تطور أدب الأطفال في العقود الثلاثة التي تلت الثورة الإسلامية بناءً على النقد التاريخي
الموضوعات : Contemporary Literature Studies
مريم الخطيب
1
(طالبة دكتوراه، قسم اللغة الفارسية وآدابها، كلية الآداب والعلوم الإنسانية، جامعة طهران، طهران، إيران)
علي اصغر باباسالار
2
(أستاذ مساعد، قسم اللغة الفارسية وآدابها، كلية الآداب والعلوم الإنسانية، جامعة طهران، طهران، إيران)
الکلمات المفتاحية: دور الكتَاب, تطور أدب الأطفال, قصص الأطفال, النقد التاريخي,
ملخص المقالة :
يخضعُ الأدبُ في رحلةِ تطوّرِهِ للظّروف التّاريخيّة والاجتماعيّة والثّقافيّة، والأدبُ المُوَجَّهُ للأطفالِ والمُراهقين في إيران لا يخرجُ عن ذلكَ، بعد الثّورةُ الإسلاميّةُ توسَّعَ أدب الأطفال وأصبحَ أكثرَ شيوعاً ممّا كان عليهِ مِن قبل، فمُنِحَ نقدُ أدبِ الأطفالِ ونظريّاتِهِ اهتماماً بالغاً. يُعَدُّ (النّقد التّاريخيّ أو نقد السّيرة الذّاتيّة) إحدى النّظريّات المهمّة في النّقد الأدبيّ؛ لأنّ ظهور أيّ عملٍ أدبيّ مرتبطٌ بالظّروف الاجتماعيّة والتّاريخيّة للعصر الذي نشأ فيه؛ ولذلك يهدفُ هذا البحثُ إلى تحليلِ أعمالِ خمسةِ مؤلّفين لهذا الأدب خلالَ العقودِ الثّلاثةِ الّتي تلَتِ الثّورة الإسلاميّة، وذلك استناداً إلى آراءِ كبارِ النّقّادِ الّذينَ اعتمدوا هذا الأسلوب في النّقد مثل: دیچز، گورين، امامي، زريّن كوب وغيرهم، ويهدفُ أيضاً إلى بيانِ تأثيرِ الأحداثِ التّاريخيّةِ المتزامنةِ مع حياةِ المؤلّفِ والظّروفِ الخاصّةِ الّتي عاشَها على تطوّر أدبِ الأطفال والمراهقين في هذهِ العقودِ الثّلاثةِ، مع ذكر شواهد من القصص وذلك مِن خلالِ منهجٍ وصفيّ-تحليليّ. أظهرَتِ النّتائجُ أنَّ الأحداثَ التّاريخيّة والظّروف الخاصّة قد أثّرت على حياة الكتَاب، وانعكسَ هذا التّأثير على طريقة كتابتهم وعلى نصوصِ قصصهم ومحتواها. لقد تأثَّرَت قصصُ العقدِ الأوّلِ بأحداثِ الثّورةِ الإسلاميّةِ والحربِ الإيرانيّةِ - العراقيّةِ، بينما عكسَت قصصُ العقدِ الثّاني القضايا الاقتصاديّة والاجتماعيّة التي خلَّفتها الحرب، أمَّا قصصُ العقدِ الثّالث فاتّجهت إلى عالمٍ أكثر ارتباطاً بأدبِ الطّفولة؛ عالمٍ يتميَّزُ بالإبداعِ والجمالِ وسيطرةِ الخيال، ويسعى إلى تعليمِ الطّفلِ وتربيتِهِ والاهتمامِ بِهِ.
أرسطو. 1393ش، فنّ الشّعر، ترجمه: عبدالحسين زرين كوب، تهران: امير كبير.
ابراهیمی، نادر. 1369ش، درخت قصه، قمریهای قصه، تهران: نشر همگام با کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــ. 1372ش، مثل پولاد باش پسرم. مثل پولاد!، تهران: نشر همگام با کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــ. 1373ش، موش خودنما و شتر باصفا، تهران: نشر همگام با کودکان و نوجوانان.
