ها و صلاحیت‌های رهبری بهره‌مند شوند (جنسن²⁵، 2017).

آشکارسازی جنبه‌های مفهومی که در این مطالعه مورد بررسی قرار می‌گیرد نیازمند این است تا برخی از مطالعات تجربی انجام گرفته در این حوزه را مورد بررسی قرار داده و همچنین نتایج مطالعات مرتبط با این حوزه را بررسی نموده تا بتواند معیار مناسبی برای جهت‌گیری پژوهشی باشد. بر این اساس در این بخش تلاش می‌گردد تا برخی از مهم‌ترین و مرتبط‌ترین مطالعات ارائه گردد.

لی، لیئو، وارناک، کیم و اسکت²⁶ (2023) در پژوهشی با عنوان "دانش‌آموزانی که همسالان خود را هدایت می‌کنند: یک مطالعه کیفی مدل رهبری دانش‌آموزان برای تعامل با اهداف توسعه پایدار" بیان داشتند مؤسسات آموزشی نقش مهمی در توسعه رهبران دانش‌آموز دارند که مجهز به مهارت‌ها و دانش لازم برای بسیج تغییرات اجتماعی است که اهداف توسعه پایدار خواستار آن است. برای گسترش این درک، این مطالعه با هدف تعامل با رهبران دانش‌آموز یک ابتکار عملی دانش‌آموزان در کالج کلگری، اتحاد اهداف توسعه پایدار (SDGA)، برای درک بهتر تجربه دانش‌آموزانی که نقش‌های رهبری را در سازمان‌دهی به عهده گرفتند، انجام دادند. یک تحلیل موضوعی کیفی برای درک تجربیات 12 رهبر دانش‌آموز درگیر در برنامه‌نویسی استفاده شد. مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا در مورد یادگیری‌های کلیدی، توسعه مهارت‌ها و تجربیات کلی دانش‌آموزان از رهبران درگیر فکرکنند. برای تعیین مضامین نوظهور از تحلیل موضوعی استفاده شد. تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد که ایفای نقش رهبری در اهداف توسعه پایدار دانش‌آموزان را توانمند می‌کند تا تعامل خود را عمیق‌تر کنند و بر موانعی مانند کمبود دانش و احساس ناتوانی غلبه کنند. یافته‌های ثانویه نشان داد که جامعه‌سازی، انعطاف‌پذیری و احساس مالکیت از نقاط قوت اصلی برنامه هستند و به احساس امیدواری، اعتماد به نفس و الهام‌بخشی به رهبری دانش‌آموزی کمک می‌کنند. کوناک و پوسنر²⁷ (2021) در تحقیقی به "اثربخشی یک برنامه رهبری دانشجویی در ترکیه" پرداختند. بررسی اثربخشی یک برنامه رهبری دانشجویی در دانشگاه فنی (ترکیه)²⁸ انجام گرفته است. طرح کمّی پژوهش (شبه آزمایشی با گروه کنترل پیش‌آزمون و پس‌آزمون) حاکی از اثربخشی برنامه آموزش رهبری بود. نتایج کیفی پژوهش (مصاحبه) نشان داد که برنامه‌های بالندگی رهبری به فعالیت‌های یادگیری نیاز دارند که در موقعیت‌های زندگی واقعی اعمال ‌می‌شوند و بر افزایش اعتماد به نفس دانش‌آموزان به عنوان رهبر تمرکز می‌کنند. نوری²⁹ (2021) در تحقیقی به بررسی " تجربیات دانشجویان از توسعه رهبری خود از طریق موضوع رهبری تدریس شده در دانشگاه تکنولوژی مالزی" پرداخت. این مطالعه با هدف بررسی تجربیات دانشجویان تحصیلات تکمیلی از توسعه رهبری خود از طریق دوره رهبری تدریس شده در دانشگاه تکنولوژی مالزی انجام شده‌است. در این پژوهش از طرح تحقیق کمی استفاده شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه نظرسنجی آنلاین با 19 گویه استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که دانشجویان درک مثبتی از درس رهبری داشتند. شرکت‌کنندگان معتقد بودند که این دوره به آنها کمک کرد تا مهارت‌های رهبری خود را بهبود بخشند. این مطالعه توصیه می‌کند که دوره رهبری در دانشگاه‌های افغانستان تدریس شود، زیرا این دوره نقش مهمی در توسعه مهارت‌های رهبری در دانش‌آموزان دارد که برای شغل آنها پس از فارغ‌التحصیلی بسیار مهم است. همچنین این مطالعه نشان داد که تقریباً همه پاسخ دهندگان موافق بودند که دوره رهبری رفتار آنها را تغییر داده‌است، به آنها کمک می‌کند شرایط دشوار را مدیریت کنند، اهداف آموزشی بالایی را تعیین کرده و نقش مهمی در افزایش مهارت‌های دانشجویان داشته است. برکوویچ و ایال³⁰ (2020) در تحقیقی به "آموزش اخلاق در بالندگی رهبری: اتخاذ الگو‌های اخلاقی چندگانه" پرداختند. هدف پژوهش، پرداختن به این خلأ با بررسی تأثیرات آموزش اخلاق بر اساس پارادایم‌های اخلاقی چندگانه در چارچوب برنامه رهبری آموزشی است. علاوه بر این، مطالعه از یک طراحی طولی سیستماتیک، مبتنی بر اندازه‌گیری‌های قبل و بعد از دوره پیروی می‌کند که از ابزار دیدگاه‌های اخلاقی در شش گروه از دانشجویان فارغ‌التحصیل مدیریت آموزشی (73 نفر) استفاده می‌کند. نتایج نشان می‌دهد که بالندگی رهبری مدرسه با تمرکز بر توسعه نگرش و شکل‌گیری هویت به طور کلی و آموزش اخلاق به طور خاص منجر به نتایج متفاوتی می‌شود.

