قالب‌های خطابی در سوره ابراهیم(ع)

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

محمود خورسندی ¹ , زینب حسنی ²

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان
2 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی از دانشگاه سمنان

تاريخ الإرسال : 13 الأحد , شوال, 1440 تاريخ التأكيد : 13 الأحد , شوال, 1440 تاريخ الإصدار : 17 الأربعاء , رمضان, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

در سوره‌های قرآن خطاب‌های مختلفی وجود دارد که هر یک از آن‌ها در قالب‌های خاص خود به کار رفته و دارای نشانه‌های مخصوص به خود هستند. از سویی دیگر گاهی در هر یک از خطاب‌ها از اسلوب‌های بلاغی نیز به منظور تحریک عواطف و احساسات مدد گرفته می‌شود. در این مقاله سعی بر آن است که انواع خطاب‌ها و نشانه‌هایی که در این قالب‌ها به کار رفته در سوره مبارکه ابراهیم(ع) مورد بررسی قرار گیرد و همچنین اسلوب‌های بلاغی مورد استفاده در هر یک از این نوع خطاب‌ها بررسی شود. از نتایج حاصله در این مقاله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: خداوند متعال گاه خود مستیقماً افراد و اقوام را مورد خطاب خویش قرار می‌دهد و گاه از خطاب سخنان دیگران با یکدیگر یا درخواست آن‌ها از خدا با اسلوب دعا پرده برمی‌دارد و نیز در هر یک از آن‌ها از انواع تصاویر بیانی و اسلوب‌های بلاغی به مناسبت حال و مقام استفاده می‌کند. همچنین از مقایسه خطاب پروردگار به پیغمبران و دیگر خطاب‌ها می‌توان نتیجه گرفت که در این نوع خطاب از اسلوب‌های بلاغی بیش‌تری استفاده شده است.

المصادر:

القرآن الکریم.

کتب عربی

الخطیب، عبدالکریم. بی تا، التفسیر القرآنی للقرآن، الطبعة الأولى‏، بیروت‏: دار الفکر العربی‏.

الزمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ‏الطبعة الثالثة، بیروت‏: دار الکتاب العربی.

الطباطبایى، سید محمّد حسین. ‏1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، الطبعة الخامسة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏.

الطبرسی، الفضل بن الحسن. 1413ق‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمد جواد البلاغی، الطبعة الثالثة، طهران‏: منشورات ناصرخسرو.

القیروانی، ابی الحسن بن رشیق. 1401ق/1981م، العمدة فی محاسن الشعر وآدابه ونقده، الطبعة الخامسة، بیروت: دار الجیل.

الهاشمی، السید احمد. 1999م، جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع،الطبعة الأولی، بیروت: المکتبة العصریة.

کتب فارسی

حسینی همدانی، سید محمد. 1414ق، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.

قرشی، سیدعلی اکبر. 1377ش، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.

موسوی همدانی، سید محمدباقر. ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

 

مقالات

رحمانی، هما و رادمرد، عبدالله. بهار 1391ش، «بازنگری معنایی در "التفات" بلاغی و اقسام و کارکرد آن»، مجله جستارهای ادبی، صص 143- 168.

رضایی، غلامعباس و حسینی، سید پیمان. زمستان 1390ش، «تصویرپردازی هنری در قرآن با تکیه بر تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه»، مجله پژوهشنامه نقد ادب عربی، صص143- 165.

شهبازی، محمود و شهبازی، اصغر. بهار و تابستان1392ش، «کارکرد زیباشناختی ایجاز حذف در قرآن کریم»، مجله کاوشی در پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن کریم، صص 55- 68.

عزیزی، محمدرضا. بهار 1391ش، «زیباشناسی کنایه در زبان عربی و فارسی»، مجله ادب عربی، صص 65- 92.

نجفی، سید رضا. زمستان 1379ش، «بلاغت حذف و ایجاز و رابطه ی آن با مجاز»، مجله مقالات و بررسی‌ها، شماره 68، دانشگاه اصفهان، صص 153- 170.

 

 

Arabic References

The holy Quran

Alkhatib, Abdolkarim, Altafsir Al-Qurani lel-Quran, 1^st publication, Beirut, Alfekr-elarabi printing house

Alzamakhshari, Mahmoud, (1407 A.H.), Alkashshaf an Haghayegh Ghavames Altanzil, 3^rd publication, Beirut, Alketab-Alarabi printing hous

Altabatabayie, Seyyed Mohammad Hosein, (1417 A.H.), Almizan fi Tafsir-el Quran, 5^th publication, Qum: Al-Nashrel- Eslami institute.

Altaabarsi, Alfazl ibn Hasan, (1413 A.H.), Majma Albayan fi Tafsir-el Quran, Author: Mohammad Javad Albalaghi, 3^rd publication, Tehran: Naser Khosro printing house.

Alghirvani, Abel-Hasan ibn Rashigh, (1981 A.D. – 1401 A.H.), Alomdat fi Mahasen-el Sher va Adabehi va Naghdehi, 5^th publication, Beirut, Jeil printing house.

Al-Hashemi, Al-Seyyed Ahmad, (1999 A.D.), Javaher-ol Balaghat fil Maani va al-Bayan va al-Baddi, 1^st publication, Beirut, Al- Asriat printing house

Persian References

Hoseini Hamedani, Seyyed Mohammad, (1414 A.H.), Anvar Derakhshan, Tehran, Lotfi bookstore.

Ghereshi, Seyyed Ali Akbar, (1377 H. S.), Tafsir Ahsan al-Hadis, Tehran: Besat institute.

Tabatabayie, Seyyed Mohammad Hosein, Seyyed Mohammad Bagher Mosavi Hamedani, (14 century), Tafsir al-Mizan translation, Qum: Jameye Modarresin Hoze Elmiye Qum Islamic publication office.

Articles:

Rahmani, Homa & Radmard, Abdollah, (1391 H.S.), »Semantic overview of rhetorical Altfat & its types & functions«, Journal of Jostarhaye Adabi, (p. 143-168)

Rezayi, Gholam Abbas & Hoseini, Seyyed Peyman, (1390 H.S.), »Artistic imagery in Quran by focusing on simile, metonymy, metaphor and sarcasm «, journal of Pazouheshname Naghd Adab Arabi, (p. 143-165).

Shahbazi, Mahmoud & Shahbazi, Asghar, (1392 H.S.), »Aesthetic function elimination laconism in holy Quran«, journal of Kavoshi dar Pazouheshhaye Zaban Shenakhti Quran, (p. 55-68).

Azizi, Mohammadreza, (1391 H.S.), »Aesthetics of sarcasm in Arabic & Persian«, journal of Adab Arabi, (p. 65-92).

Najafi, Seyyed Reza, (1379 H.S.), »rhetoric of elimination & laconism & its relation with metonymy«, journal of Maghalat & Barresiha, No. 68, Isfahan university, (p. 153-170).