امامی، نصرالله. 1385ش، مبانی و روش‌های نقد أدبیات، تهران: جامی.
پولادي، كمال. 1387ش، بنیادهای أدبیات کودک، تهران: كانون پرورش فکری كودكان و نوجوانان.
خسرونژاد، مرتضی. 1387ش، دیگرخوانیهای ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریه أدبیات کودک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
دیچز، دیوید. 1373ش، شیوههای نقد أدبی، ترجمه: صدقیانی، محمدتقی و یوسفی، غلامحسین، تهران: علمی.
رحماندوست، مصطفی. 1380ش، تولد نخودی، تهران: نشر شباویز.
ـــــــــــــــــــــ. 1382ش، بچهی زمین، تهران: انتشارات مدرسه.
زرين كوب، عبدالحسين. 1369ش، نقد أدبي، جلد اول، تهران: امير كبير.
سپانلو، محمد علی. 1376ش، نویسندگان پیشرو ایران، تهران: انتشارات نگاه.
سرشار، محمدرضا. 1360ش، تشنه دیدار، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــــــ. 1361ش، مهاجر کوچک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــــــ. 1385ش، دم پیشی، تهران: انتشارات مدرسه.
سنگری، محمدرضا. 1390ش، أدبیات دفاع مقدس، تهران: انتشارات صریر.
شمیسا، سیروس. 1385ش، نقد أدبی، تهران: میترا.
صادقي، فرخ. 1357ش، بررسي أدبيات كودك، تهران: انتشارات رز.
طاقدیس، سوسن. 1382ش، شما یک دماغ زرد ندیدید؟، تهران: مدرسه.
ــــــــــــــــ . 1384ش، زرافهی من آبی است، تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه.
ــــــــــــــــ . 1382ش، جوراب سوراخ، تهران: شباویز.
عموزاده خلیلی، فریدون. 1365ش، کودک، عکس، شکفتن، تهران: قدیانی.
ــــــــــــــــــــــــ. 1374ش، سفر به شهر سلیمان، تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه.
ــــــــــــــــــــــــ. 1374ش، دو خرمای نارس، تهران: انتشارات قدیانی.
گورين، ويلفرد و ليبر، ارل جي و ویلینگهام، جان. 1370ش، راهنماي رويكردهاي نقد أدبي، ترجمه: ميهن خواه، زهرا، چاپ: اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
فضیلت، محمود. 1386ش، زبان و أدبیات کودک و نوجوان، کرمانشاه: نشر طاق بستان.
محمدی، محمدهادی. 1378ش، روش‌شناسی نقد أدبيات كودكان، تهران: انتشارات سروش.
محمدی، محمدهادی و قایینی، زهره. 1380ش، تاریخ أدبیات کودکان ایران، تهران: نشر چیستا.
ميرصادقي، جمال. 1375ش، عناصر داستان، تهران: نشر سخن.
المقالات والرّسائل الجامعيّة
پرویز، محسن. 1378ش، «تحول در أدبیات داستانی کودکان و نوجوانان پس از انقلاب اسلامی»، مجموعه مقالات کنگره بررسی تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی بر أدبیات معاصر، أدبیات انقلاب، انقلاب أدبیات، ج 2، ص 85.
حجوانی، مهدی. 1379ش، «سیری در أدبیات کودک و نوجوان ایران پس از انقلاب 1358-1378»، پژوهشنامه أدبیات کودک و نوجوان، شماره 20. صص 19-38.
ــــــــــــــ . 1394ش، «فراز و فرودهای شعر کودک و شعر نوجوان ایران در سه دهه پس از انقلاب»، أدب فارسی، دوره 5، شماره 1، صص 81-100.
شیخ الاسلامی. حسین. 1381ش، «تحلیل گفتمانی نظریهی أدبیات کودک تا پیش از آغاز دههی هفتاد»، کتاب ماه کودک و نوجوان، ذوره پنجم، شماره 12، صص 111-115.
