احکام حقوقی و اخلاقی ازدواج در قرآن
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنیرضا دهقان نژاد 1 , حسین بستان(نجفی) 2
1 - استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 - استادیار گروه علوم اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
این مقاله دیدگاه قرآن را درباره چند مسأله اصلی در زمینه ازدواج، با تحلیل مضامین آیات مربوطه و با استفاده از آراء مفسران به ویژه مفسران شیعه، مورد بررسی قرار داده است. یافته‌های این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است، نشان می‌دهند که قرآن کریم به دلیل کارکردهای حیاتی ازدواج بر مطلوبیت آن به طور مطلق و کراهت تجردگزینی دلالت دارد. الگوی حمایتی قرآن از زنان مطلّقه نیز بازتاب همین تأکیدی است که بر مجرّد نماندن آنان دارد. لحن قرآن درباره تعدد زوجات، لحن توصیه و تشویق نیست، بلکه صرفاً در صدد بیان اباحه و جواز آن است. هدف قرآن از به رسمیت شناختن تعدد زوجات و ازدواج موقّت، ارائه راه حلّی برای برخی ضرورت‌های اجتماعی بوده است. آنچه در قرآن کریم در خصوص معیار اصلی در همسرگزینی بر آن تأکید شده، لزوم کفویّت به معنای هم‌شأن بودن زوجین در دو محورِ کفویت در دین و کفویت در پاکدامنی می‌باشد. همچنین قرآن کریم در مسائل مهم، الگوهای همسرگزینی و نقش زن در همسرگزینی مواضع خاصی اتخاذ کرده است که از توجه این کتاب الهی به احکام حقوقی و اخلاقی ازدواج و همچنین کارکردهای اجتماعی این امور از جمله گسترش تعاملات اجتماعی، حفظ احترام و شخصیت زنان و تربیت فرزندان شایسته حکایت دارند.
قرآن کریم.
کتب فارسی
امام خمینی، سید روح الله. بی تا، تحریر الوسیله، قم: مؤسسة مطبوعاتی دار العلم.
بستان(نجفی)، حسین. 1390ش، جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، چاپ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ساروخانی، باقر. 1370ش، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش.
ساروخانی، باقر. 1389ش، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، چاپ سیزدهم، تهران: سروش.
مطهری، مرتضی. 1385ش، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ چهل و سوم، تهران: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کتب عربی
ابن هشام الحمیری، عبد الملک. 1383ش، السیرة النبویة، 4 جلد، تحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، القاهره: مکتبة محمد علی صبیح و اولاده.
بلاغی نجفی، محمد جواد. 1420ق، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت.
حر عاملی، محمد بن حسن. 1409ق، وسایل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
حلّی سیوری، مقداد بن عبدالله. 1419ق، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، چاپ اول، دمشق و بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.
شهید اول، محمد بن مکی. 1410ق، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، در یک جلد، بیروت: دار التراث- الدار الإسلامیة.
شهید ثانی، زین الدین بن علی. 1410ق، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشی داوری.
طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طریحی، فخرالدین. 1375ش، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. 1407ق، الخلاف، 6 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کرکی عاملی، علی بن حسین. 1414ق، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13 جلد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
کلینی، محمد بن یعقوب. 1365ش، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. 1404ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
نجفی، محمدحسن. 1404ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نوری، میرزا حسین. 1408ق، مستدرک الوسایل، قم: مؤسسة آل البیت.
کتب انگلیسی
Ingoldsby, Born B., (2006), "Marital Structure", Ingoldsby and Smith (eds.), Families in Global and Multicultural Perspective, Thousand Oaks: Sage Publications, Inc.
_||_
Holy Quran
Persian sources:
Imam Khomeini, Seyyed Roohollah, (Bita), Tahrir Al-Vasyylah, Dar-ul-Alam Press Institute, Qom.
Bostan (Najafi), Hossein (2011), Family sociology, A Look at Islamic Resources , Research Institute of seminary and Universities, Qom, First edition.
Saroukhani, Baqir, (1991), Introduction to family sociology, Soroush press, Tehran.
Saroukhani, Baqir, (2010), introduction to family sociology, Soroush press, Tehran, 13th edition.
Motahari, Morteza (2006), Women's rights in Islam, Sadra presss, Tehran, 45th edition.
Makaram Shirazi, Naser et al. (1995), Tafsire Nemouneh, Dari Al-Ktabe Eslami, Tehran
Arabic sources:
Ibn Hisham al-Humiri, Abdul Malik, (2004), Al-Sireet al-Nabivyah, 4 vols, Research: Mohammad Mahdi-al-Din Abdul-Hamid, Mohammad Ali Sabih and Aladah's school, Al-Qaherah.
Rabbi Najafi, Mohammad Javad (1999), Al-Rahman Fe al-tafsir al-Quran, Be'sat Foundation, Qom.
Hor Ameli, Mohammad Ibn Hassan (1988), Al-Shiite instruments, Al-al-Bait Institute, Qom.
Hali Siveri, Moghadad Ibn Abdullah, (1998), Kenzo Al-Faran fi Al-Fegh Al-Quran, the International Assembly of Approaching to Islamic Religion, [Bija].
Ragheb Esfahani, Hussein Ibn Muhammad (1991), Almfrdat al-Qurib al-Quran, Dar al-'Alm al-Dār al-Shamīte, Damascus and Beirut, 1d edition.
First martyr, Mohammad bin Maki, (1988), Al-Lam'a al-Dushiqyat fi Al-Fegh Al-imamyet, in one volume, Dar al-Terat - Al-Dār al-Islamiyah, Beirut.
Second martyr, Zainaldin ibn Ali (1988), Al-Faza al-Babaee for the description of al-Lum'a al-Dushikyat, Davary bookstore, Qom.
Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hossein, (1996), Al-Meizan fi Al-Tafsir Al-Quran, Islamic Book Publishing House of Qom Seminary Lecturers, Qom.
Tabarsi, Fazl Ibn Hasan, (1993), Majma Al-Bian fi Al-Tafsir Al-Quran, Naser Khosrow press, Tehran, 3th edition.
Tarihi, Fakhredin, (1996), Majme Al-Bahrain, Mortazavi bookstore, Tehran
Tusi, Abu Jafar, Mohammad Ibn Hasan (1986), Al-Khelaf, 6 volumes, Islamic publishing office affiliated with the community of the teachers of Qom seminary, Qom.
Korki Ameli, Ali ibn Husain, (1993), Jame Al-Maqased fi Sharhe Al-Qawaed, 13 volumes, Al-Alibat Institute, Qom.
Koleiny, Mohammad bin Yaghoub (1986), Al-Kafi, Dar al-Ketab Al-eslamyyeh, Tehran.
Majlesi, Mohammad Bagher, (1983), Boharalanwar, the Al-Wafa Institute, Beirut.
Najafi, Mohammad Hassan, (1983)n, Jawahar al-Klamfi Sharh Al- Shirat al-Islāma, Dari إAhia Al-Trath Al-Arabi, Beirut, 7th edition
Nouri, Mirza Hussein (1408 AH), Mustardak Al-Vasyleh, Ale-Al-Bait Institute, Qom.
