بررسی و نقد دیدگاه مشهور درباره ترتیب مصحف امام علی(ع)

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

رضا مهدیان فر ¹ (استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم)
سیده آرزو بنی‌صدر ² (دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن)
راضیه یوسف‌وند ³ (دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن)

تاريخ الإرسال : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

ادعاهایی پیرامون نحوه چینش مصحف حضرت امیر(ع) بدون شواهد متقن، موجود می‌باشد که لازم می‌آید بار دیگر مورد واکاوی قرار گیرد تا از رهگذر اسقاط اعتبار آن‌‌ها، شبهات و ابهامات موجود پیرامون چینش سور در قرآن و نیز توقیفی بودن این امر پاسخ داده شود. در این صورت خدعه‌ دشمنان علیه مولای متقیان مبنی بر بر هم زدن نظم توقیفی سور و نیز اعتبار بخشی کاذب به خلفای ثلاثه که همان همت گماردن بر سامان‌دهی به چینش سوره‌‌های پراکنده قرآن کریم می‌باشد، پاسخ داده می‌شود. تحقق این امر با استناد به دلایل متقن عقلی و نقلی ضرورت همسان بودن مصحف با قرآن نازل شده و قرآن موجود و نیز عصمت حضرت امیر(ع) و همچنین بررسی متن و سند این مدعیات صورت خواهد پذیرفت. روش تحقیق توصیفی بوده تا در نهایت با مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از منابع متعدد چاپی و اینترنتی به نتیجه‌ مورد نظر راه یابیم. از این رو برای یافتن پاسخ سؤالات پژوهش با مراجعه به منابع کهن و جدید به ریشه‌یابی این دیدگاه پرداخته و باطل بودن آن را از منظر تاریخی، حدیثی و متنی اثبات کرده‌ایم.

المصادر:

قرآن کریم.

ابن جزی، محمد بن احمد. ۱۳۷۸ش، التسهیل لعلوم التنزیل، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.

ابن‌ حجر عسقلانی. 1382ش، فضائل القرآن، چاپ اول، بیروت: دار و مکتبة الهلال.

ابن سعد، محمد. 1410ق، الطبقات الکبرى، چاپ اول، بیروت: منشورات محمد علی بیضون.

ابن شهر آشوب، محمد بن علی. ۱۳۷۶ش، مناقب آل ابی طالب، چاپ اول، بی جا: المکتبة الحیدریة.

ابن صباغ، علی بن محمد. ۱۴۲۲ق، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، چاپ اول، قم: دار الحدیث.

ابن طاووس، علی بن موسی. ۱۳۶۳ش، سعد السعود، قم: رضی.

ابن‌ منظور، محمّد بن مکرم. بی تا، لسان العرب، چاپ اول، بیروت: دار صادر.

ابن ندیم، محمد بن اسحاق. ١٣۴۶ش، الفهرست، چاپ اول، بیروت: دار المعرفه.

آلوسی، محمود. 1396ش، روح المعانى، چاپ هفتم، بی جا: پیدایش.

امینی، عبدالله. 1378ش، مصحف امام علی(ع)، دانشنامه موضوعی قرآن کریم.

ایازی، سید محمدعلی. ۱۳۳۳ش، مصحف امام علی(ع)، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

بخاری، محمد بن اسماعیل. 1392ش، صحیح بخاری، چاپ دوم، بی جا: انتشارات شیخ‌ الاسلام احمد جام.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۸۳ش، نزاهت قرآن از تحریف، چاپ اول، قم: بی نا.

جوهری، اسماعیل بن حماد. ١۴٠۴ق، صحاح اللغة، چاپ اول، بیروت: دار العلم للملایین.

حجتی، محمدباقر. 1372ش، پژوهشى در تاریخ قرآن کریم، چاپ هفتم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

حسکانی، حاکم. 1411ق، شواهد التنزیل، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

خوئی، سیدابو القاسم. 1362ش، البیان، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1388ش، المفردات، چاپ اول، تهران: انتشارات مرتضوی.