صدیقی، مصطفی و جمالی، عاطفه و کهن سلوکلویی، زهرا. 1395ش، «نظریه و نقد أدبیات کودک به روایت کتاب ماه کودک و نوجوان (1376-1380)»، مطالعات أدبیات کودک، دورهی 7 بهار و تابستان، شماره 1، صص 107-132.
کاشفی خوانساری، سیدعلی. 1380ش، «میزگرد کارکرد نقد در أدبیات کودک و نوجوان»، کتاب ماه کودک و نوجوان، خرداد، شماره 44، صص 6-13.
المرعی، حسین. 1396ش، بررسی تحول أدبیات داستانی کودک ونوجوان در ایران و تحلیل آن از سال 1340 تا امروز، استاد راهنما: علی اصغر باباسالار، رساله دکترا زبان و أدبیات فارسی، دانشگاه تهران.
مهری، علی اعلا. 1394ش، «بررسی دورههای تاریخی أدبیات کودکان و نوجوانان»، اولین همایش ملی أدبیات کودک و نوجوان.
References and sources
Aristotle. 2014, The Art of Poetry, Translation: Abdul Hussain Zarin Kobb, Tehran: Amir Kabir.
Ebrahimi, Nader. 1990, The magical tree, the magical larks, Tehran: With children and adolescents Publishing House.
______________. 1993, Be like steel, son, like steel! Tehran: With children and adolescents Publishing House.
______________. 1994, The proud mouse and the humble camel, Tehran: With children and adolescents Publishing House.
Emami, Nasrallah. 2006, The origins and methods of literary criticism, Tehran: Jami Publishing House.
Poladi, Kamal. 2008, Foundations of children's literature, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
Khosrownjad, Morteza. 2008, Inescapable Readings: Approaches to Criticism and Theory of Children's Literature, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
Ditchz, David. 1994, Methods of literary criticism, Translated by: Sedqiani, Mohammad Taqi, and Yousfi, Gholamhossein, Tehran: Scientific.
Rahmandoost, Mustafa. 2001, The birth of a bean, Tehran: Shabaviz Publishing House.
__________________. 2003, Son of the earth, Tehran: School Publishing House.
Spanlo, Mohammad Ali. 1997, Great Iranian writers, Tehran: Gaze Publishing House.
Sarshar, Muhammad Reza. 1981, Longing to meet, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
_______________________. 1982, The little immigrant, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
_______________________. 2006, Cat's tail, Tehran: School Publishing House.
Sankari, Muhammad Reza. 2011, Sacred Defense Literature, Tehran: Sarir Publishing House.
Shamisa, Cyrus. 2006, Literary criticism. Tehran: Mitra.
Sadeghi, Farah. 1978, Study of children's literature, Tehran: Rez Publishing House.
Taqdis, Sawsan. 2003, Haven't you seen a yellow nose? Tehran: School Publishing House.
____________. 2005, My giraffe is blue, Tehran: Amir Kabir: The flower Books.
____________. 2003, Perforated sock, Tehran: Shabweez.
Amouzadeh Khalili, Fereydoun. 1986, Child, image, wonder, Tehran: Qadiani Publishing House.
__________________________. 1995, Travel to the city of Suleiman, Tehran: Amir Kabir: The flower Books.
__________________________. 1995, Two unripe dates, Tehran: Qadiani Publishing House.
Guerin, Wilfred & Labor, Earle & Willingham, John. 1991, A Handbook of Critical Approaches to Literature, Translation: Mihn Khoah, Zahra, Tehran: Information Publishing House.
Fadilat, Mahmoud. 2007, Language and Literature for Children and Adolescents, Kermanshah: Taq Bustan Publishing House.
Mohammadi, Mohammad Hadi. 1999, Methodology of criticism of children's literature, Tehran: Soroush Publishing House.
Mohammadi, Mohammad Hadi and Qayini, Zahra. 2001, History of Iranian Children's Literature, Tehran: Chista Publishing House.
Mirsadeqi, Jamal. 1996, Story elements, Tehran: Speech Publishing House.