لطفی، جعفری و آراسته (1400) در پژوهشی به بررسی تکامل معنوی و تعالی رهبری دانشجویان با نظام بالندگی رهبری معنوی در دانشگاه: پیشایندها، پیامدها و راهبردها پرداختند. در این پژوهش برای گردآوری داده‌ها علاوه بر بررسی متون تخصصی، از مصاحبه نیمه ساختاریافته (بیش از 850 دقیقه) استفاده شده‌ است. مشارکت‌کنندگان در پژوهش 16 نفر از صاحب نظران دانشگاهی (اعضای هیأت علمی رشته‌های مرتبط و مدیران ارشد حوزه‌های مرتبط سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی و واحد علوم و تحقیقات) تشکیل دادند که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. تعداد شرکت‌کنندگان بر اساس اصل اشباع نظری تعیین شد. برای تحلیل داده‌های کیفی از طریق تکنیک کدگذاری باز و محوری تا استخراج مقولات استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که پیامدهای چشم‌گیری در دانشگاه و دانشجویان شامل: دانشگاه توسعه یافته معنویت محور، تکامل معنوی جامعه و توسعه‌یافتگی کشور، شناخت هویت و بالندگی رهبری معنوی انسان‌ها، الگوسازی رهبری معنوی در جامعه، سازمان‌های کارا با سرمایه‌های فکری، معنوی و انسانی بالنده می‌باشد.

سوالات تحقیق

1)       چه عواملی مولفه‌های بالندگی رهبری دانش آموزان را تشکیل می‌دهند؟

2)       مدل بالندگی رهبری دانش‌آموزان چگونه است؟

روش تحقیق

فراتركيب³¹ نوعي مطالعه كيفي است كه نتايج مطالعات مختلف ولي به هم مرتبط كيفي را با يكديگر تلفيق و يكپارچه مي‌سازد (زنده دل نوبري، آذر، رحمتی، کازرونی و قاسمی، 1397). در نتيجه، نمونه مد نظر براي فراتركيب از مطالعات كيفي منتخب و بر اساس ارتباط آن‌ها با پرسش پژوهش تشكيل مي‌شود (سلطاني، شاهین و شایمی برزکی، 1396). فراتركيب با فراهم كردن نگرشي نظام‌مند براي پژوهشگران از طريق تركيب پژوهش‌هاي كيفي مختلف به كشف موضوعات و استعاره‌هاي جديد و اساسي مي‌پردازد و با اين روش، دانش جاري را ارتقا مي‌دهد و ديد جامع و گسترده‌اي را به مسائل به وجود مي‌آورد. فراتركيب مستلزم اين است كه پژوهشگر بازنگري دقيق و عميقي انجام دهد و يافته‌هاي پژوهش‌هاي كيفي مرتبط را تركيب كند (شهبازي سلطاني و صلواتيان، 1396). در اين پژوهش از روش هفت مرحله‌اي فراتركيب سندلوسكي، باروسو و وویلز³² (2007) استفاده شد.

دستيابي به سؤال خوب، بخش مهمي از مسير پژوهش را روشن مي‌كند. به همين دليل، گاهي اظهار مي‌شود كه اگر پژوهشگر به سؤال خوب دست يابد، بخش مهمي از راه پژوهش را طي كرده است (پورعزت، 1393). در جدول 1 سؤال‌هاي پژوهش به همراه پارامترها بيان شده است.

جدول 1. پارامترها و سؤال‌هاي پژوهش

پارامترها		سوال‌های پژوهش
+	What	چه عواملی مولفه‌های بالندگی رهبری دانش آموزان را تشکیل می‌دهند؟
چه جامعه‌ای	Who	جامعه مورد مطالعه برای دستیابی به این روش چیست؟
محدودیت زمانی	When	عوامل اثرگذار مربوط به چه دوره زمانی بررسی و جستجو شده است؟
چگونگی روش	How	چه روشی برای فراهم کردن مطالعات استفاده شده است؟

در اين پژوهش پايگاه‌هاي داده، نشريه‌هاي داخلي و خارجي با تمركز بر مقالات مرتبط با بالندگی رهبری دانش‌آموزان به دليل انعكاس مطالعات قبل‌تر در مقالات بين سال‌هاي 2000 تا 2023 بررسي شده است. واژه‌هاي كليدي متنوعي از جمله بالندگی رهبری و رهبری دانش‌آموزان براي جست وجوي مقاله‌هاي پژوهش استفاده شد. در نتيجه جست وجو و بررسي پايگاه‌هاي داده، نشريه‌ها و موتورهاي جست وجوي مختلف و با استفاده از واژه‌هاي كليدي مد نظر 342 مقاله يافت شد.

 جدول 2. موتورهای جستجو، پایگاه‌های اطلاعاتی و کلیدواژه‌ها

موتور جستجو	پایگاه‌های اطلاعاتی	کلیدواژه‌ها
Google   Google Scholar   Yahoo	Emerald Science Direct Springer Taylor & Francis Wiley JSTOR ELSEVIER PROQUEST EBSCO	Student Leadership Development ‘or’ Student Leadership ‘or’ Leadership in education system ‘or’ Leadership Development

 

یافته‌ها

براي انتخاب مقاله‌هاي مناسب بر اساس الگوريتم نشان داده شده در شکل1، پارامترهاي مختلفي مانند عنوان، چكيده، محتوا، دسترسي، كيفيت و محتواي روش پژوهش ارزيابي شده است.

 

شکل 1. الگوريتم انتخاب مقاله‌هاي نهايي

مقاله‌ها بر اساس مرجع مربوط به هر مقاله شامل نام و نام خانوادگي نويسنده، به همراه سال انتشار مقاله و اجزاي هماهنگي بيان شده كه در هر مقاله به آنها اشاره شده است، طبقه بندي شد. جزئیات مقالات منتخب پژوهش در جدول 3 آمده است.

