بررسی معناشناختی واژگان اضداد در ترجمه‌های قرآن کریم
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنیمحمدعلی کاظمی تبار 1 , سید محمد سجادی پور 2
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر قرآن مجید
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
بخش قابل توجهی از واژگان عربی را لغاتی که اشتراک لفظی دارند، تشکیل می‌دهد. از جمله مشترکات لفظی، بحث واژگان متضادی هستندکه دو معنای متقابل دارند؛ مانند واژه شراء که بر فروختن و خریدن اطلاق می‌شود. طبیعی است که مقصود گوینده، یکی از دو معنای متقابل است که می‌توان با توجه به بافت جمله، سیاق کلام و قرائن موجود، مراد گوینده را به دست آورد. یکی از بحث‌های مهم در فهم، ترجمه و تفسیر دقیق آیات قرآن کریم بررسی واژگان اضداد است که از عوامل و اسباب پیدایش این واژگان می توان به وضع لغوی، تداخل لهجه‌ها، تطور لغوی، وام‌گیرى از زبان‌هاى دیگر، اسباب بلاغی، عوامل صرفی و ... اشاره کرد.در خصوص وجود یا عدم وجود اضداد و منشأ پیدایش آن‌ها میان علمای لغت اختلاف نظر وجود دارد. در مقاله حاضر این اختلاف نظر تبیین شده و چند نمونه از واژگان اضداد در آیات قرآن بررسی و به تأثیرپذیری یا عدم تأثیر آن در ترجمه‌های مترجمین پرداخته شده است. به عنوان نمونه در بررسی‌های انجام‌شده در آیه ﴿فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاءَ بِعِجْلٍ سَمِینٍ﴾(ذاریات/ 26) عبارت راغ در ترجمه الهی قمشه‌ای رفت و در ترجمه مکارم شیرازی بازگشت ترجمه شده است. بنابراین مترجمان از هر دو معنای متضاد استفاده کرده‌اند و هر کدام یک وجه معنا را ترجیح داده‌اند.
قرآن کریم.
ابن فارس، احمد. 1404ق، تذهیب اللغة، به تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مرکز النشر.
ابن فارس، احمد بن فارس. 1328ق، الصاحبی فی فقه اللغة وسنن العرب فی کلامها، قاهره: مؤید قاهره.
ابن فارس، احمد بن فارس. 1387ش، ترتیب مقاییس اللغة، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، ترتیب و تنقیح از سعید رضا علی عسکری، وحیدی مسجدی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ابن درید، محمد بن حسن. ۱۴۲۶ق، ترتیب جمهرة فی لغة، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1346ق، لسان العرب، بیروت: احیاء الثرات العربی.
ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد. 1367ش، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فى تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى آستان قدس رضوى.
ازهرى، محمد بن احمد. 1421ق، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظـیم، بیـروت: دار الکـتب العلـمیه.
الهی قمشه‌ای، مهدی. 1380ش، ترجمه قرآن، قم: فاطمة الزهرا.
رازی، ابوالفتوح. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1386ش، ترجمه مفردات الفاظ القرآن، ترجمه مصطفی رحیمی‌نیا، تهران: نشر سبحان.
زمخشری، محمود. 1407ق، کشّاف، بیروت: دار الکتاب العربی.
سیـوطی، عبدالرحـمن بن ابی بکر. 1421ق، الإتقان فــی علوم القرآن، بیــروت: دار الکتـاب العربى.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر. ۱۹۹۶م، المزهر فی علوم اللغة وأنواعها، بیروت: دار الفکر.
شبّر، سید عبدالله. 1412ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار البلاغه للطباعة والنشر.
صالح، صبحی. 1372ش، دراسات فی فقه اللغة، قم: الشریف الرضی.
طباطبایی، محمدحسین. 1387ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
طنطاوی، محمد. 1387ش، معجم الفاظ القرآن الکریم، تصحیح محمد فهیم ابوعبیه، تهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر.
فراهیدی، خلیل بن احمد. 1410ق، العین، به کوشش محمد مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم: دار الشّجرة.
فیومی، احمد بن محمد. بی تا، المصباح المنیر، قم: دار الهجرة.
فاضل مقداد، مقداد بن عبد الله. 1419ق، کنز العرفان فى فقه القرآن، تهران: مجمع جهانى تقریب مذاهب اسلامى.
فیروزآبادى، محمد بن یعقوب. 1415ق، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
قرشى، على اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
لغوی، عبدالرحمان بن علی. 1996م، الأضداد فی کلام العرب، به کوشش حسن عزه، دمشق: دار طلاس.
منجد، محمد نورالدین. ۱۴۲۰ق، التضاد فی القرآن الکریم، دمشق: دار الفکر المعاصر.
مصطفوی، حسن. 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
مکارم، ناصر. 1373ش، ترجمه قرآن، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى.
مکارم، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
پایان‌نامه‌ها
روح آبادی، حسن. 1391ش، «بررسی کلمات متضاد المعانی در قرآن کریم»، مشهد، دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد.
_||_Holy Quran
Ibn Faris, Ahmed, (1404) Tzahib al-Laghah, by the research of Abdul Salam Mohammad Aaron, Qom, Al-Nashr Center.