Zarin Kobb, Abdul Hussein. 1990, Literary criticism, Tehran: Amir Kabir.
Articles
Pervez, Mohsen. 1999, The development in children's and adolescent fiction after the Islamic revolution, Research conference on the impact of Imam Khomeini and the Islamic Revolution on contemporary literature, Etiquette of the Revolution, Vol. 2, p. 85.
Hajwani, Mahdi. 2000, A look at Iranian children's and adolescent literature after the revolution 1979-1999, Journal of Children and Adolescent Literature, Issue 20, pp. 19-38.
_____________. 2015, The fluctuations of Iranian children's poetry and the poetry of Iranian teenagers during the three decades that followed the revolution, Persian literature, 5 (1), pp. 81-100.
Islamic Sheikh. Hussein. 2002, Discourse analysis of children's literature theory before the beginning of the seventies, Book of the month for children and teenagers, 5(12), pp. 111-115.
Siddiqi, Mostafa and Jamali, Atefeh and Kohn Selukluyi, Zahra. 2016, Theory and criticism of children's literature as narrated by the book City of Children and Adolescents (2001-1997), Children's Literature Studies, 7 Spring and Summer (1), pp. 107-132.
Kashfi Khansari, Sidali. 2001, Round table on the function of criticism in children's and adolescent literature, Book of the month for children and teenagers, June (44), pp. 6-13.
Al-Marei, Hussein. 2017, Study and analysis of the development of fictional literature for children and adolescents in Iran from 1961 to today, Supervisor: Ali Asghar Babasalar, PhD Thesis in Persian Language and Literature, University of Tehran.
Mehri, Ali Ola. 2015, A study of the historical periods of children's and adolescent literature, The First National Conference on Children's Literature.
_||_أرسطو. 1393ش، فنّ الشّعر، ترجمه: عبدالحسين زرين كوب، تهران: امير كبير.
ابراهیمی، نادر. 1369ش، درخت قصه، قمریهای قصه، تهران: نشر همگام با کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــ. 1372ش، مثل پولاد باش پسرم. مثل پولاد!، تهران: نشر همگام با کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــ. 1373ش، موش خودنما و شتر باصفا، تهران: نشر همگام با کودکان و نوجوانان.
امامی، نصرالله. 1385ش، مبانی و روش‌های نقد أدبیات، تهران: جامی.
پولادي، كمال. 1387ش، بنیادهای أدبیات کودک، تهران: كانون پرورش فکری كودكان و نوجوانان.
خسرونژاد، مرتضی. 1387ش، دیگرخوانیهای ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریه أدبیات کودک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
دیچز، دیوید. 1373ش، شیوههای نقد أدبی، ترجمه: صدقیانی، محمدتقی و یوسفی، غلامحسین، تهران: علمی.
رحماندوست، مصطفی. 1380ش، تولد نخودی، تهران: نشر شباویز.
ـــــــــــــــــــــ. 1382ش، بچهی زمین، تهران: انتشارات مدرسه.
زرين كوب، عبدالحسين. 1369ش، نقد أدبي، جلد اول، تهران: امير كبير.
سپانلو، محمد علی. 1376ش، نویسندگان پیشرو ایران، تهران: انتشارات نگاه.
سرشار، محمدرضا. 1360ش، تشنه دیدار، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــــــ. 1361ش، مهاجر کوچک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــــــ. 1385ش، دم پیشی، تهران: انتشارات مدرسه.
سنگری، محمدرضا. 1390ش، أدبیات دفاع مقدس، تهران: انتشارات صریر.
شمیسا، سیروس. 1385ش، نقد أدبی، تهران: میترا.
صادقي، فرخ. 1357ش، بررسي أدبيات كودك، تهران: انتشارات رز.
طاقدیس، سوسن. 1382ش، شما یک دماغ زرد ندیدید؟، تهران: مدرسه.
ــــــــــــــــ . 1384ش، زرافهی من آبی است، تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه.