جدول 3. جزئیات مقالات منتخب پژوهش

(1) امیریان زاده، جعفری، قورچیان و جوکار33، 2011 - (2) امیریان زاده34، 2010 - (3) اوا و سنجایا35، 2013 - (4) اوانز36، 2014 - (5) ایچ37، 2008 - (6) بلکول، کامینز، تونزند و کامینگز38، 2007 - (7) بوتچر و گانسیمر-تاپف39، 2015 - (8) بوتمن40، 1999 - (9) پوسنر41، 2012 - (10) پوسنر، 2009 - (11) جنکینز42، 2013 - (12) چسنات و ترن-جانسن43، 2013 - (13) دی، فلینور، اتواتر، استرم و مک‌کی44 ، 2014 - (14) ژو، ونگ و ون45، 2019 - (15) سسا، پولوسکونکا، آلوارز، دوردیس، دیکسون و برگر46، 2016 - (16) سیملر47، 2016 - (17) ظفر، سروانی و ساحر48، 2020 - (18) کافی و لاوری49، 2018 - (19) کرافت و سیملر50، 2017- (20) کومیوز و دوگان51، 2014 - (21) کومیوز، دوگان، اوون، اسلک و وگنر52، 2011 - (22) گرانول53، 2015 - (23) مارکتی و کادولف54، 2010- (24) مارکتی، آرندت و شلی55، 2011 - (25) مک‌کللان56، 2013 - (26) موژگان، پریوش، نادرقلی و جوکار57، 2011 - (27) الن و هارتمن58، 2009 - (28) نوری59، 2021 - (29) هاین60، 2014 - (30) هس61، 2010 - (31) هی و دمستر62، 2004 - (32) هیبر و کومیوز63، 2008

در اين پژوهش، ابتدا براي تمام عوامل استخراج شده از مطالعات پيشين، كدي در نظر گرفته شده است، سپس با در نظر گرفتن مفهوم هر يك از اين كدها، هر يك در مفهومي مشابه دسته بندي شدند و به اين ترتيب، مفاهيم پژوهش مشخص شد. مقولات با توجه به پژوهش‌های قبلی در سه قسمت زیرساخت‌ها، الزامات و موانع نگارش شد. بر اساس تحليل‌هاي صورت گرفته به كمك روش تحليل محتوا روي 32 مقاله نهايي انتخاب شده، در مجموع تعداد 3 مقوله، 20 مفهوم و 64 كد براي مؤلفه‌هاي بالندگی رهبری دانش‌آموزان در اين پژوهش كشف و برچسب گذاري شدند. يافته‌هاي حاصل از اين مرحله بيانگر آن است كه تاكنون چنين مطالعه نظام‌مند و جامعي انجام نشده و هر يك از مطالعات، بر جنبه خاصي از بالندگی رهبری دانش‌آموزان تمركز داشته‌اند و به صورت چارچوبي جامع و نظام مند ارائه نشده‌اند. در جدول4، كدهاي نهايي استخراج شده مرتبط با هر مقوله و مفهوم نشان داده شده است.

 

 

جدول4. مقوله‌بندي يافته‌ها

مقوله‌ها	مفاهیم	کدها	منابع
الزامات	تفکر انتقادی	توانایی اندیشیدن مستقل و منعطف آینده نگری استدلال منطقی تشخیص خطاها و عدم ثبات منطقی	3، 5، 8، 9، 18، 20، 25، 32
	قدرت اقناع	توانایی مجاب ساختن با ارائه اطلاعات قانع کردن از طریق تعاملات مستمر	16، 18، 20، 25
	مهارت‌های شناختی	بازخورد مربوط به نتایج و اقدامات مستمر پردازش اطلاعات سازماندهی ادراک	12، 15، 16، 26، 29، 31، 32
	منابع مقابله‌ای	ویژگی‌های شخصیتی احساس تسلط بر موقعیت سبك‌های شناختی منبع كنترل خوداثربخشی و توانایی حل مسئله	12، 13، 15، 17، 23، 24، 26، 27، 28
	ترکیب‌پذیری برنامه‌ها	توجه به جوانب گوناگون توسعه فردی رهبران ارزیابی پیشین و پسین	10، 14، 18، 22، 24، 27
	هوش هیجانی	توانایی نظارت و پایش احساسات تفکیک و تشخیص مداخلات تنظیم هیجانات	2، 3، 13، 22، 25، 26، 28
	فرهنگ مشارکت	توسعه منابع مشارکتی هم‌افزایی راهبردی ترویج کار تیمی	3، 14، 17، 18، 23
	شبکه‌سازی	جلب نظر ذی‌نفعان کلیدی ائتلاف‌های سودمند جهت‌دهی افراد	6، 10، 12، 16، 32
	مرشدیت رهبری	توسعه روابط کاری ارائه تجربیات به افراد ارتقا مهارت افراد توسعه تعهد و اعتماد	5، 7، 14، 16، 21، 25، 27
	عزت نفس	برآورد حالات روحی ارزشمندی مقابله با رفتارهای غیرسازنده	1، 5، 8، 17، 29، 31

 

مقوله‌ها	مفاهیم	کدها	منابع
زیرساخت‌ها	هوش فرهنگی	سازگاری با تفاوت‌های فرهنگی مطلوبیت در طیف گسترده موقعیت‌های چندفرهنگی	14، 18، 21، 27
	عوامل محیطی	بافت اجتماعی محیط اطراف و شرایط تحصیلی توجه جامعه در برنامه‌های توسعه رهبری توجه به تسهیل کننده‌های یادگیری در بالندگی رهبری مشارکت کننده- محیط یادگیری- فعالیت‌ها - رویکرد سیستمی برنامه	1، 4، 13، 17، 20، 22، 25، 28
	ماهیت بالندگی	کاریزما سواد شناختی اخلاق حرفه‌ای	11، 19، 21، 29
	تطبیق‌پذیری	اهمیت سازگاری تطابق با شرایط متغیر	11، 16، 31
	عوامل سازمانی	جوسازمانی فرهنگ سازمانی حمایت سازمانی توجه به توسعه رهبری در سطح نهادی جهت فرهنگ‌سازی و بسترسازی پشتیبانی سازمانی	3، 4، 7، 12، 25، 28، 31

 

مقوله‌ها	مفاهیم	کدها	منابع
موانع	فقدان تخصص	فقدان نگرش تخصصی نبود انگیزه برای برنامه‌های توسعه عدم توجه به توانایی‌ها	9، 10، 20، 24
	چالش‌های فرهنگ‌سازی	فقدان فرهنگ یاددهی-یادگیری زمان‌بر بودن نهادینه‌سازی فرهنگ مورد نظر	5، 8، 27
	عدم اطمینان محیطی	کمبود اطلاعات برای پیش‌بینی روابط علت-معلولی ناتوانی در پیش‌بینی احتمال رویدادهای آتی تلاطم محیطی	2، 7، 10، 30
	پیچیدگی شناختی	پیچیدگی محیطی پیچیدگی فردی	18، 21، 25
	تمرکزگرایی	تمرکز تصمیمات فقدان روحیه کار تیمی متمرکز بودن امور	1، 6، 8، 16، 18

