شرور طبیعی در حیات مادی از نظرگاه نهج البلاغه و شواهد قرآنی آن

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

زهرا کریمی ¹ (کارشناسی ارشد فلسفه دین، دانشگاه علامه طباطبایی)
منوچهر قاسمی ² (دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)

تاريخ الإرسال : 26 الإثنين , محرم, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الإثنين , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

آدمی در برخورد با امور ناخوشایندی همچون درد، رنج، اندوه، بیماری و مرگ و انواع بلایا متوجه می شود که دنیا و هستی پیش رویش آکنده از ناملایماتی است که می تواند اندیشه او را هم مانند جسمش تحت تأثیر قرار دهد. فیلسوفان در برخورد با این امور ناخوشایند بوده که به اندیشه در باب شرور توجیه عقلانی آن برآمدند. در این زمینه آراء فراوانی از متفکران غربی و اسلامی وجود دارد، لیکن ما لازم دیدیم که به جست‌وجوی این مهم در اندیشه حضرت امیر المؤمنین(ع) در نهج البلاغه بپردازیم تا دریابیم مسأله شر که به عنوان یکی از دستاویزهای ملحدان از زبان بزرگان دینی همچون اسلام چه جایگاه و چه توجیهی دارد؟ در بادی امر باید توجه نمود که ایشان منکر وجود شرور طبیعی و مابعدالطبیعی نیستند بلکه آن را از اقتضائات دنیای مادی دانسته و به علاوه هیچ وجهی برای شرور اخلاقی قائل نمی‌باشند. در مورد شرور طبیعی و مابعدالطبیعی؛ باید گفت که بر اساس حکمت الهی وجود این شرور در عالم نیز، برای وصول به اهدافی است که از جمله آن می توان به امتحانات و آزمایش های الهی و پاک شدن از گناه اشاره کرد. تا بهتر بتواند خود را برای دنیای برقرار و جاوید آماده کند و بهشت را که عاری از زوال و اقسام شرور است برای خود برگزیند.

المصادر:

قرآن کریم.

آل صادق، محمدرضا و احمد وائلی و احمد فرج الله. 1366ش، یادنامه علامه شریف رضی، بی‌جا: پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

پترسون، مایکل و ویلیام هاسکر و بروس رایشنباخ و دیوید بازینجر. 1383ش، عقل و اعتقاد دینی. تهران: طرح نو.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1355ش، نهج البلاغه، ترجمه و شرح عزالدین جعفر بن شمس الدین آملی، بی جا: امور فرهنگی و اجتماعی آستان قدس رضوی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1366ش، نهج البلاغه، ترجمه اسدالله مبشری، جلد2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1375ش، نهج البلاغه، ترجمه و شرح میثم بن علی بن میثم، جلد2، مشهد: پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1378ش، تنبیه الغافلین، ترجمه ملافتح کاشانی، جلد2، تهران: انتشارات پیام حق.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1379ش، نهج البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، تهران: انتشارات پیام آزادی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1379ش، نهج البلاغه، ترجمه سید کاظم ارفع، تهران: انتشارات فیض کاشانی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. 1394ش، نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

سید رضی، ابوالحسن محمد بن الحسین. بی تا، ترجمه گویا و شرح فشرده‌ای بر نهج البلاغه، ترجمه محمدرضا آشتیانی و محمدجعفر امامی، جلد2، قم: انتشارات مطبوعاتی هدف.

طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2 و10و 14، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

قرشی بنایی، سیداکبر. 1377ش، مفردات نهج البلاغه، تهران: نشر قبله.

مکارم شیرازی، ناصر. 1375ش، پیام امام؛ شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، جلد1و2، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

 

مقالات

تبار صفر، صفدر. 1384ش، «مسأله شر»، معرفت، شماره88، صص 89-100.

حسینی شاهرودی، سیدمرتضی و کوکب دارابی. 1395ش، «پاسخ‌های فلسفی ملاصدرا و آگوستین به مسأله شر»، الهیات تطبیقی، شماره 15،‌صص 1-14.

نصری، عبدلله و مجتبی اعتمادی نیا. 1392ش، «صورتبندی‌های مسأله شر در آثار فیلسوفان با تکیه بر آراء فارابی، ابن سینا، سهروردی، ملاصدرا»، آموزه‌های فلسفه اسلامی، شماره12، صص 117-140.

The Holy Quran.
Al-Sadegh, Mohammad Reza and Ahmad Waeli and Ahmad Farajullah. 1987, Memoirs of Allameh Sharif Razi, no place: Islamic Studies of Astan Quds Razavi.
Patterson, Michael and William Hasker and Bruce Reisenbach and David Basinger. 2004, Religious Reason and Belief. Tehran: Tarhe No

Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. 1976, Nahj al-Balaghah, translated and explained by Izz al-Din Ja'far ibn Shams al-Din Amoli, no place: Cultural and Social Affairs of Astan Quds Razavi.
Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. 1987, Nahj al-Balaghah, translated by Assadollah Mobasheri, Volume 2, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. 1996, Nahj al-Balaghah, translation and commentary by Maysam ibn Ali ibn Maysam, Volume 2, Mashhad: Islamic Studies of Astan Quds Razavi.
Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. 1999, Tanbih Al-Ghaflin, translated by Mullah Fath Kashani, Volume 2, Tehran: Payam Hagh Publications.
Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. 2000, Nahj al-Balaghah, translated by Hossein Ansarian, Tehran: Payam Azadi Publications.
Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. 2000, Nahj al-Balaghah, translated by Seyed Kazem Arfa, Tehran: Feyz Kashani Publications.
Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. 2015, Nahj al-Balaghah, translated by Seyyed Jafar Shahidi, Tehran: Scientific and cultural publications.

 

Sayed Razi, Abu al-Hasan Muhammad ibn al-Husayn. No date, illustrative translation and concise description of Nahjul Balagha, translated by Mohammad Reza Ashtiani and Mohammad Jafar Emami, Volume 2, Qom: Hadaf Press
Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein 1417 AH, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, vols. 2, 10 and 14, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Teachers Association.
Qarashi Banai, Seidakbar. 1998, the contents of Nahj al-Balaghah, Tehran: Qibla Publishing.
Makarem Shirazi, Nasser. 1996, Imam's message; A fresh and comprehensive description of Nahj al-Balaghah, Volumes 1 and 2, Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiyya.

Articles

Tabar Safar, Safdar. 2005, "The Problem of Evil", Marefat, No. 88, pp. 89-100.
Hosseini Shahroudi, Seyed Morteza and Kokab Darabi. 2016, "Philosophical Answers of Mulla Sadra and Augustine to the Problem of Evil", Comparative Theology, No. 15, pp. 1-14.
Nasri, Abdullah and Mojtaba Etemadi Nia. 2013, "Formulations of the problem of evil in the works of philosophers based on the views of Farabi, Ibn Sina, Suhrawardi, Mulla Sadra", Doctrines of Islamic Philosophy, No. 12, pp. 117-140.