سنت‌های الهی در پیشرفت اقتصادی الحادی از دیدگاه قرآن کریم
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنیانسیه کاشانی 1 , محمد رکعی 2 , علی اصغر هادوی نیا 3
1 - دانشجوی دکترای کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث
2 - استادیار پژوهشگاه کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث
3 - استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
در قرآن دو نوع پیشرفت اقتصادی تبیین شده است. قرآن بهره مندی های فراوان مادی را با تعابیر مختلف(برکات آسمان و زمین، نهرها و باغ‌ها و...) متناسب با عصر نزولش تبیین می کند که برای دو جامعه موحد و ملحد ماهیتی متفاوت دارند و مبانی تحقق آن‌ها نیز با هم تضاد دارند؛ پیشرفت توحیدی برای جامعه موحد و مؤمن محقق می‌شود و خیر و برکت برای آن‌هاست؛ اما پیشرفت الحادی برای ملحدان و نافرمانان ایجاد می‌شود و عذابی در ظاهر نیکوست. در این پیشرفت خداوند تمام درهای نعمت‌های مادی را بر آن‌ها می‌گشاید و به پیشرفت اقتصادی مبتلا می کند و این بهره مندی‌ها روز به روز بیش‌تر و بیش‌تر می شود ولی ناگهان آن نعمات را از آن‌ها می گیرد و به عذاب سخت دنیوی و سپس اخروی دچار می کند. در این مقاله تحقیقی به این سؤال پاسخ می دهیم که رابطه پیشرفت اقتصادی الحادی و سنن الهی از دید قرآن چگونه است؟ و آن دسته از سنن الهی که موجب بروز پیشرفت اقتصادی برای ملحدان می شود بررسی می شود. این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده می‌کند.
کتابنامه
ابن عاشور، محمد بن طاهر. بی تا، التحریر والتنویر، بیجا: بینا.
ایزوتسو، توشیهیکو. 1388ش، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
پژوهشکده تحقیقات اسلامی. 1386ش، فرهنگ شیعه، قم: زمزم هدایت.
تودارو، مایکل. 1389ش، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، تهران: انتشارات کوهسار.
ثقفی تهرانی، محمد. 1398ق، تفسیر روان جاوید، تهران: برهان.
چپرا، محمد عمر. 1383ش، اسلام و توسعه اقتصادی: راهبردی برای توسعه همراه با عدالت و ثبات، ترجمه محمدنقی نظرپور و اسحاق علوی، قم: مؤسسه انتشارات دانشگاه مفید.
حکیمی، محمدرضا، محمد و علی. 1380ش، الحیاة، ترجمه احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
راغب أصفهانی، حسین بن محمد. 1374ش، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق و تصحیحِ غلامرضا خسروی حسینی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مرتضوی.
زمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
طباطبایی، سید محمد حسین. 1374ش، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوش همدانش، قم: دفتر انتشارات اسلامش جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن. 1360ش، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیقِ رضا ستوده، ترجمه مترجمان، تهران: فراهانی.
عسکری، ابو هلال. 1412ق، الفروق اللغویة، تحقیق مؤسسة النشر الإسلامی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
فرهنگ و معارف قرآن. 1386ش، استدراج سقوط گام به گام، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
کاشانی، فتح الله. 1336ش، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
متوسلی، محمود. 1387ش، توسعه اقتصادی: مفاهیم، مبانی نظری، رویکرد نهادگرایی و روش شناسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت) مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
محمدی ری شهری، محمد. 1382ش، توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث، با همکاریِ سیدرضا حسینی، قم: سازمان چاپ و نشر دار الحدیث.
مصطفوی، حسن. 1368ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مطهری، مرتضی. 1378ش، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مهیار، رضا. 1375ش، فرهنگ ابجدی عربی فارسی، تهران: اسلامی.
میر معزی، سید حسین. 1390ش، نظام اقتصاد اسلام(مبانی، اهداف، اصول راهبردی و اخلاق)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نصری، عبدالله. 1379ش، مبانی انسان شناسی در قرآن، بیجا: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
هادوی نیا، علی اصغر. 1382ش، انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
هادوی نیا، علی اصغر. 1387ش، فلسفه اقتصاد(در پرتو جهانبینی قرآن کریم)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
هاشمی رفسنجانی، اکبر و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن. 1384ش، فرهنگ قرآن، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
مقالات
بنایی، علی. 1397ش، «سنت امداد و گونه‌های آن در قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، شماره 35.
نظرپور، محمدنقی و انسیه کاشانی. 1393ش، «نقد تعریف توسعه اقتصادی رایج و تبیین مفهوم پیشرفت اقتصادی توحیدی و الحادی از دیدگاه قرآن کریم»، مجموعه مقالات، همایش سومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت(واکاوی مفاهیم و نظریههای رایج توسعه و تجارب ایران و جهان)، تهران: دبیر خانه سومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، صص1-13.