رامیار، محمود. ۱۳۴۶ش، تاریخ قرآن، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی‌ نشر اندیشه.

زرقانی، محمد عبدالعظیم. 1385ش، مناهل العرفان، چاپ اول، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

زرکشی، بدرالدین. 1384ش، البرهان، چاپ اول، تهران: هستی نما.

زنجانی، ابوعبداللّه. 1404ق، تاریخ ‌القرآن، چاپ اول، تهران: منظمة الإعلام الإسلامی.

سیوطی، جلال الدین. ۱۳۸۰ش، الاتقان، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.

شهرستانی، عبدالکریم. 1387ش، مفاتیح الأسرار ومصابیح الأنوار، چاپ دوم، تهران: مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط.

صالح، صبحی. 1372ش، مباحث فی علوم القرآن، چاپ اول، قم: الشریف الرضی.

صدوق، محمد بن علی. 1371ش، اعتقادات، چاپ اول، تهران: علمیه اسلامی.

صدوق، محمد بن علی. 1372ش، عیون اخبار الرّضا(ع)، چاپ چهارم، تهران: صدوق.

صدوق، محمد بن علی. 1377ش، کمال الدین وتمام النعمة، چاپ ششم، تهران: کتابفروشی اسلامی.

صدوق، محمد بن علی. ١٣٨٨ش، التوحید، چاپ 10، بی جا: واحد تحقیقات مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، المیزان، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین.

طبرسی، فضل‌ بن ‌حسن. 1392ش، مجمع البیان، چاپ اول، تهران: فراهانی.

طبری، محمد بن جریر. ۱۳۵۶ش، جامع ‌البیان، چاپ اول، تهران: توس.

طریحی، فخرالدین. ١٣٧۵ش، مجمع ‌البحرین، چاپ ششم، تهران: مکتبة المرتضویة.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1409ق، العین، چاپ دوم، قم: مؤسسة دار الهجرة.

فقهی زاده، عبدالهادی. 1374ش، پژوهشى در نظم قرآن، چاپ اول، تهران: شورای هماهنگی سازمان تبلیغات.

قرطبی. 1364ش، الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول، تهران: ناصرخسرو.

کاشانی، فتح الله. 1351ش، منهج الصادقین، چاپ سوم، تهران: کتابفروشی اسلامی.

کفیل، محمدصادق. 1379ش، مصحف حضرت على علیه‌السلام، چاپ دوم، تهران: فرهنگ کوثر.

کلینی، محمد بن ‌یعقوب. ۱۳۷۵ش، الکافی، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، چاپ اول، قم: اسوه.

متقی هندی، علاءالدین. 1419ق، کنز العمال، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.

مجلسی، محمدباقر بن ‌محمدتقی. 1384ش، بحار الأنوار، چاپ چهارم، بی جا: انتشارات اسلامیه.

م‍ح‍م‍دی‌ ش‍اه‍رودی، ع‍ب‍دال‍ع‍ل‍ی. 1373ش، قرآن هرگز تحریف نشده، چاپ اول، بی جا: انتشارات قیام.

مظفر، محمدرضا. ۱۳۹۲ش، السقیفة، چاپ پنجم، بیروت: مؤسسة الأعلمی‌ للمطبوعات.

معرفت، محمد هادی. 1382ش، تاریخ قرآن،چاپ شانزدهم، تهران: سمت.

معرفت، محمد هادی. ١٣٨٨ش، التمهید فى علوم القرآن، چاپ اول، قم: مؤسسة التمهید.

میرمحمدی زرندی، ابوالفضل. 1388ش، تاریخ و علوم قرآن، چاپ اول، قم: جامعه مدرسین.

هلالی، سلیم بن قیس. ۱۴۰۵ق، کتاب سُلیم بن قیس، چاپ اول، قم: هادی.