Ibn Faris, Ahmed, (1328), Al-Sahebi Fi Fagh al-Gha and Sunan al-Arab in the words of Cairo, Moayyed Cairo
Ibn Faris, Ahmed (2008), Arrangement of Moghiseh-e-Daha, by Abdul-Salam Mohammad Aaron's Exercise, Ordering and Singing from Saeed Reza Ali Askari, Vahidi Masjedi, Qom, Research Institute Domain and University.
Ibn Darrid, Muhammad ibn Hasan, (1426), Jamhrafi-iql, Mashhad, Assembly of Al-Bahh al-Islam.
Ibn-i-i-Muhammad, Mohammed bin Makram, (1346), Lassan al-Arab, Beirut, Al-Ayat al-Arafi.
Ibn Athir Tazri, Mubarak ibn Muhammad, (1367), Al-Nahiyah al-Gharib al-Hadith al-Awfar, Qom, The Ismaili Press Institute.
Abu al-Fateh Razi, Hossein ibn Ali, (1408), Rooz al-Jananan and Rooh al-Janna'i by the interpretation of al-Qur'an, Mashhad, Islamic Studies Foundation of Astan Quds Razavi.
From each, Mohammed bin Ahmad, (1421), Tahzhib al-Laghah, Beirut, Dar al-'Arti al-Arabi.
Asmaei, Abdul Rahman, (122? -216), the third part of the book of the Faye Aladdad, Beirut, Dar Kotb al-Olamyyeh.
Alousi, Seyyed Mahmoud, (1415) Al-Mu'awi al-Mu'ta'sir al-Qur'an al-Zaym, Beirut, Dar al-Kabul al-Ma'miyah.
Divine Qomshahi, Mehdi, (1380), Translation of Quran, Qom, Fatima Al-Zahra.
Ansariyan, Hussein, (2004), translation of Quran, Qom, Oswah.
Razi, Abu al-Fitwah, (1408), Rawz al-Jānān and Roh al-Jānān-i-i-Taqsir al-Quran, Mashhad, Islamic Studies Foundation of Astan Quds Razavi.
Ragheb Isfahani, Hussein ibn Muhammad (2007), Translation of Mofradat al-Faq al-Quran, Translator Mustafa Rahiminia, Tehran, Sobhan Publishers.
Zamakhshari, Mahmoud, (1407), Kisaf, Beirut, Dar al-Ka'tab al-Arab.
Siouti, Abdurrahman ibn Abi Bakr, (1421), Al-Taqan Fayyas al-Quran, Beirut, Dar al-Ka'tab al-Arabi.
Siouti, Abdurrahman ibn Abi Bakr, (1996) , Al Mashoor Fi, Science and Technology, Mashhad, Beirut, Dar Al-fekr.
Shabr, Seyyed Abdullah (1412),The Exegesis of Al-Quran al-Azim, Beirut, Dar Al-Balagh of the Valenjär Castle.
Sabhi Salih (1372), Dasat Fi Fiqh al-Laghah, Qom, Al-Sharif al-Razi.
Tabatabaei, Mohammad Hussein (2008), Al-Meizan, Tafsir al-Quran, translation by Mohammad Bagher Mousavi Hamedani, Qom Islamic Printing Office
Tabriz, Fazl ibn Hassan, (1372), Assembly of the Al-Bayan Fa Tafsir al-Quran, Tehran, Nasser Khosrow.
Tantawi, Muhammad, (1387), Majeed al-Faqah al-Qur'an al-kerim, edited by: Mohammad Fahim Abu Obeyah, Tehran, Al-Sadeq Hospital and Al-Nasir.
Farahidi, Khalil ibn Ahmad, (1410 AH), Al-Ain, by the efforts of Mohammad Khuzomi and Ibrahim Samerai, Qom, Dar al-Shayra.
Fiumi, Ahmad ibn Muhammad, (634), Al-Mashb al-Namir, Qom, Dar al-Jereh.
Fadhil Moghdad, Moghadad ibn Abdullah, (1419), Conz al-Furan al-Furq al-Quran, Tehran, Islamic Approximation World Assembly.
Firooz Abadi, Mohammad ibn Ya'qub, (1415), Al-Qamus al-Muhifat, Beirut, Dar al-Kumab.
Gharishi Ali Akbar, (1371 AH) Quranic Qaman Trhran Dar al-kitab al- Islam.
Layvay, Abdul Rehman ibn Ali, (1996), Alazdad Faylak al-Arab, by the efforts of Hassan Azzah, Damascus, and Tala.
Meshkini Ardebili, Ali, (2002), Translation of the Qur'an, Qom, Nashr al-Hadi.
Mojadd, Mohammad Nour Al-Din, (1420), Al-Tajd al-Qur'an al-Karim, Damascus, Dar al-Fakr al-Mu'aser.
Mostafavi, Hasan, (1360), Al-Tahtiqi fi Muhammad al-Quran, Tehran, Translation and Publishing House.
Makarem, Nasser, (1373), Translation of the Quran, Qom, Office of Historical Studies and Islamic Education.
Makarem, Nasser, (1371), Sample Commentary, Tehran, Darya Elektal al-Islamiyya.
Hefner, Augustus, (1869), The Third Books of Felayaddad, Beirut, Darwal of the Orient.