به منظور كنترل كدهاي استخراجي، زماني كه دو رتبه دهنده پاسخ گويان را رتبه‌بندي مي‌كنند و قصد سنجش ميزان توافق اين دو رتبه دهنده را دارند، از شاخص كاپا استفاده مي‌شود (نظري و دستار، 1397). براي كنترل مفاهيم استخراجي، از مقايسه نظر پژوهشگر با يك خبره استفاده است. شاخص كاپا بين صفر و 1 نوسان دارد و هرچه مقدار به عدد 1 نزديك تر باشد، نشان دهنده توافق بين رتبه‌دهندگان است (دهقاني، یعقوبی، موغلی و وظیفه، 1394). مقدار شاخص با استفاده از نرم افزار SPSSدر سطح معناداري 001/0 عدد 718/0 محاسبه شد كه در جدول 5، نشان داده شده است. با توجه به كوچك‌تر بودن عدد معناداري از 05/0 فرض استقلال كدهاي استخراجي رد مي‌شود. می توان ادعا کرد که استخراج كدها پايايي مناسبي دارد.

جدول 5. مقادير اندازه توافق

	مقدار	انحراف استاندار	عدد معناداری
کاپای مقدار توافق تعداد موارد معتبر	718/0 22	039/0	001/0

تحليل محتوا، مرحله‌اي از فرايند اطلاعاتي است كه به وسيله آن محتواي اطلاعات با استفاده از به كارگيري مجموعه‌اي از قوانين طبقه‌بندي شده و نظام‌دار تغيير و تبديل مي‌يابد و به صورت داده‌هاي خلاصه شده و قابل مقايسه در مي‌آيد. روش آنتروپي شانون پردازش داده‌ها را در مبحث تحليل محتوا بسيار قوي انجام مي‌دهد. در اين روش ابتدا پيام‌ها بر حسب مقوله‌ها به تناسب هر پاسخگو در قالب فراواني شمارش مي‌شوند. سپس با استفاده از بار اطلاعاتي هر مقوله، درجه اهميت هر يك محاسبه مي‌شود (دهقاني و همكاران، 1394). در اين پژوهش از روش آنتروپي شانون به دليل قدرت آن و سادگي محاسبه استفاده شده است. بر اين اساس، ميزان پشتيباني پژوهش‌هاي گذشته از يافته‌هاي اين پژوهش به صورت آماري نشان داده مي‌شود. براي محاسبه بار اطلاعاتي عدم اطمينان و ضريب اهميت به ترتيب از رابطه 1 تا 3 استفاده مي‌شود.

گام اول- ماتریس‌های جدول فراوانی نرمالیزه شده توسط فرمول زیر محاسبه می‌شود:

(1)

 

گام دوم- مقدار عدم اطمینان هر مقوله به صورت زیر محاسبه می‌شود:

(2)

گام سوم- ضریب اهمیت هر مقوله با استفاده از میزان عدد اطمینان توسط فرمول زیر محاسبه می‌شود:

(3)

براي محاسبه وزن هر يك از مفاهيم نيز به محاسبه مجموع وزن كدهاي آن مفهوم پرداخته شده و بر اساس وزن‌هاي به دست آمده در جدول 6، رتبه‌بندي صورت گرفته است.

بر اساس ضرايب به دست آمده در جدول 6، مشخص شد كدهاي منابع مقابله‌ای، تفکر انتقادی و مهارت‌های شناختی بالاترین رتبه را در بخش الزامات به دست آوردند. عوامل محیطی، عوامل سازمانی و هوش فرهنگی نیز در بخش زیرساخت‌ها داراي بيشترين ضريب اهميت هستند و بالاترين رتبه را كسب كرده‌اند. تمرکز گرایی، فقدان تخصص و عدم اطمینان محیطی در بخش موانع داراي بيشترين ضريب اهميت بوده و بالاترين رتبه را كسب كرده‌اند. بدين معنا كه در بالندگی رهبری دانش‌آموزان به اين موضوعات توجه بيشتری شده و مورد بررسي فراوانی در پژوهش‌ها قرار گرفته‌اند. از اين رو، مي‌توان گفت كه توجه به اين شاخص‌ها در بالندگی رهبری دانش‌آموزان بسيار حائز اهميت است. بر اساس مطالعه پژوهش‌هاي پيشين و كدهاي استخراج شده با استفاده از روش فراتركيب، ابعاد و مؤلفه‌هاي بالندگی رهبری دانش‌آموزان مشخص شدند. 

جدول 6. رتبه‌بندي و ضريب اهميت كدهاي بالندگی رهبری دانش‌آموزان

مقوله	مفاهیم	فراوانی	عدم اطمینان  Ej	dj=1-Ej	ضریب اهمیت  Wj	رتبه در مقوله	رتبه در کل
الزامات	تفکر انتقادی	8	0.6	0.4	0.0376	9	19
	قدرت اقناع	4	0.4	0.6	0.0565	1	4
	مهارت‌های شناختی	7	0.5614	0.4385	0.0413	6	18
	منابع مقابله ای	9	0.6339	0.366	0.0344	10	20
	ترکیب پذیری برنامه‌ها	6	0.5169	0.4830	0.0454	4	12
	هوش هیجانی	7	0.5614	0.4385	0.0413	6	15
	فرهنگ مشارکت	5	0.4643	0.5356	0.0504	2	9
	شبکه سازی	5	0.4643	0.5356	0.0504	2	9
	مرشدیت رهبری	7	0.5614	0.4385	0.0413	6	15
	عزت نفس	6	0.5169	0.4830	0.0454	4	12
زیرساخت‌ها	هوش فرهنگی	4	0.4	0.6	0.0565	2	4
	عوامل محیطی	8	0.525	0.475	0.0447	4	14
	ماهیت بالندگی	4	0.4	0.6	0.0565	2	4
	تطبیق پذیری	3	0.3169	0.6830	0.0643	1	1
	عوامل سازمانی	7	0.5614	0.4385	0.0413	5	15
موانع	فقدان تخصص	4	0.4	0.6	0.0565	3	4
	چالش‌های فرهنگ سازی	3	0.3169	0.6830	0.0643	1	1
	عدم اطمینان محیطی	4	0.4	0.6	0.0565	3	4
	پیچیدگی شناختی	3	0.3169	0.6830	0.0643	1	1
	تمرکز گرایی	5	0.4643	0.5356	0.0504	5	9