واقدی، محمد بن عمر. 1369ش، المغازى، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

 

مقالات

حاجی امیری، شهربانو. پاییز 1388ش، «تحلیلی بر کیفیت چینش آیات و سوره‌ها در قرآن»، بینات، شماره 63.

ژیان، فاطمه. آذر 1391ش، «مصحف امیرالمؤمنین على(ع) و ترتیب آن»، معرفت سال بیست و یکم، شماره 180.

محمدی، محمد حسین. زمستان 1383ش، «التمهید و جمع آوری قرآن»، فصلنامه بینات، سال یازدهم، شماره 4.

مهدوی‌راد. محمد علی. 1384ش، «میراث مکتوب علوی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، علوم حدیث، شماره 37 و 38.

The Holy Quran.

Ibn Jazi, Muhammad ibn Ahmad 1999, Facilitation of the sciences of reduction, first edition, Beirut: Dar al-Kitab al-Elmiyeh.

Ibn Hajar Asqalani. 2003, The Virtues of the Qur'an, first edition, Beirut: Dar and Maktab al-Helal.

Ibn Sa'd, Muhammad 1410 AH, Al-Tabqat Al-Kubra, first edition, Beirut: Muhammad Ali Beizun Publications.

Ibn Shahr Ashub, Muhammad ibn Ali. 1997, Manaqib Al Abi Taleb, first edition, unpublished: Al-Maktabah Al-Haydariya.

Ibn Sabbagh, Ali ibn Muhammad. 1422 AH, important chapters in the knowledge of the Imams, first edition, Qom: Dar al-Hadith.

Ibn Tawus, Ali ibn Musa. 1984, Saad Al-Saud, Qom: Razi.

Ibn Manzoor, Muhammad ibn Makram. No date, Arabic Language, First Edition, Beirut: Dar Sader. Ibn Nadim, Muhammad ibn Ishaq.

Alusi, Mahmoud, 2017, Ruh al-Ma'ani, seventh edition, Bija: Peidayesh.

Amini, Abdullah 1999, Mushaf of Imam Ali (AS), thematic encyclopedia of the Holy Quran.

Ayazi, Sayed Mohammad Ali 1954, Imam Ali (AS) Mushaf, first edition, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Bokhari, Muhammad ibn Ismail. 2013, Sahih Bokhari, second edition, Bija: Shaykh al-Islam Ahmad Jam Publications.

Javadi Amoli, Abdullah 2004, The Qur'an is free from distortion, first edition, Qom: Bina.

Johari, Ismail bin Hamad. 1404 AH, Sahah al-Loghat, first edition, Beirut: Dar al-Alam Lelmalaein. Hojjati, Mohammad Baqir 1993, Research in the History of the Holy Quran, Seventh Edition, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Haskani, Hakem. 1411 AH, Evidence of Al-Tanzil, first edition, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Khoei, Seyed Abu Al-Qasim 1983, Al-Bayan, first edition, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Ragheb Isfahani, Hussein bin Muhammad. 2009, Al-Mufradat, first edition, Tehran: Mortazavi Publications.

Ramyar, Mahmoud 1967, History of Quran, First Edition, Tehran: Andisheh Publishing Company. Zarqani, Mohammad Abdul Azim 2006, Manahel Al-Erfan, first edition, Institute of Humanities and Cultural Studies.

Zarkeshi, Badroddin, 2005, Al-Burhan, first edition, Tehran: Hastinama.

Zanjani, Abu Abdullah 1404 AH, History of the Qur'an, first edition, Tehran: Islamic Media System. Siouti, Jalaluddin 2001, Al-Atqan, 8th edition, Tehran: Amirkabir.

Shahrestani, Abdul Karim 2008, Mafatih Al-Asrar and Mesbah Al-Anvar, Second Edition, Tehran: Center for Research and Studies on Linear Heritage.

