سب و فحاشی در فقه(با بررسی آیه 108 سوره انعام)
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
1 - عضو هیأت علمی، گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه، فیروزکوه، ایران(مربی)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
دشنام و توهین به اموری که برای دیگر ادیان و مذاهب مقدس و محترم است از دید شرع مقدس اسلام امری نکوهیده است. آیه شریفه ﴿لا تسبوا الذین یدعون من دون الله فیسبوا الله عدواً بغیر علم﴾ بیان کننده این مهم می‌باشد. توجه به این نکته لازم است که این عمل نه‌تنها می‌تواند به صورت لفظ و کلام انجام شود بلکه عموم آیه شامل هر عملی است که توهین را در بر داشته باشد. از سوی دیگر تنها مقدسات ادیان و بت‌ها و اصنام نیستند که مشمول حکم مذکور می‌شوند. برخی دلائل وجود دارند که تمام آنچه برای دیگران باشد، و توهین به آن‌ها باعث اهانت به مقدسات اعم از ذات باری پروردگار، اولیای دین و غیره شود، مشمول نهی در آیه شریفه هستند. در احادیث اسلامی فحاشی نسبت به دیگران ممنوع شمرده شده است. با توجه به برخی از قواعد فقهی نیز می‌توان حرمت را استنباط نمود.
قرآن کریم.
ابن الجوزی، عبدالرحمن بن علی. 1422ق، زاد المسیر، بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر.
اردبیلی، احمد بن محمد. بی تا، زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران- ایران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
اصفهانی، حسین بن محمد راغب. 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان- سوریه: دار العلم - الدار الشامیة.
اندلسی، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جزری، ابن اثیر مبارک بن محمد. بی تا، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، قم- ایران: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
جوهری، اسماعیل بن حماد. 1410ق، الصحاح- تاج اللغة وصحاح العربیة، بیروت- لبنان: دار العلم للملایین.
حلّی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. 1419ق، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم- ایران: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
حلّی، مقداد بن عبد اللّه سیوری. 1425ق، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم- ایران: انتشارات مرتضوی.
حلّی، نجم الدین جعفر بن زهدری. 1428ق، إیضاح ترددات الشرائع، قم- ایران: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
حمیری، نشوان بن سعید. 1420ق، شمس العلوم ودواء کلام العرب من الکلوم، بیروت- لبنان: دار الفکر المعاصر.
دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری. 1415ق، کتاب المکاسب، قم- ایران: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
راوندی، قطب الدین سعید بن عبداللّه. 1405ق، فقه القرآن، قم- ایران: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
سبحانی تبریزی، جعفر. 1424ق، المواهب فی تحریر أحکام المکاسب، قم- ایران: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
سبزواری، سید عبد الأعلی. 1413ق، مهذّب الأحکام، قم- ایران: مؤسسه المنار.
سمرقندی، نصر بن محمد، بی تا، بحر العلوم، بی جا: بی نا.
صاحب بن عباد. 1414ق، المحیط فی اللغة، بیروت- لبنان: عالم الکتاب.
طبرانی، سلیمان بن احمد. بی تا، المعجم الکبیر، بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. 1414ق، الأمالی، قم- ایران: دار الثقافة.
عاملی کرکی، محقق ثانی علی بن حسین. 1414ق، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم- ایران: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
عاملی، حرّ محمد بن حسن. 1409ق، وسائل الشیعة، قم- ایران: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
عاملی، سید جواد بن محمد حسینی. 1419ق، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم- ایران: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملی، شهید ثانی زین الدین بن علی. 1402ق، روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم- ایران: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
فیومی، احمد بن محمد مقری. بی تا، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم- ایران: منشورات دار الرضی.
قمّی، سید تقی طباطبایی. 1426ق، مبانی منهاج الصالحین، قم- ایران: منشورات قلم الشرق.
قمّی، صدوق محمّد بن علی بن بابویه. 1386ق، علل الشرائع، قم- ایران: کتابفروشی داوری.
کاظمی، فاضل جواد بن سعد اسدی. بی تا، مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، بی جا: بی نا.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، تهران- ایران: دار الکتب الإسلامیة.