 

به منظور روایی سنجی این الگو، پس از انجام مراحل روش‌شناسی فراترکیب، الگوی به دست آمده در جلسات گروه متمرکز به پنج نفر از متخصصان مدرس و مدیریتی دوره متوسطه شهر کرمان ارائه شد. در این جلسات هر سه سطح الگو مورد بررسی قرار گرفت و تغییری روی آن انجام نشد. در واقع مقوله، مفهوم یا کدی در آن اضافه یا حذف نشد. روایی الگوی پژوهش، از طریق روایی محتوا حاصل شده، که این امر از دو دیدگاه صورت گرفته است. دیدگاه اول، استفاده از اجزاء و عوامل مدل‌های پیشین است که به روایی مدل منجر می‌شود و دیدگاه دوم، تشکیل جلسات گروه متمرکز و ارائه مدل در این جلسات به متخصصان است که عدم تغییر مدل، مبنی بر روایی مدل طراحی شده است.

 

شکل2. الگوي بالندگی رهبری دانش‌آموزان

بحث و نتیجه­گیری

درک کامل تر توسعه رهبری فراتر از انتخاب یک نظریه رهبری خاص و آموزش افراد در رفتارهای مرتبط با آن نظریه است. توسعه رهبری موضوع پیچیده‌ای است که با توجه به نظریات و تحقیقات مستقل از آنچه به طورکلی‌تر در زمینه رهبری مورد مطالعه قرار گرفته است، شایسته توجه محققان است (کافی و لاوری، 2018). با توجه به اینکه بیش از دو دهه است که توجه به اهمیت توسعه رهبری در دانش‌آموزان و دانشجویان مورد توجه کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است و در این زمینه اخیراً، پژوهش و تحقیقات، مقالات، کتب و وب سایت‌های بسیار در این کشورها، در این زمینه در دسترس و رو به توسعه است. 

همچنین مراکز بسیاری تحت عنوان مرکز توسعه رهبری دانش‌آموزان در راستای نهادینه‌کردن شایستگی‌های رهبری در دانش‌آموزان گام برمی‌دارند، و به صورت عملی و کاربردی همراه با بهره‌بردن از مدل‌های موجود، در این راه پیشرو هستند (دوگان، 2011). می‌طلبد که جهت بومی‌سازی مدل‌های توسعه رهبری در دانش‌آموزان در کشور عزیزمان ایران هم گام‌های اساسی برداشته شود و از آنجایی که طبق بررسی و مرور ادبیات در این زمینه مطرح شد، تاکنون در کشور، مدلی تحت عنوان توسعه رهبری دانش‌آموزان طراحی نشده و از آنجایی که توجه به مفهوم، آموزش، کاربرد و فوائد توسعه رهبری دانش‌آموزان، در سازمان آموزش و پرورش کشور ما به کلی امری هست که مغفول مانده است و شاید در دانشگاه‌ها اخیراً اندکی مورد توجه قرار گرفته باشد اما به خصوص در مدارس تازگی دارد، لذا این مطالعه می‌تواند گامی موثر در جهت شناخت و بومی‌سازی به منظور ارائه مدلی برای نهادینه‌سازی توسعه رهبری دانش‌آموزان در مدارس کشور مورد توجه قرار گیرد و در آینده در زمینه راه‌اندازی مراکز توسعه رهبری دانش‌آموزی مورد بهره‌برداری قرار گیرد (مهدوی پور و همکاران، 1398).

از این رو پژوهش حاضر با هدف ارائه الگویی در راستای بالندگی رهبری دانش‌آموزان بر اساس روش فراترکیب انجام پذیرفت. در مجموع تعداد 3 مقوله، 20 مفهوم و 64 كد براي مؤلفه‌هاي بالندگی رهبری دانش‌آموزان استخراج شد. الگوی پژوهش در سه بخش زیرساخت‌ها، الزامات و موانع تدوین گردید. بر این اساس ابتدا بایستی شناخت و آگاهی دقیق از زیرساخت‌ها شامل هوش فرهنگی، عوامل محیطی، ماهیت بالندگی، تطبیق پذیری و عوامل سازمانی به دست آورد. بر اساس نتایج پژوهش در جدول 6 تطبیق پذیری، ماهیت بالندگی و هوش فرهنگی با ضرایب اهمیت 0.0643، 0.0565 و 0.0565 مهم‌ترین زیرساخت‌ها می‌باشند. عوامل سازمانی با ضریب اهمیت 0.0413 کمترین اهمیت را دارد. در گام بعدی و پس از شناخت زیرساخت‌ها، الزاماتی از قبیل تفکر انتقادی، قدرت اقناع، مهارت‌های شناختی، منابع مقابله ای، ترکیب پذیری برنامه‌ها، هوش هیجانی، فرهنگ مشارکت، شبکه سازی، مرشدیت رهبری و عزت نفس مورد توجه است. با توجه به نتایج پژوهش مهم‌ترین الزامات قدرت اقناع، فرهنگ مشارکت و شبکه سازی به ترتیب با ضریب اهمیت 0.0565، 0.0504 و 0.0504 می‌باشند. منابع مقابله‌ای و تفکر انتقادی کمترین ضریب اهمیت را بین مفاهیم الزامات دارند. اما موانعی از قبیل فقدان تخصص، چالش‌های فرهنگ سازی، عدم اطمینان محیطی، پیچیدگی شناختی و تمرکز گرایی می‌توانند چالش‌هایی را در توسعه و خلق ویژگی رهبری در دانش‌آموزان به همراه داشته باشد. با توجه به نتایج پژوهش مهم‌ترین موانع پیچیدگی شناختی، چالش‌های فرهنگ سازی و فقدان تخصص می‌باشند که به ترتیب ضرایب اهمیت 0.0643، 0.0643 و 0.0565 را دارند. کمترین ضریب اهمیت بین موانع مربوط به تمرکزگرایی است. بین تمامی مفاهیم در هر سه سطح الزامات، زیرساخت‌ها و موانع، عوامل محیطی، پیچیدگی شناختی و تطبیق پذیری بیشترین اهمیت را به خود اختصاص داده‌اند. فقدان الگویی جامع در جامعه مورد مطالعه به همراه نادیده گرفتن سه بعد اصلی یعنی زیرساخت‌ها، الزامات و موانع شکاف مطالعاتی موضوع پژوهش بود که ما را برای ارائه الگویی جامع ترغیب کرد.