ــــــــــــــــ . 1382ش، جوراب سوراخ، تهران: شباویز.
عموزاده خلیلی، فریدون. 1365ش، کودک، عکس، شکفتن، تهران: قدیانی.
ــــــــــــــــــــــــ. 1374ش، سفر به شهر سلیمان، تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه.
ــــــــــــــــــــــــ. 1374ش، دو خرمای نارس، تهران: انتشارات قدیانی.
گورين، ويلفرد و ليبر، ارل جي و ویلینگهام، جان. 1370ش، راهنماي رويكردهاي نقد أدبي، ترجمه: ميهن خواه، زهرا، چاپ: اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
فضیلت، محمود. 1386ش، زبان و أدبیات کودک و نوجوان، کرمانشاه: نشر طاق بستان.
محمدی، محمدهادی. 1378ش، روش‌شناسی نقد أدبيات كودكان، تهران: انتشارات سروش.
محمدی، محمدهادی و قایینی، زهره. 1380ش، تاریخ أدبیات کودکان ایران، تهران: نشر چیستا.
ميرصادقي، جمال. 1375ش، عناصر داستان، تهران: نشر سخن.
المقالات والرّسائل الجامعيّة
پرویز، محسن. 1378ش، «تحول در أدبیات داستانی کودکان و نوجوانان پس از انقلاب اسلامی»، مجموعه مقالات کنگره بررسی تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی بر أدبیات معاصر، أدبیات انقلاب، انقلاب أدبیات، ج 2، ص 85.
حجوانی، مهدی. 1379ش، «سیری در أدبیات کودک و نوجوان ایران پس از انقلاب 1358-1378»، پژوهشنامه أدبیات کودک و نوجوان، شماره 20. صص 19-38.
ــــــــــــــ . 1394ش، «فراز و فرودهای شعر کودک و شعر نوجوان ایران در سه دهه پس از انقلاب»، أدب فارسی، دوره 5، شماره 1، صص 81-100.
شیخ الاسلامی. حسین. 1381ش، «تحلیل گفتمانی نظریهی أدبیات کودک تا پیش از آغاز دههی هفتاد»، کتاب ماه کودک و نوجوان، ذوره پنجم، شماره 12، صص 111-115.
صدیقی، مصطفی و جمالی، عاطفه و کهن سلوکلویی، زهرا. 1395ش، «نظریه و نقد أدبیات کودک به روایت کتاب ماه کودک و نوجوان (1376-1380)»، مطالعات أدبیات کودک، دورهی 7 بهار و تابستان، شماره 1، صص 107-132.
کاشفی خوانساری، سیدعلی. 1380ش، «میزگرد کارکرد نقد در أدبیات کودک و نوجوان»، کتاب ماه کودک و نوجوان، خرداد، شماره 44، صص 6-13.
المرعی، حسین. 1396ش، بررسی تحول أدبیات داستانی کودک ونوجوان در ایران و تحلیل آن از سال 1340 تا امروز، استاد راهنما: علی اصغر باباسالار، رساله دکترا زبان و أدبیات فارسی، دانشگاه تهران.
مهری، علی اعلا. 1394ش، «بررسی دورههای تاریخی أدبیات کودکان و نوجوانان»، اولین همایش ملی أدبیات کودک و نوجوان.
References and sources
Aristotle. 2014, The Art of Poetry, Translation: Abdul Hussain Zarin Kobb, Tehran: Amir Kabir.
Ebrahimi, Nader. 1990, The magical tree, the magical larks, Tehran: With children and adolescents Publishing House.
______________. 1993, Be like steel, son, like steel! Tehran: With children and adolescents Publishing House.
______________. 1994, The proud mouse and the humble camel, Tehran: With children and adolescents Publishing House.
Emami, Nasrallah. 2006, The origins and methods of literary criticism, Tehran: Jami Publishing House.
Poladi, Kamal. 2008, Foundations of children's literature, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
Khosrownjad, Morteza. 2008, Inescapable Readings: Approaches to Criticism and Theory of Children's Literature, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
Ditchz, David. 1994, Methods of literary criticism, Translated by: Sedqiani, Mohammad Taqi, and Yousfi, Gholamhossein, Tehran: Scientific.
