تفسیرها از کتاب و حکمت، از منظر دلالت بر وحیانی بودن سنت
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
علی تمسکی بیدگلی
1
(دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
در ده آیه، حکمت بر کتاب عطف شده است. در چند آیه از این آیات، این کتاب و حکمت به عنوان دو داده خداوند به پیامبر اکرم(ص) یا دو آموزه که ایشان آموزگار آن است، شناسانده شده است. برخی با این برهان که در این آیات، مراد از کتاب قرآن است و عطف یک چیز بر دیگری، نشانه دوگانگی این دو است، حکمت را چیزی دیگر از قرآن دانسته اند. به باور اینان، آن چیز نیز جز سنت نبوی نیست و چون حکمت در برخی از آیات، وحیانی خوانده شده است، سنت به سان قرآن کریم وحیانی است. در این جستار از رهگذر مرور تفسیرها از کتاب و حکمت در آیات پیش گفته، بی پایگی اینکه مراد از حکمت در آیات پیش گفته جز سنت نخواهد بود را باز نموده ایم. برآمد این پژوهش آن است که با استناد به آیات با همایند کتاب و حکمت، سنت پیامبر اکرم(ص) را وحیانی نمی توانیم شمرد.
قرآن کریم.
ابن فارس، احمد بن فارس. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر)، به کوشش محمد حسین شمس الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه- منشورات محمد علی بیضون.
ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله. بیتا، الوجوه والنظائر، به کوشش محمد عثمان، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
بغوی، حسین بن مسعود. 1420ق، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، به کوشش عبدالرزاق مهدی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بقاعی، ابراهیم بن عمر. ۱۴۲۷ق، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، به کوشش عبدالرزاق غالب مهدی، بیروت: دار الکتب العلمیه- منشورات محمد علی بیضون.
جوادی آملی، عبدالله. 1388ش، تس‍ن‍ی‍م: تفسیر قرآن کریم، ج16، به کوشش عبدالکریم عابدینی، قم: اسراء.
خلیل بن احمد. 1409ق، کتاب العین، به کوشش مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: موسسه دار الهجره.
رضا، محمد رشید. 1414ق، تفسیر القرآن الحکیم(تفسیر المنار)، بیروت: دار المعرفه.
زرکشی، محمد بن بهادر. ۱۴۱۰ق، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش یوسف عبدالرحمن مرعشلی و دیگران، بیروت: دار المعرفه.
زمخشرب، محمود بن عمر. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
شافعی، محمد بن ادریس. 1358ق، الرسالة، به کوشش احمد محمد شاکر، مصر: مکتبة الحلبی.
شعرانی، ابوالحسن. ۱۳۸۰ش، نثر طوبی، به کوشش محمد قریب، تهران: اسلامیه.
صابونی، محمدعلی. 1417ق، السنة النبویة المطهرة قسم من الوحی الإلهی المنزل، مکه: رابطة العالم الإسلامی.
طباطبایی، محمدحسین. 1390ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طبرانی، سلیمان بن احمد. 2008م، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم(الطبرانى)، اربد (اردن): دار الکتاب الثقافی.
طبرسی، فضل بن حسن. 1408ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، به کوشش فضل الله یزدی طباطبایی، هاشم رسولی. بیروت: دار المعرفه.
طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
طوسی، محمد بن حسن. بیتا، التبیان فی تفسیر القرآن، به کوشش احمد حبیب عاملی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عبدالخالق، عبدالغنی. 1415ق، حجیة السنة، ریاض: الدار العالمیة الکتاب الاسلامی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، به کوشش مکتب تحقیق دار إحیاء التراث العربی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، به کوشش علیاکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
مصباح یزدی، محمدتقی. 1394ش، قرآن‌شناسی، به کوشش محمود رجبی و حمید آریان، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مقاتل بن سلیمان. 1423ق، تفسیر مقاتل بن سلیمان، به کوشش عبدالله محمود شحاته، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ملاخاطر، خلیل بن إبراهیم. بیتا، السنة النبویة وحی، ریاض: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
نسفی، عبدالله بن احمد. 1416ق، تفسیر النسفى(مدارک التنزیل و حقایق التأویل)، بیروت: دار النفائس.
مقالات
شاکر، محمدکاظم. ۱۳۸۰ش، «نگاهی دیگر به معناشناسی کتاب و حکمت»، پژوهش دینی، ش۳، صص۹-۲۸.