در پژوهش حاضر با روش كيفي فراتركيب كه به تفسير تفسيرهاي پيشين مي‌پردازد، علاوه بر ابعاد و مؤلفه‌هاي شناسايي شده در مطالعات گذشته، با نگاهي موشكافانه تر و دقيق‌تر، ابعاد جديدي از بالندگی رهبری دانش‌آموزان معرفي شده و در نهايت براي توسعه و ارتقا این پدیده با توجه به شرايط بومي كشور، الگوي مرحله‌اي جامعي ارائه شد، به طوري كه ميزان پراكندگي يافته‌هاي پژوهش‌هاي پيشين را كاهش داده و بر انسجام و يكپارچگي بيشتر تأكيد دارد. از اين رو، در پژوهش حاضر تلاش شد تا خلأ موجود در مطالعات پيشين به منظور ارائه يك الگوي جامع پوشش داده شده و الگويي گام به گام براي بالندگی رهبری دانش‌آموزان ارائه شود. با توجه به نتايج به دست آمده از اين پژوهش، پيشنهادهاي زير ارائه مي‌گردد:

ü       مدارس می‌توانند تمرین‌هایی را در بسیاری از موضوعات درسی اضافه کنند و دانش‌آموزان را تشویق به پرسش، تجزیه و تحلیل و حل مسائل دنیای واقعی کنند. این می‌تواند شامل یکپارچه‌سازی بحث، پروژه‌های حل مسئله و بحث‌های انعکاسی برای ایجاد محیطی باشد که در آن تفکر انتقادی یک مهارت اصلی باشد تا یک مهارت اضافی.

ü       سیستم آموزشی می‌تواند مهارت‌های رهبری را با ارائه برنامه‌های متمرکز افزایش دهند. این برنامه‌ها می‌توانند شامل کارگاه‌های آموزشی در مورد خودآگاهی، همدلی و حل تعارض و شامل تمرین منظم از طریق فعالیت‌های گروهی باشند. ادغام آموزش هوش هیجانی در ابتکارات رهبری دانش‌آموز می‌تواند مهارت‌هایی را برای دانش‌آموزان برای رهبری دلسوزانه و مؤثر فراهم کند.

ü       مدارس باید برای ایجاد محیطی تلاش کنند که در آن برای رشد رهبری ارزش وجود داشته باشد و از آن حمایت کند، جایی که دانش‌آموزان برای بیان ایده‌ها و ابتکار عمل احساس امنیت کنند. این می‌تواند شامل تقویت برنامه‌های مربیگری، ترویج پروژه‌های مشترک و اطمینان از دسترسی همه دانش‌آموزان به نقش‌های رهبری، صرف‌نظر از پیشینه یا تجربه قبلی باشد. یک فرهنگ حمایتی دانش آموزان را تشویق می‌کند تا رهبری را با اطمینان در یک زمینه دنیای واقعی تمرین کنند.

ü       سیستمی برای شناسایی و پاداش دادن به رهبران دانش‌آموزی که سهم قابل توجهی در مدرسه یا جامعه خود داشته‌اند ایجاد گردد. این فرآیند می‌تواند دانش‌آموزان را تشویق کند تا نقش‌های رهبری را ایفا کنند و دیگران را تشویق به پیروی از آن کنند.

ü        پیشنهاد می‌شود برنامه مربیگری ایجاد شود که در آن رهبران دانش‌آموز باتجربه بتوانند همسالان جدیدتری را که علاقه مند به توسعه مهارت‌های رهبری خود هستند، راهنمایی کنند. این برنامه می‌تواند راهنمایی و پشتیبانی ارزشمندی را برای رهبران مشتاق ارائه کند.

منابع

پورعزت، علي اصغر. (1393). درآمدي بر روش پژوهش علمي (فراگرد تدوين رساله پژوهشي و دفاع از آن)، تهران: انتشارات میدانچی.

دهقاني، مسعود. يعقوبي، نورمحمد. موغلي، عليرضا. وظيفه، زهرا. (1394). ارائه الگوي سه لايه اي امكان سنجي و استقرار اثربخش مديريت دانش با استفاده از روش فراتركيب، مديريت سازمانهاي دولتي، 3(4)، 107-93. 

زنده دل نوبري، بابك. آذر، عادل. رحمتي، محمدحسين. كازروني، مهرداد. قاسمي، احمدرضا. (1397). شناسايي پارامترهاي اثرگذار بر عوامل ريسك پذير استقرارERP در ايران با رويكرد نظريه چندزمينه ای، پژوهشهاي مديريت عمومي، 11(14)، 28-5.

سلطاني، فرزانه. شاهين، آرش. شايمي برزكي، علي. (1396). طراحي الگوي تعالي استعداد با استفاده از رويكرد مرور سيستماتيك و فراتركيب كيفي در شركت گاز استان اصفهان، مديريت منابع انساني در صنعت نفت، 8(32)، 84-51.

شهبازي سلطاني، محمد. صلواتيان، سياوش. (1396). شناسايي ويژگي هاي معرف مدير جهادي به روش فراتركيب، مديريت اسلامي، 25(1)، 230-199.

لطفی، حسن. جعفری، پریوش. آراسته، حمیدرضا. (1400)، تکامل معنوی و تعالی رهبری دانشجویان با نظام بالندگی رهبری معنوی در دانشگاه: پیشایندها، پیامدها و راهبردها، سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 5(2)، 78-68.

