بررسی مفهوم رشد فردی در روایات اسلامی و قرآن

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

علی رسولیان ¹ (دانشجوی دکتری علوم و قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران)
کمال خواجه پور بنادکی ² (استادیار گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران)
ابوالقاسم عاصی مذنب ³ (استادیار گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران)

تاريخ الإرسال : 26 الإثنين , محرم, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الإثنين , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

مفهوم رشد از دیدگاه قرآن و روایات اسلامی، رشد ظاهری آدمی و افزایش سنّ وی نیست، بلکه یک مقوله معنوی و درونی محسوب می شود و با مفهوم آن از دیدگاه علوم تجربی و زیست شناسی تفاوت هایی دارد چون وارد حوزه کمال معنوی آدمی و پیشرفت قوای روحانی و عقلانی وی می گردد. در نتیجه باید گفت از آنجا که هدف از آفرینش آدمی، رشد و پیشرفت جهت رسیدن به سعادت اخروی است، در این پژوهش بررسی مفهوم رشد فردی در روایات اسلامی و قرآن انتخاب گردید تا با استناد به این منابع ارزشمند، تعاریف و مصادیق گوناگونی که برای مفهوم "رشد" ارائه شده است، مورد واکاوی قرار گیرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده و در نهایت به این نتیجه رسیده که مفهوم رشد را می توان از دو جنبه مورد تحلیل و تفحّص قرار داد: نخست بر حسب مفهوم متضاد و سپس بر حسب شبکه معنایی مورد بررسی قرار داد.

المصادر:

قرآن کریم.

‌ابن ‌ابی جمهور. 1403ق، عوالی اللآلی، قم: سید الشهداء.

باقری، خسرو. 1387ش، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

پارسا، محمّد. 1377ش، روان‌شناسی رشد کودک و نوجوان، تهران: ناشر مؤلف.

ترنر، جاناتان اچ. 1387ش، مفاهیم و کاربردهای جامعه‌شناسی، ترجمه: فولادی و بختیاری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

جعفری، محمّدتقی. 1378ش، تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات پیام آزادی.

جوادی آملی، عبد الله. 1385ش، حق و تکلیف در اسلام، قم: مرکز نشر اسراء.

جوادی آملی، عبد الله. 1387ش، معرفت‌شناسی در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.

حائری شیرازی، محی‌ الدین. 1382ش، انسان‌شناسی، قم: انتشارات شفق.

دیلمی، حسن. 1412ق، إرشاد القلوب، قم: الشریف الرضی.

رجبی، محمود. 1386ش، انسان‌شناسی(سلسله دروس اندیشه‌های بنیادین اسلامی)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

زمخشری، محمود بن ‌عمر. 1391ش، تفسیر کشاف، ترجمهمسعود انصاری ‌خوشابر، تهران: انتشارات ققنوس.

شرفی، محمّدرضا. 1388ش، فلسفه تربیتی اسلام با رویکرد تطبیقی، تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.

شریعتمداری، علی.1390ش، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات امیرکبیر.

طالقانی، محمود. 1362ش، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.

طباطبایی، سیدمحمّدحسین. 1417ق، المیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.

عمید، حسن. 1388ش، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.

قرائتی، محسن. 1393ش، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

قرشی، علی‌ اکبر. 1390ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

کاردان، علی‌محمّد و همکاران،1380ش، درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات سمت.

کلینی، محمّد بن یعقوب. 1407ق، کافی، تصحیح علی ‌اکبر غفاری و محمّداکبر آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیۀ.

مجلسی، محمّدباقر. 1373ش، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: انتشارات ‌دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمّدتقی. 1406ق، روضة المتقین، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشان‌پور.

مدرسی، محمّدتقی. 1388ش، تفسیر هدایت، ترجمه احمد آرام، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

مصباح، محمّدتقی. 1385ش، دروس فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات اطلاعات.

مصباح، محمّدتقی. 1389ش، توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام، قم: انتشارات شفق.

مصباح، محمّدتقی. 1393ش، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

معلمی، حسن. 1386ش، پیشینه و پیرنگ معرفت‌شناسی اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1378ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

واعظی، احمد. 1387ش، انسان از دیدگاه اسلام، تهران: انتشارات سمت.

 

مقالات

بشیری، ابوالقاسم. 1388ش، «تبیین روان‌شناختی الگوی انسان کامل»، نشریه روان‌شناسی و دین، س2،‌ ش4، صص 5- 40.

خلیلیان، محمّدجمال و سیدحمید جوشقانی نائینی و قاسم عسکری و محمّد بیدار. 1392ش، «مبانی و معیارهای پیشرفت انسانی از دیدگاه اسلام»، نشریه اقتصاد اسلامی، ش2، صص 77- 102.

مؤدب، سید رضا و قاسم زاده خشکرودی. 1398ش، «یتیم و مسائل آن از منظر قرآن و روایات اسلامی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، س 10، ش 40، صص 487- 510.

