دراسة تطبیقیة للصورة الاجتماعية للمرأة فی أشعار جامی وملک‌الشعراء بهار

الموضوعات : Contemporary Literature Studies

رقیه خدامی ¹ , مهناز رمضانی ² , زهره سرمد ³

1 - طالبة الدکتوراه فی قسم اللغة الفارسية وآدابها، فرع يادگار إمام الخمینی (ره) (مدینة ری)، جامعة آزاد الإسلامية، طهران، ‌إیران
2 - أستاذة مساعدة، فی قسم اللغة الفارسية وآدابها، فرع يادگارامام الخمینی (ره) مدینة ری ، جامعة آزاد الإسلامية، طهران، ‌إیران (نویسنده مسئول)
3 - أستاذة مساعدة، فی قسم اللغة الفارسية وآدابها، فرع يادگارامام الخمینی(ره )مدینة ری ، جامعة آزاد الإسلامية، طهران، ‌إیران

تاريخ الإرسال : 23 الجمعة , شوال, 1442 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 28 السبت , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: ملک ‌الشعراء بهار, المرأة, الأدب المعاصر, الفترة الدستوریة, جامی,

ملخص المقالة :

فی فترة حکم التیموریان فی القرن التاسع الهجری في تاريخ إيران لم يكن للمرأة مکانة إجتماعیة إیجابیة. جامي، أحد الشعراء البارزين في هذا القرن، في أحد أعماله الشعرية المسمی هفت اورنگ وفی إشارة إلی النساء فی مثنویاته قدم نهجاً مزدوجاً وسلبياً في كثير من الأحيان تجاه المرأة؛ في المقابل، من ناحية أخری، تغير الوضع خلال الفترة الدستورية حیث يمكن رؤية هذا التغيير في المواقف الموجودة تجاه المرأة وتحسين وضع المرأة بوضوح في قصائد ملک ‌الشعراء بهار. يمكن أن يكون هذا الموضوع مرتبطاً بالظروف السياسية والاجتماعية فی عهد الشاعر ونظرته الشخصية تجاه المرأة. تظهر دراسة التحليلية الوصفية أن الجامي في ليلي ومجنون يقدم صورة إيجابية عن صفات الأنثی مثل الجمال والولاء والتعقل وما إلی ذلك، وفي سلامان وابسال ویوسف وزلیخا، قدم المرأة علی أنها مخلوق ناقص، وتابع الشهوة. لوحظ هذا النهج المزدوج أيضاً في قصائد ملک ‌الشعراء بهار، مع وجود اختلاف في أن الموقف الإيجابي تجاه المرأة هو الأكثر بروزاً. في قصائد بهار، لم تُذكر المرأة فقط علی أنها عشيقة، ولكن رکز أيضاً علی عقلانية المرأة وشخصيتها وإنسانيتها.

المصادر:

برارپور، پروانه. 1386ش، جلوه‌های معشوق در ادبیات معاصر، چاپ اول، تهران: علوم و ادب.

بهار، محمدتقی. 1388ش، دیوان اشعار، تهران: نگاه.

بهنام‌فر، محمد و فاطمه زهرا اصفهانی کندکلی. 1395ش، مجموعه مقالات اولین کنگره بین‌المللی عبدالرحمان جامی، «جایگاه زن در مثنوی سلامان و ابسال جامی»، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.

جامی، نورالدین. 1375ش، مثنوی هفت اورنگ، به تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات مهتاب.

راوندی، مرتضی. 1375ش، تاریخ اجتماعی ایران، چاپ سوم، ج3، تهران: امیرکبیر.

یزدانی، زینب. 1378ش، زن در شعر فارسی(دیروز- امروز)، چاپ دوم، تهران: انتشارات فردوس.

 

المقالات والرسائل الجامعیة

حاتمی، سعید و پروانه صفایی. 1391ش، «مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی، ایرج میرزا و عارف قزوینی»، زن و فرهنگ، سال سوم، شماره 12، صص80-65.

حاج سردار، مهسا و علی‌اکبر افراسیاب‌پور و فریدون طهماسبی. 1392ش، «زن از دیدگاه جامی در لیلی و مجنون»، زن و فرهنگ، سال چهارم، شماره 15، صص105-87.

حسینی، مریم. 1389ش، «شعر فمینیستی نویافته‌ای از پروین اعتصامی»، زن در فرهنگ و هنر، دوره دوم، ش 1، صص21-5.

داراب‌پور، عیسی. 1390ش، «جایگاه زن ایرانی در شعر معاصر»، زن و فرهنگ، سال دوم، شماره 7، صص33-21.