لاری، سید عبد الحسین. 1418ق،التعلیقة على المکاسب، قم- ایران: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
مازندرانی، علی اکبر سیفی. 1425ق، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، قم- ایران: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مطهری، شهید مرتضی. بی تا، فقه و حقوق(مجموعه آثار)، قم- ایران: بی نا.
مکارم شیرازی، ناصر. 1426ق، أنوار الفقاهة- کتاب التجارة، قم- ایران: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام.
منتظری نجف‌آبادی، حسین علی. بی تا، رساله استفتاءات، ج 1، قم- ایران: بی نا.
منسوب به امام رضا، علی بن موسی علیهما السلام. 1406ق، صحیفة الرضا، مشهد- ایران: کنگره جهانی امام رضا علیه السلام.
نجفی، کاشف الغطاء جعفر بن خضر مالکی. 1422ق، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم- ایران: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نجفی، کاشف الغطاء هادی بن عباس بن علی بن جعفر. 1423ق، الرد على موسى جار الله، نجف اشرف- عراق: مؤسسه کاشف الغطاء.
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی. 1417ق، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم- ایران: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نوری، محدث میرزا حسین. 1408ق، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، بیروت- لبنان: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
واحدی، علی بن احمد. 1411ق، اسباب نزول القرآن، بیروت- لبنان: دار الکتب العلمیة.
_||_
The Holy Quran.
Ibn al-Juzi, Abdul Rahman bin Ali 1422 AH, Zad al-Masir, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
Ibn Manzoor, Abu al-Fazl Jamal al-Din Muhammad ibn Makram. 1414 AH, Arabic language, Beirut: Dar al-Fikr .
Ardabili, Ahmad bin Muhammad, no date, the best expression in the rules of the Qur'an, Tehran- Iran: Al-Maktaba Al-Jafariya Leahya Al-Asar Al-Jafariya
Isfahani, Hussein bin Muhammad Ragheb 1412 AH, Mofradat Alfaz Al-Quran, Lebanon - Syria: Dar al-Alam- Dar al-Shamiya.
Andalasi, Muhammad ibn Yusef 1420 AH, The Sea of Environment in Interpretation, Beirut: Dar al-Fikr.
Alusi, Seyed Mahmoud 1415 AH, The Spirit of Meanings in the Interpretation of the Great Qur'an, Beirut: Dar al-Kitab al-Elmiya.
Jazri, Ibn Asir Mubarak bin Muhammad. No date, Al-Nahayat Fi Tafsir Al-Hadis Balasar, Qom- Iran: Ismaili Press Institute.
Johari, Ismail bin Hemad. 1410 AH, Al-Sahah-Taj Al-Loghat Vasahah Al-Arabiya, Beirut - Lebanon: Dar Al-Alam Lelmalaein
Helli, Allama Hassan bin Yusef bin Motahar Asadi. 1419 AH, the end of the rulings in the knowledge of the rulings, Qom- Iran: Al-Bayt Foundation, peace be upon them.
Halli, Miqdad bin Abdullah Sivari. 1425 AH, Kenz Al-Erfan Fi Feghh Al-Quran, Qom - Iran: Mortazavi Publications.
Helli, Najmuddin Ja'far bin Zahdari. 1428 AH, Izah Tardadat Al-Sharaye, Qom- Iran: Ayatollah Marashi Najafi Library Publications.
Homairi, Nashwan bin Saeed. 1420 AH, Shams al-Uloom Vadava Kalam Al-Arab Men Al-Kalum, Beirut - Lebanon: Dar al-Fikr al-Maasir.
Dezfuli, Morteza bin Mohammad Amin Ansari. 1415 AH, Ketab Al-Makaseb, Qom - Iran: World Congress in honor of Sheikh Azam Ansari.
Ravandi, Qutbuddin Saeed bin Abdullah 1405 AH, Quranic jurisprudence, Qom- Iran: Ayatollah Marashi Najafi Library Publications.
Sobhani Tabrizi, Jafar. 1424 AH, Al-Mawaheb Fi Tahrir Ahkam Al-Makaseb, Qom - Iran: Imam Sadegh (as) Institute.
Sabzewari, Sayed Abdul Ali 1413 AH, Mahzab Al-Ahkam, Qom - Iran: Al-Manar Institute.
Samarkandi, Nasr Ibn Muhammad, No date, Bahr al-Ulum, no place: Bi Na.