Rahmandoost, Mustafa. 2001, The birth of a bean, Tehran: Shabaviz Publishing House.
__________________. 2003, Son of the earth, Tehran: School Publishing House.
Spanlo, Mohammad Ali. 1997, Great Iranian writers, Tehran: Gaze Publishing House.
Sarshar, Muhammad Reza. 1981, Longing to meet, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
_______________________. 1982, The little immigrant, Tehran: Center for Intellectual Development of Children and Adolescents.
_______________________. 2006, Cat's tail, Tehran: School Publishing House.
Sankari, Muhammad Reza. 2011, Sacred Defense Literature, Tehran: Sarir Publishing House.
Shamisa, Cyrus. 2006, Literary criticism. Tehran: Mitra.
Sadeghi, Farah. 1978, Study of children's literature, Tehran: Rez Publishing House.
Taqdis, Sawsan. 2003, Haven't you seen a yellow nose? Tehran: School Publishing House.
____________. 2005, My giraffe is blue, Tehran: Amir Kabir: The flower Books.
____________. 2003, Perforated sock, Tehran: Shabweez.
Amouzadeh Khalili, Fereydoun. 1986, Child, image, wonder, Tehran: Qadiani Publishing House.
__________________________. 1995, Travel to the city of Suleiman, Tehran: Amir Kabir: The flower Books.
__________________________. 1995, Two unripe dates, Tehran: Qadiani Publishing House.
Guerin, Wilfred & Labor, Earle & Willingham, John. 1991, A Handbook of Critical Approaches to Literature, Translation: Mihn Khoah, Zahra, Tehran: Information Publishing House.
Fadilat, Mahmoud. 2007, Language and Literature for Children and Adolescents, Kermanshah: Taq Bustan Publishing House.
Mohammadi, Mohammad Hadi. 1999, Methodology of criticism of children's literature, Tehran: Soroush Publishing House.
Mohammadi, Mohammad Hadi and Qayini, Zahra. 2001, History of Iranian Children's Literature, Tehran: Chista Publishing House.
Mirsadeqi, Jamal. 1996, Story elements, Tehran: Speech Publishing House.
Zarin Kobb, Abdul Hussein. 1990, Literary criticism, Tehran: Amir Kabir.
Articles
Pervez, Mohsen. 1999, The development in children's and adolescent fiction after the Islamic revolution, Research conference on the impact of Imam Khomeini and the Islamic Revolution on contemporary literature, Etiquette of the Revolution, Vol. 2, p. 85.
Hajwani, Mahdi. 2000, A look at Iranian children's and adolescent literature after the revolution 1979-1999, Journal of Children and Adolescent Literature, Issue 20, pp. 19-38.
_____________. 2015, The fluctuations of Iranian children's poetry and the poetry of Iranian teenagers during the three decades that followed the revolution, Persian literature, 5 (1), pp. 81-100.
Islamic Sheikh. Hussein. 2002, Discourse analysis of children's literature theory before the beginning of the seventies, Book of the month for children and teenagers, 5(12), pp. 111-115.
Siddiqi, Mostafa and Jamali, Atefeh and Kohn Selukluyi, Zahra. 2016, Theory and criticism of children's literature as narrated by the book City of Children and Adolescents (2001-1997), Children's Literature Studies, 7 Spring and Summer (1), pp. 107-132.
Kashfi Khansari, Sidali. 2001, Round table on the function of criticism in children's and adolescent literature, Book of the month for children and teenagers, June (44), pp. 6-13.
Al-Marei, Hussein. 2017, Study and analysis of the development of fictional literature for children and adolescents in Iran from 1961 to today, Supervisor: Ali Asghar Babasalar, PhD Thesis in Persian Language and Literature, University of Tehran.
Mehri, Ali Ola. 2015, A study of the historical periods of children's and adolescent literature, The First National Conference on Children's Literature.