وجدانی، فاطمه و محسن ایمانی. 1391ش، «تحلیل مفهوم «رشد» با تکیه بر آیات قرآن کریم»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ش16، صص 11- 35.

ون دث،‌ ژان و الینور اسکاربروک. زمستان 1387ش، «چیستی ارزش»، ترجمه اصغر افتخاری، مجله قبسات، دوره 4، ش13، صص 110- 125.

The Holy Quran.
‌ Ibn Abi Jomhur, 1403 AH, Awali Al-Ali, Qom: Sayyid al-Shuhada.
Bagheri, Khosrow 2008, An Introduction to the Philosophy of Education of the Islamic Republic of Iran, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Parsa, Muhammad 1998, Psychology of Child and Adolescent Development, Tehran: Moalef Publisher.
Turner, Jonathan H. 2008, Concepts and Applications of Sociology, Translation: Fooladi and Bakhtiari, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
Jafari, Mohammad Taqi 1999, Islamic Education, Tehran: Payam Azadi Publications.
Javadi Amoli, Abdullah 2006, Rights and Duties in Islam, Qom: Esra Publishing Center.
Javadi Amoli, Abdullah 2008, Epistemology in the Quran, Qom: Esra Publishing Center.
Haeri Shirazi, Mohiuddin. 2003, Anthropology, Qom: Shafaq Publications.
Deilami, Hassan 1412 AH, Irshad Al-Qolub, Qom: Al-Sharif Al-Razi.
Rajabi, Mahmoud 2007, Anthropology (a series of courses on basic Islamic ideas), Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
Zamakhshari, Mahmud bin Omar. 2012, Tafsir Kashaf, translated by Masoud Ansari ‌ Khoshabar, Tehran: Ghoghnus Publications.
Sharafi, Mohammad Reza 2009, Educational Philosophy of Islam with a Comparative Approach, Tehran: Manadi Tarbiat Cultural Institute.
Shariatmadari, Ali. 2011, Principles and Philosophy of Education, Tehran: Amirkabir Publications.
Taleghani, Mahmoud 1983, A Ray of the Quran, Tehran: Anteshar Co.

Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein. 1417 AH, Al-Mizan, Qom: Society of seminary teachers.
Amid, Hassan. 2009, Amid Persian Dictionary, Tehran: Amirkabir Publications.
Qaraati, Mohsen 2014, Tafsir Noor, Tehran: Cultural Center of Lessons from the Quran.
Qorashi, Ali Akbar. 2011, Quran Dictionary, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islami.
Kardan, Ali Mohammad et al., 2001, An Introduction to Islamic Education, Tehran: Samt Publications.
Kelini, Muhammad ibn Ya'qub. 1407 AH, Kafi, edited by Ali Akbar Ghaffari and Mohammad Akbar Akhundi, Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiya.
Majlesi, Mohammad Baqir 1994, Merat Al-Oghul Fi Sharh Akhbar Al Al-Rasul, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islami

Majlesi, Mohammad Taqi 1406 AH, Rawzat al-Muttaqin, Qom: Islamic Cultural Institute of Kushanpur.
Modarressi, Mohammad Taqi 2009, Tafsir Hedayat, translated by Ahmad Aram, Mashhad: Astan Quds Razavi Islamic Research Foundation.
Mesbah, Mohammad Taqi 2006, Courses of Philosophy of Ethics, Tehran: Ettelaat Publications.
Mesbah, Mohammad Taqi 2010, Monotheism in the ideological system and value system of Islam, Qom: Shafaq Publications.
Mesbah, Mohammad Taqi 2014, Society and History from the Perspective of the Quran, Tehran: Islamic Propaganda Organization.

Moallemi, Hassan 2007, Background and plot of Islamic epistemology, Tehran: Institute of Islamic Culture and Thought.
Makarem Shirazi, Nasser et al. 1999, Sample Interpretation, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islami

Waezi, Ahmad 2008, Man from the Perspective of Islam, Tehran: Samt Publications.

 

Articles
Bashiri, Abolghasem 2009, "Psychological explanation of the perfect human model", Journal of Psychology and Religion, Vol. 2, No. 4, pp. 5-40.
Khalilian, Mohammad Jamal and Seyed Hamid Joshaghani Naeini and Qasem Askari and Mohammad Bidar. 2013, "Principles and Criteria of Human Progress from the Perspective of Islam", Journal of Islamic Economics, Vol. 2, pp. 77-102.
Modab, Seyed Reza and Qasemzadeh Khoshkroudi. 2019, "Orphans and its issues from the perspective of the Qur'an and Islamic traditions", Quarterly Journal of Quranic Studies, Vol. 10, No. 40, pp. 487-510.
Vajdani, Fatemeh and Mohsen Imani. 2012, "Analysis of the concept of" growth "based on the verses of the Holy Quran", Research on Islamic Education, Vol. 16, pp. 11-35.
Van Death, Jean and Eleanor Scarborough. Winter 2008, "What is Value", translated by Asghar Eftekhari, Ghabsat Magazine, Volume 4, Issue 13, pp. 110-125.