مهدوی پور، فائزه.  عدلی، فریبا. نراقی زاده، افسانه. (1398). بررسی مهارت های رهبری در مدارس دخترانه دوره متوسطه، نشریه مدیریت مدرسه، 7(4)، 375-357.

نظري، محسن. دستار، حسين. (1397). عوامل تعيين كننده تصوير قيمتي فروشگاهي: رهيافت فراتركيب. تحقيقات بازاريابي نوين، 8(1)، 20-1.

Adams, D., Kamarudin, F. & Tan, M.H.J. (2018). Student Leadership: Development and Effectiveness. Kuala Lumpur: University of Malaya Press.

Adams, D., Semaadderi, P., & Tan, K. L. (2018). Student leadership and development: A panoramic view of trends and possibilities. International Online Journal of Educational Leadership, 2(2), 1-3.

Allen, S. J., & Hartman, N. S. (2009). Sources of learning in student leadership development programming. Journal of leadership studies, 3(3), 6-16.

Amirianzadeh, M. (2012). Hexagon theory-student leadership development. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 31, 333-339.

Amirianzadeh, M., Jaafari, P., Ghourchian, N., & Jowkar, B. (2010). College student leadership competencies development: A model. International Journal for Cross-Disciplinary Subjects in Education, 1(3), 168-172.

Berkovich, I., & Eyal, O. (2020). Ethics education in leadership development: Adopting multiple ethical paradigms. Educational Management Administration & Leadership, 48(2), 270-285.

Blackwell, C., Cummins, R., Townsend, C. D., & Cummings, S. (2007). Assessing perceived student leadership skill development in an academic leadership development program. Journal of Leadership Education, 6(1), 39-58.

Boatman, S. A. (1999). The leadership audit: A process to enhance the development of student leadership. Journal of Student Affairs Research and Practice, 37(1), 60-71.

Bucklin, B. R., Alvero, A. M., Dickinson, A. M., Austin, J., & Jackson, A. K. (2000). Industrial-organizational psychology and organizational behavior management: An objective comparison. Journal of Organizational Behavior Management, 20(2), 27-75.

Cobb, L. E. (2015). Leadership Identity Development: Exploring Adolescent Girls' Experience and Perceptions through Narrative Inquiry, Ph. D. Dissertation, Shenandoah University.

Coffey, A., & Lavery, S. (2018). Student leadership in the middle years: A matter of concern. Improving schools, 21(2), 187-200.

Day, D. V., Fleenor, J. W., Atwater, L. E., Sturm, R. E., & McKee, R. A. (2014). Advances in leader and leadership development: A review of 25 years of research and theory. The leadership quarterly, 25(1), 63-82.

Dugan, J. P. (2011). Pervasive myths in leadership development: Unpacking constraints on leadership learning. Journal of Leadership Studies, 5(2), 79-84.

Egan, C. A., Merica, C. B., Karp, G. G., Orendorff, K., & McKown, H. B. (2022). Physical activity leadership development through a physical education teacher education service-learning course. Journal of Teaching in Physical Education, 42(1), 86-96.

Eich, D. (2008). A grounded theory of high-quality leadership programs: Perspectives from student leadership development programs in higher education. Journal of Leadership & Organizational Studies, 15(2), 176-187.

Eva, N., & Sendjaya, S. (2013). Creating future leaders: An examination of youth leadership development in Australia. Education+ Training, 55(6), 584-598.

Evans, S. E. (2014). Making leaders: Examining how elementary school students develop an understanding of leadership and show emerging leadership tendencies. Ph. D. Dissertation, Virginia Commonwealth University.

Grunwell, S. G. (2015). Leading our world forward: An examination of student leadership development. Journal of Leadership Education, 14(2), 82-99.

Haber, P., & Komives, S. R. (2008). Predicting the individual values of the social change model of leadership development: The role of college students’ leadership and involvement experiences. Journal of leadership education, 7(3), 133-166.

Hay, I., & Dempster, N. (2004). Student leadership development through general classroom activities. Educating: Weaving research into practice, 2, 141.

Jenkins, D. M. (2013). Exploring instructional strategies in student leadership development programming. Journal of leadership studies, 6(4), 48-62.

Kawasaki, J. (2015). Examining teachers' goals and classroom instruction around the science and engineering practices in the Next Generation Science Standards. Ph. D. Dissertation, University of California, Los Angeles.

Komives, S. R., & Dugan, J. P. (2014). Student leadership development: Theory, research, and practice, Oxford Library of Psychology.

Komives, S. R., Dugan, J. P., Owen, J. E., Slack, C., & Wagner, W. (2011). The handbook for student leadership development. John Wiley & Sons.

Konuk, S., & Posner, B. Z. (2021). The effectiveness of a student leadership program in Turkey. Journal of leadership education, 20(1), 79-101.

Lee, B., Liu, K., Warnock, T. S., Kim, M. O., & Skett, S. (2023). Students leading students: a qualitative study exploring a student-led model for engagement with the sustainable development goals. International Journal of Sustainability in Higher Education, 24(3), 535-552.

Marcketti, S. B., & Kadolph, S. J. (2010). Empowering Student Leadership Beliefs: An Exploratory Study. International Journal of Teaching and Learning in Higher Education, 22(2), 131-139.

Marcketti, S. B., Arendt, S. W., & Shelley, M. C. (2011). Leadership in action: student leadership development in an event management course. Leadership & Organization Development Journal, 32(2), 170-189.

McClellan, J. L. (2013). Contributing to the development of student leadership through academic advising. Journal of Leadership Education, 12(1), 207-233.

Mozhgan, A., Parivash, J., Nadergholi, G., & Jowkar, B. (2011). Student leadership competencies development. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 1616-1620.

Noori, A. Q. (2021). Students’ experiences of their leadership development through the leadership subject taught in universiti teknologi Malaysia. Journal of World Englishes and Educational Practices, 3(8), 01-09.

Parlar, H., Cansoy, R., & Kilinç, A. Ç. (2017). Examining the Relationship between Teacher Leadership Culture and Teacher Professionalism: Quantitative Study. Journal of Education and Training Studies, 5(8), 13-25.