Saleh, Sobhi. 1993, Discussions in Quranic Sciences, first edition, Qom: Al-Sharif Al-Razi.

Saduq, Muhammad ibn Ali 1992, Beliefs, First Edition, Tehran: Elmiyah Eslami.

Saduq, Muhammad ibn Ali 1993, Ayoun Akhbar al-Reza (AS), fourth edition, Tehran: Sadough.

Saduq, Muhammad ibn Ali 1998, Kamaluddin and Tamam Al-Taama, sixth edition, Tehran: Islamic Bookstore

Saduq, Muhammad ibn Ali, 2009 , Al-Tawhid, 10th edition, Bija: Research Unit of Ghaemieh Computer Research Center.

Tabatabai, Mohammad Hussein 1995, Al-Mizan, fifth edition, Qom: Teachers Association.

Tabarsi, Fazl Ibn Hassan. 2013, Majma 'al-Bayan, first edition, Tehran: Farahani.

Tabari, Muhammad ibn Jarir 1977, Jame Albian, first edition, Tehran: Toos.

Tarihi, Fakhreddin 25, Bahrain Assembly, sixth edition, Tehran: Mortazavi Library.

Farahidi, Khalil bin Ahmad 1409 AH, Al-Ain, second edition, Qom: Dar Al-Hijra Foundation.

Fiqhizadeh, Abdul Hadi. 1995, Research in Quranic Order, First Edition, Tehran: Coordinating Council of the Propaganda Organization.

Ghortabi, 1985, Al-Jame 'for the rules of the Qur'an, first edition, Tehran: Naser Khosrow.

Kashani, Fathullah 1972, Manhaj Al-Sadiqin, third edition, Tehran: Islamic Bookstore.

Kafil, Mohammad Sadegh 2000, Mushaf of Hazrat Ali (as), second edition, Tehran: Farhang Kowsar. Kelini, Muhammad ibn Ya'qub. 1996, Al-Kafi, translated by Mohammad Baqir Kamrahai, first edition, Qom: Oswa.

Mottaqi Hendi, Alaeddin 1419 AH, Kanz al-Amal, first edition, Beirut: Dar al-Kitab al-Elmiya.

Majlesi, Muhammad Baqir bin Muhammad Taqi. 2005, Bahar Al-Anwar, fourth edition, Bija: Islamic Publications.

Muhammad Shahroudi, Abdul-Ali. 1994, The Qur'an has never been distorted, first edition, Bija: Qayam Publications.

Muzaffar, Mohammad Reza 2013, Al-Saqifa, fifth edition, Beirut: Scientific Foundation for Publications.

Marefat, Mohammad Hadi 2003, History of Quran, 16th edition, Tehran: Samat.

Marefat, Mohammad Hadi. 2009, Al-Tamhid Fi Olum Al-Quran, first edition, Qom, Al-Tamhid institute  

Mir Mohammadi Zarandi, Abolfazl. 2009, History and Quranic Sciences, First Edition, Qom: Teachers Association.

Helali, Salim bin Qais. 1405 AH, the book of Salim bin Qais, first edition, Qom: Hadi.

Waqedi, Muhammad ibn Umar. 1990, Al-Maghazi, first edition, Beirut: Scientific Foundation for Publications.

 

Articles

Haji Amiri, Shahrbanoo. Fall 2009, "Analysis of the quality of the arrangement of verses and chapters in the Qur'an", Baynat, No. 63.

Jian, Fatima December 2012, "Mus'haf of Amir Al-Momenin (AS) and its order", Maarefat, the twenty-first year, No. 180.

Mohammadi, Mohammad Hussain, Winter 2004, "Al-Tamhid and collection of the Qur'an", Baynat Quarterly, Eleventh Year, No. 4.

Mahdavi Rad Mohammad Ali. 2005, "Alavi Written Heritage", Institute of Humanities and Cultural Studies, Hadith Sciences, No. 37 and 38.