هادوی نیا، علی اصغر. 1386ش، «جایگاه اقتصادی سنت رزق»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره28، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
_||_
Ibn Ashur, Muhammad ibn Tahir. No date, Al-Tahrir and Al-Tanvir, no place: Bina.
Izutsu, Toshihiko. 2009, God and Man in the Quran, translated by Ahmad Aram, Tehran: Anteshar Co.
Islamic Research Institute. 2007, Shiite culture, Qom: Zamzam Hedayat.
Todaro, Michael. 2010, Economic Development in the Third World, translated by Gholam Ali Farjadi, Tehran: Kuhsar Publications.
Saghafi Tehrani, Mohammad 2019, Tafsir Ravan Javid, Tehran: Borhan.
Chira, Mohammad Omar 2004, Islam and Economic Development: A Strategy for Development with Justice and Stability, translated by Mohammad Naghi Nazarpour and Ishaq Alavi, Qom: Mofid University Publishing Institute.
Hakimi, Mohammad Reza, Mohammad and Ali. 2001, Al-Hayat, translated by Ahmad Aram, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Ragheb Isfahani, Hussein bin Muhammad. 1995, Contents of Quranic words, translation, research and correction by Gholamreza Khosravi Hosseini, second edition, Tehran: Mortazavi Publications. Zamakhshari, Mahmoud 1407 AH, Al-Kashef An Haqqiq Ghawamez Al-Tanzil, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.
Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein 1995, Tafsir Al-Mizan, translated by Seyyed Mohammad Baqir Mousoush Hamedanesh, Qom: Islamic Publications Office, Qom Seminary Teachers Association. Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1981, translation of Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, research by Reza Sotoudeh, translated by translators, Tehran: Farahani.
Askari, Abu Helal. 1412 AH, the linguistic divisions, research of the Islamic Publishing Foundation, Qom: The Islamic Publishing Foundation, Al-Tabea Lejamaat Al-Modaresin.
Culture and knowledge of the Quran. 2007, Step-by-step fall extraction, Qom: Bustan Ketab Institute.
Kashani, Fathullah 1957, Interpretation of the method of the honest in the obligation of the opposition, Tehran: Mohammad Hassan Elmi Bookstore.
Motusali, Mahmoud 2008, Economic Development: Concepts, Theoretical Foundations, Institutionalist and Methodological Approach, Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Position) Center for Research and Development of Humanities. Mohammadi Rey Shahri, Mohammad 2003, Economic Development Based on Quran and Hadith, in collaboration with Seyyed Reza Hosseini, Qom: Hadith Publishing Organization.
Mustafavi, Hassan 1989, Research in the words of the Holy Quran, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Motahari, Morteza 1999, Collection of works of Master Shahid Motahari, Tehran: Sadra.
Makarem Shirazi, Nasser 1995, Sample Interpretation, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islami.
Mahyar, Reza 1996, Persian Arabic Arabic alphabet, Tehran: Islami.
Mir Moezzi, Seyed Hossein 2011, Islamic Economic System (Principles, Objectives, Strategic Principles and Ethics), Tehran: Publishing Organization of the Institute of Islamic Culture and Thought.
Nasri, Abdullah 2000, Basics of Anthropology in the Quran, no place: Cultural Institute of Contemporary Knowledge and Thought.
Hadavi Nia, Ali Asghar. 2003, Economic Man from the Perspective of Islam, Tehran: Publishing Organization of the Institute of Islamic Culture and Thought.
Hadavi Nia, Ali Asghar. 2008, Philosophy of Economics (in worldview of the Holy Quran), Tehran: Publishing Organization of the Institute of Islamic Culture and Thought.
Hashemi Rafsanjani, Akbar and researchers of the Center for Quranic Culture and Education. 2005, Quran Culture, Qom: Institute of Bustan Ketab.
Articles
Banai, Ali 2018, "The tradition of relief and its types in the Holy Quran", Quarterly Journal of Quranic Studies, Year 9, No. 35.
Nazarpour, Mohammad Naghi and Ensieh Kashani. 2014, "Critique of the definition of current economic development and explanation of the concept of monotheistic and atheistic economic progress from the perspective of the Holy Quran", Proceedings of the Third Conference of the Iranian Islamic Model of Progress (Analysis of Concepts and Theories of Development and Experiences of Iran and the World), Tehran: Third Iranian Islamic Model of Progress Conference, pp. 1-13.
Hadavi Nia, Ali Asghar. 2007, "The Economic Status of the Sunnah of Sustenance", Islamic Economics Quarterly, No. 28, Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought.