Pinkas, G., & Bulić, A. (2017). Principal’s leadership style, as perceived by teachers, in relation to teacher’s experience factor of school climate in elementary schools. Human: Journal for Interdisciplinary Studies, 7(2), 34-50.

Posner, B. Z. (2009). A longitudinal study examining changes in students' leadership behavior. Journal of College Student Development, 50(5), 551-563.

Ruben, B. D., De Lisi, R., & Gigliotti, R. A. (2018). Academic Leadership Development Programs: Conceptual Foundations, Structural and Pedagogical Components, and Operational Considerations: The Rutgers Leadership Academy—A Case Study. Journal of Leadership Education, 17(3), 241-254.

Seemiller, C. (2016). Assessing student leadership competency development. New directions for student leadership, 2016(151), 51-66.

Sessa, V. I., Ploskonka, J., Alvarez, E. L., Dourdis, S., Dixon, C., & Bragger, J. D. (2016). The relationship between student leaders’ constructive development, their leadership identity, and their understanding of leadership. Journal of Leadership Education, 15(1), 15-30.

Shertzer, J. E., & Schuh, J. H. (2004). College student perceptions of leadership: Empowering and constraining beliefs. Naspa Journal, 42(1), 111-131.

Sodirjonov, M. M. (2020). Education as the most important factor of human capital development. Theoretical & Applied Science, 84(4), 901-905.

Wiesner, M., & Pfeifer, D. (2013). Building a widespread public health education system for developing countries in Africa. Informatics, Management and Technology in Healthcare (pp. 240-242). IOS Press.

Williams, B. M., Williams, Q. A., & Smith, C. (2021). How social class identity influences students’ leadership and advocacy development. New Directions for Student Leadership, 2021(169), 69-76.

Xu, S., Wang, Y. C., & Wen, H. (2019). A case study for student leadership development: A goal setting perspective. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education, 24, 168-177.

Zafar, B., Tharwani, M., & Saher, S. (2020). Determinants of student leadership development: A case study. International Journal of Research and Analytical Reviews, 7(1), 301-310.

 

 

 

---

[1]  - دانشجوی دکتری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران. [e-mail]

[2]  - دانشیار، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران (نویسنده مسئول). [e-mail] 

[3]  - استاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران. [e-mail]

[4]  - استادیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران. [e-mail]

[5] - Sodirjonov

[6] - Wiesner & Pfeifer

[7]  -Adams, Kamarudin & Tan

[8]  -Adams, Semaadari & Tan

[9]  -Amirianzadeh

[10]  -Bucklin, Alvero, Dickinson, Astin & Jackson

[11]  -Shertzer & Schuh

[12]  -Evans

[13]  -Parlar, Cansoy & Kilinc

[14] - Ruben

[15]  -Day

[16] - Williams, Williams & Smith

[17] - Egan, Merica, Karp, Oremdorff & McKown

[18] - Olstad

[19]  -Pinkas & Bulic

[20]  -Kawasaki

[21] - Cobb

[22]  -Dugan

[23] 3 -Eich

[24] 4 -Konuk & Posner

[25]  -Jensen

[26]  -Lee, Liu, Warnock, Kim & Skett

[27]  -Konuk & Posner

[28]  -Yildiz teknik

[29]  -Noori

[30] - Berkovich & Eyal

[31]  -Meta-Synthesis

[32]  -Sandelowski, Barroso & Voils

[33]  -Aminzadeh, Jaafari, Ghourchian & Jowkar

[34]  -Amirianzadeh

[35]  -Eva & Sendjaya

[36]  -Evans

[37]  -Eich

[38]  -Blackwell, Cummins, Townsend & Cummings

[39]  -Boettcher & Gansemer-Topf

[40]  -Boatman

[41]  -Posner

[42]  -Jenkins

[43]  -Chesnut & Tran-Johnson

[44]  -Day, Fleenor, Atwater, Sturm & McKee

[45]  -Xu, Wang & Wen

[46]  -Sessa, Ploskonka, Alvarez, Dourdis, Dixon & Bragger

[47]  -Seemiller

[48] - Zafar, Tharwani & Saher

[49] - Coffey & Lavery

[50] - Croft & Seemiller

[51] - Komives & Dugan

[52] - Komives, Dugan, Owen, Slack & Wagner

[53] - Grunwell

[54] - Marcketti & Kadolph

[55] - Marcketti, Arendt & Shelley

[56] - McClellan

[57] - Mozhgan, Parivash, Nadergholi & Jowkar

[58]  -Allen & Hartman

[59]  -Noori

[60]  -Hine

[61]  -Hess

[62]  -Hay & Dempster

[63]  -Haber & Komives

Designing and Defining a Model for Student Leadership Development

Fereshteh allipour, Parivash Jafari, Nadergholi Ghourchian, Najmeh Hajipour Abaei

 

Abstract:

Purpose: The education system of countries has a central role in the development and enrichment of human capital, and the result of effective strategies for guiding and developing students can lead to extensive changes. Student leadership development is a process that promotes the development of students and helps their talents flourish. This research was conducted with the aim of providing a leadership development model for students using a Meta-synthesis approach.

Method: In this research, using the Meta-synthesis method and careful review of the subject, the findings of related researches were combined to design the model. Based on this, 342 researches in the field of leadership development, related keywords were queried, and 32 researches were selected. By analyzing their content, relevant categories and codes were extracted, and the importance and priority of each was determined using Shannon's entropy technique.

Findings: Based on the research approach, 3 categories, 20 concepts and 64 codes were extracted. Adaptability, growth and cultural intelligence in the infrastructure section, persuasiveness, culture of participation and networking in the requirements and cognitive complexity section, challenges of culture building and lack of expertise in the barriers section obtained the highest weights. Environmental factors, cognitive complexity and adaptability among all concepts were assigned the highest weights.

Conclusion: In this research, the leadership development model of students was presented in the form of three sections: infrastructure, requirements and obstacles. Since a comprehensive model for student leadership development has not been presented so far, this research can be beneficial in the direction of developing leadership characteristics in students and culturizing this phenomenon in the country's educational system.

 

Keywords: students leadership development, education system, meta-synthesis approach.