Saheb Ibn Ibad. 1414 AH, the environment in the language, Beirut - Lebanon: Alam Al-Ketab
Tabarani, Suleiman bin Ahmad, no date, Al-Majam Al-Kabir, Beirut - Lebanon: Dar Al-Ahya Al-Taras Al-Arabi.
Tusi, Abu Ja'far Muhammad ibn Hassan. 1414 AH, Al-Amali, Qom - Iran: Dar Al-Thaqafah.
Ameli Karki, Mohaghegh Thani Ali bin Hussein. 1414 AH, Jeme Al-Maghased Fi Sharh Al-Ghavaed, Qom- Iran: Al-Bait Foundation, peace be upon them.
Ameli, Harr Muhammad bin Hassan. 1409 AH, Vasael Shiite, Qom- Iran: Al-Bayt Foundation, peace be upon them.
Ameli, Sayed Jawad bin Muhammad Husseini. 1419 AH, Meftah Al-Karama Fi Sharh Ghavaed Al-Allama, Qom- Iran: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Teachers of the Seminary of Qom.
Ameli, Shahid Sani Zayn al-Din bin Ali. 1402 AH, Rawz al-Jannan Fi Sharh Ershad Al-Ezhan, Qom- Iran: Publications of the Office of Islamic Propaganda of the seminary of Qom.
Fayumi, Ahmad bin Muhammad Muqari, no date, Al-Mesbah Al-Munir Fi Gharib Al-Sharh Al-Kabir Lel-Rafi'i, Qom- Iran: Publications of Dar Al-Razi.
Qommi, Sayed Taqi Tabatabai. 1426 AH, Foundations of Minhaj Al-Saleheen, Qom - Iran: Ghalam Al-Shargh Publishing.
Qommi, Saduq Muhammad ibn Ali ibn Babuyah. 2007 AH, Causes of Sharia, Qom- Iran: Davari Bookstore.
Kazemi, Fazel Javad bin Saad Asadi. No date, Masalek Al-Afham Ela Ayat Al-Ahkam, no place: Bina.
Kelini, Abu Ja'far Muhammad ibn Ya'qub. 1407 AH, Al-Kafi, Tehran- Iran: Dar Al-Kotob Al-Islami
Larry, Sayed Abdul Hussein 1418 AH, Al-Talighat Ala Al-Makaseb, Qom- Iran: Islamic Knowledge Foundation.
Mazandarani, Ali Akbar Seifi. 1425 AH, Principles of Active Jurisprudence in the Rules of Basic Jurisprudence, Qom - Iran: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Teachers of the Seminary of Qom.
Motahari, Martyr Morteza, no date, Jurisprudence and Law (Collection of Works), Qom-Iran: Bina.
Makarem Shirazi, Nasser 1426 AH, Anvar Al-Feghahat- Ketab Al-Tejarat, Qom - Iran: Publications of Imam Ali Ibn Abi Talib School, peace be upon them.
Montazeri Najafabadi, Hussein Ali. No date, Treatise of Referendums, Vol. 1, Qom - Iran: Bina.
Attributed to Imam Reza, Ali ibn Musa (as). 1406 AH, Sahifa al-Reza, Mashhad - Iran: World Congress of Imam Reza (as).
Najafi, Kashef al-Ghatta 'Ja'far ibn Khezr al-Maleki. 1422 AH, Kashf Al-Ghata An Mobhamat Al-Shariyat Al-Ghara, Qom - Iran: Publications of the Office of Islamic Propaganda of the Seminary of Qom.
Najafi, Kashif al-Ghatta 'Hadi ibn Abbas ibn Ali ibn Ja'far. 1423 AH, Al-Rad Ali Musa Jar Allah, Najaf Ashraf - Iraq: Kashif Al-Ghatta Foundation.
Naraqi, Molla Ahmad bin Muhammad Mahdi. 1417 AH, Avaed Al-Ayam Fi Bayan Ghavaed Al-Ahkam, Qom- Iran: Publications of the Office of Islamic Propaganda of the Seminary of Qom.
Nouri, Mohades Mirza Hussein. 1408 AH, Mustadrak al-Wasa'il wa Mustanbat al-Masa'il, Beirut, Lebanon
Wahedi, Ali ibn Ahmad. 1411 AH, the reasons for the revelation of the Qur'an, Beirut - Lebanon: Dar al-Kitab al-Elmiya.