رادفر، ابوالقاسم. 1384ش، «زن و ادبیات سیاسی ایران»، مجله بانوان شیعه، شماره 5، صص192-169.

صارمی، سهیلا. 1384ش، «جامی و مکر زنان»، نشریه فرهنگ، شماره 55، صص164-149.

صاعد واقفی، مریم و الهه رزاقی و پرویز لکزائیان فکور. 2012م، «مقارنة ‌الآراء الاجتماعیة فی الشعر العربی والفارسی المعاصرین»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، السنة 4، العدد14، صص100-112.

گلی، حسن. 1392ش، «بررسی سیمای زن در مثنوی لیلی و مجنون نظامی و مقلّدان او (امیرخسرو دهلوی، جامی، مکتبی شیرازی، هاتفی خرجردی)»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زابل.

نجاریان، سکینه. 1391ش، «مقایسه روایت‌های مشهور سلامان و ابسال(به ویژه سلامان وابسال جامی و روایت حنین بن اسحاق)»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دوره4، شماره11، صص176-161.

نیک‌خواه، سمیرا. 1388ش، «تحلیل و بررسی وضعیت اجتماعی زن در دوره مغول و تیموری از دیدگاه شش تن از شعرای این دوره(مولوی، سعدی، امیرخسرو دهلوی، عبید زاکانی، حافظ و جامی)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی.

 

Bararpoor, Parvaneh. 2007, Beloved Manifestations in Contemporary Literature, First Edition, Tehran: Science and Literature.

Bahar, Mohammad Taqi 2009, Diwan of Poetry, Tehran: Negah.

Behnamfar, Mohammad and Fatemeh Zahra Esfahani Kandakoli. 2016, Proceedings of the First Abdul Rahman Jami International Congress, "The Status of Women in Masnavi and Jami", Tehran: Ministry of Foreign Affairs Publications.

Jami, Noureddine 1996, Masnavi Haft Awrang, edited by Morteza Modarres Gilani, seventh edition, Tehran: Mahtab Publications.

Ravandi, Morteza 1996, Social History of Iran, Third Edition, Vol. 3, Tehran: Amirkabir.

Yazdani, Zeinab 1999, Woman in Persian Poetry (Yesterday-Today), Second Edition, Tehran: Ferdows Publications.

 

Articles

Hatami, Saeed and Parvaneh Safaei. 2012, "The status of women in the poetry of Abolghasem Lahouti, Iraj Mirza and Aref Qazvini", Women and Culture, Third Year, No. 12, pp. 65-80.

Haj Sardar, Mahsa and Ali Akbar Afrasiabpour and Fereydoun Tahmasebi. 1392, "Women from Jami's perspective on Leili and Majnoon", Women and Culture, Fourth Year, No. 15, pp. 87-105

Hosseini, Maryam 2010, "A Newly Found Feminist Poetry by Parvin E’tesami", Woman in Culture and Art, Vol. 2, Vol. 1, pp. 5-21

Darabpur, EIsa. 1390, "The position of Iranian women in contemporary poetry", Women and Culture, Second Year, No. 7, pp. 33-21.

Radfer, Abu al-Qasim 2005, "Women and Political Literature of Iran", Shiite Women Magazine, No. 5, pp. 192-169.

Saremi, Soheila 2005, "Women's Cups and Tricks", Farhang Magazine, No. 55, pp. 164-149.

Saed Vaqefi, Maryam and Elahe Razaghi and Parviz Lakzaeian Fakour. 2012, "Comparison of Social Opinions in Contemporary Arabic and Persian Poetry", Chapter on the Studies of Contemporary Literature, Sunnah 4, Number 14, pp. 100-112.

Goli, Hassan 2013, "Study of the image of women in Masnavi Lily and Majnoon Nezami and his imitators (Amir Khosrow Dehlavi, Jami, Maktabi Shirazi, Hatefi Kharjardi)", Master Thesis in Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Zabol University.

Najarian, Sakineh. 2012, "Comparison of the famous narrations of Salaman and Absal (especially Salaman and Absal Jami and the narration of Hanin Ibn Ishaq)", Interpretation and analysis of Persian language and literature texts (Dehkhoda), Volume 4, Number 11, pp. 176-161.

Nikkhah, Samira. 1388, "Analysis and study of the social status of women in the Mongol and Timurid period from the perspective of six poets of this period (Rumi, Saadi, Amir Khosrow Dehlavi, Obaid Zakani, Hafez and Jami)", Master Thesis in Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University.