_||_
The Holy Quran.
Ibn Fars, Ahmad bin Fares. 1404 AH, Maajam Maghaiis Al-Loghat, by Abdul Salam Mohammad Haroun, Qom: School of Al-Elam al-Islami.
Ibn Kasir, Ismail bin Omar. 1419 AH, Interpretation Al-Quran Al-Azim (Ibn Kasir), by Mohammad Hossein Shamsuddin, Beirut: Dar Al-Kotob Al-Elmiya-Publications of Mohammad Ali Beyzun.
Abu Halal Askari, Hassan bin Abdullah. No date, Al-Vojuh Valnazaer, by Mohammad Uthman, Cairo: Al-Saghafa Al-Dina
Baghuy, Hossein bin Massoud. 1420 AH, Interpretation of Al-Baghavi Al-Masmi Maalem Al-Tanzil, by Abdul Razzaq Mehdi, Beirut: Dar Ehya Al-Taras Al-Arabi
Baghaei, Ibrahim bin Omar. 1427 AH, Nazm Al-Darr Fi Tanasob Al-Ayat Valsur, by Abdul Razzaq Ghaleb Mahdi, Beirut: Dar Al-Kotob Al-Elmiya- publications of Mohammad Ali Beyzun.
Javadi Amoli, Abdullah. 2009, Tasnim: Interpretation of the Holy Qur'an, V16. By Abdul Karim Abedini, Qom: Isra.
Khalil bin Ahmed. 1409 AH, Al-Ain Book, by Mehdi Makhzumi and Ebrahim Samaraei, Qom: Dar Al-Hajra Institute.
Reza, Mohammad Rashid. 1414 AH, Al-Quran Al-Hakim (interpretation of al-Manar), Beirut: Dar Al-Marefa.
Zarkashi, Muhammad bin Bahadur 1410 AH, Al-Burhan Fi Uloom Al-Quran, by the effort of Yusef Abdul Rahman Marashli and others, Beirut: Dar Al-Ma'rifah.
Zamakhsharb, Mahmoud bin Omar. 1407 AH, Discovering the truths of the obscure of the revelation and the eyes of the narrators in the aspects of interpretation, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
Shafei'i, Muhammad ibn Idris 1979, Al-Resalah, by Ahmad Muhammad Shaker, Egypt: Al-Halabi School.
Shaarani, Abolhassan 2001, Toobi prose, by Mohammad Gharib, Tehran: Islamieh.
Sabuni, Mohammad Ali 1417 AH, Al-Senat Al-Tabubat Al-Motaharat Ghasam Men Al-Vahy Al-Elahi Al-Manzel, Mecca: the relation of the Islamic world.
Tabatabai, Mohammad Hussein 2011, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Scientific Foundation for Publications.
Tabarani, Suleiman bin Ahmad 2008, Al-Tafsir Al-Kabir: Tafsir Al-Quran Al-Azim (Al-Tabarani), Arbad (Jordan): Dar Al-Kitab Al-Thaqafi.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1408 AH, Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, by Fazlullah Yazdi Tabatabai, Hashem Rasooli. Beirut: Dar Al-Ma'rifah.
Tabari, Muhammad ibn Jarir 1412 AH, comprehensive statement in the interpretation of the Qur'an, Beirut: Dar al-Ma'rifah.
Tusi, Muhammad ibn Hassan, no date, Al-Tabyan Fi Tafsir Al-Quran, by Ahmad Habib Ameli, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Abdul Khaliq, Abdul Ghani 1415 AH, Hajj al-Sunnah, Riyaz: Al-Dar Al-Alamiya Al-Kitab Al-Islami.
Fakhr Razi, Muhammad ibn Umar. 1420 AH, Al-Tafsir al-Kabir (Mafatih al-Ghayb), by the efforts of the school of research of the revival of the Arab heritage, Beirut: the revival of the Arab heritage.
Kelini, Muhammad ibn Ya`qub. 1407 AH, Al-Kafi, by the effort of Ali Akbar Ghaffari, Tehran: Dar Al-Kotob Al-Eslamiyah.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi 2015, Quranology, by the effort of Mahmoud Rajabi and Hamid Arian, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications.
Maghatel Bin Sulayman. 1423 AH, Tafsir Maqatil Ibn Sulayman, by Abdullah Mahmoud Shehata, Beirut: Dar Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.
