نگرشی بر جامعیت قرآن از روزنه تربیت عقلانی

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

علیرضا زکی‌زاده رنانی ¹ , فاطمه طائبی اصفهانی ²

1 - استادیار دانشگاه اصفهان
2 - طلبه سطح 4 حوزه علمیه

تاريخ الإرسال : 22 الأحد , شوال, 1441 تاريخ التأكيد : 22 الأحد , شوال, 1441 تاريخ الإصدار : 29 الأحد , شوال, 1441

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تبیین تربیت عقلانی قرآنی و بیان نظر قرآن در جمع کردن میان دین و عقل به مبحث جامعیت نگاه نموده است. در حقیقت قرآن با روش‌های متعدد به پرورش اندیشه در مخاطبین ذوی العقول توجه نموده است. این کتاب سراسر حکمت، نه عقل‌گرایی افراطی را می‌پذیرد و نه عقل‌ستیزی را؛ تربیت عقلانی قرآنی معطوف به وسیع‌ترین مخاطبان و با تمام جوانب عقلانیت می‌باشد. در این پژوهش تربیت عقلانی در هر سه بعد عقلانیت مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد در قرآن همه این اقسام مورد تربیت واقع شده است. عقلانیت بنیادین با استدلالات و براهین قرآنی و عقلانیت ارزش‌ها با انتقادات به بینش‌ها و روش‌های نادرست و ارائه نمونه‌های اخلاقی والگوهای عملی و عقلانیت ابزاری با شرایط خاص خود مورد توجه تربیت قرآنی بوده است؛ که این مسأله مصداق بارز جامعیت این کتاب شریف می‌باشد.

المصادر:

ابن سینا. 1383ش، رساله در حقیقت و کیفیت سلسله موجودات و تسلسل اسباب و مسببات، چ2، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، چ 3، بیروت: دار صادر.

اخوان الصفا. 1412ق، رسائل اخوان الصفاء وخلان الوفاء، بیروت: الدار الاسلامیة.

امین، سیده نصرت. 1361ش، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.

ایازی، سید محمد علی. 1380ش، جامعیت قرآن، چ3، قم: کتاب مبین.

ایازی، سید محمد علی. 1381ش، قرآن اثرى جاویدان‏، رشت: کتاب مبین.

باقری، خسرو. 1389ش، در آمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، ج1، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

باقری، خسرو. 1394ش، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج1، چاپ سی و نهم، تهران: انتشارات مدرسه.

بحرانی، سید هاشم. 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.

جوادی آملی، عبدالله. 1386ش، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسراء.

جوادی آملی، عبدالله. 1389ش، تفسیر تسنیم، قم: اسراء.

حسینی همدانی، سید محمد حسین. 1404ق، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.

حکیمی، محمد رضا. 1380ش، الحیاة، احمد آرام، ج2، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

خانی، رضا حشمت الله ریاضی. 1372ش، ترجمه بیان السعادة فى مقامات العبادة، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام‏نور.

دلشاد تهرانی، مصطفی. 1376ش، سیری در تربیت اسلامی، تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، دمشق- بیروت: دار العلم- الدار الشامیة.

رحیم پور ازغدی، حسن. 1388ش، عقلانیت بحثی در مبانی جامعه شناسی توسعه، تهران: طرح فردا.

سیوطی، جلال الدین. 1421ق، الإتقان فی علوم القرآن‏، چ دوم‏، بیروت: دار الکتاب العربی.

طباطبائی، سید محمد حسین. 1374ش، ترجمه المیزان، موسوی همدانی، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.

طباطبائی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طریحی، فخر الدین. 1375ش، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.

طیب، سید عبد الحسین. 1378ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چ دوم، تهران: انتشارات اسلام.

عرفان‏، حسن. 1379ش، اعجاز در قرآن کریم‏، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.

غفاری، سید محمد خالد. 1380ش، فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق‏، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.‏

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1410ق، کتاب العین، چ دوم، قم: انتشارات هجرت.

فولادوند، محمد مهدی. 1380ش، قرآن‏شناسى،‏ تهران: الست فردا.

قاسمی ندوشن، حمید رضا. 1379ش، الگوهای تربیتی در قرآن، تهران: مؤسسه انتشارات آرمان.

قرائتی، محسن. 1383ش، تفسیر نور، چ11، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

قرشی، سید علی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، چ ششم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

قرضاوی، یوسف و عبد العزیز سلیمی. 1382ش، قرآن منشور زندگى، تهران: احسان‏.

گروهی از نویسندگان. 1390ش، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه.

مترجمان. 1377ش، تفسیر هدایت، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

مصباح یزدی، محمد تقی. 1380ش، قرآن‏شناسى، چ دوم‏، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.‏

مطهری، مرتضی. 1358ش، مجموعه آثار استاد مطهری، تهران: صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیه. ‏

مؤدّب، سید رضا. 1390ش، روش‌های تفسیر قرآن، قم: انتشارات مدرسه.

نجاتی، محمد عثمان. 1385ش، علم النفس، ترجمه سعید بهشتی، تهران: رشد.

هالفیش، هنری گوردون و فیلیپ اسمیت. 1389ش، فکر منطقی روش تعلیم و تربیت، ترجمه علی شریعتمداری، چ8، تهران: انتشارات سمت.

 

مقالات و پایان نامه‌ها

اسدپور، سارا و محمد مزیدی. 1393ش، «بررسی صورت‌های عقلانیت و کارکردهای آن در برنامه درسی»، پژوهش‌های برنامه درسی، شماره2، دوره چهارم.

حاجی، حمزه و مهریزی، مهدی. 1391ش، «کیفیت جامعیت قرآن در پرتو آرای اندیشمندان و مفسران مسلمان»، فصلنامه مطالعات قرآنی، ش 10.

حسینی، سید معصوم. 1392ش، «جامعیّت قرآن از نگاه علاّمه طباطبائی»، پژوهشنامه معارف اسلامی، ش14.

ساجدی، ابوالفضل و حسین خطیبی. 1392ش، «مفهوم تربیت عقلانی در سبک اسلامی تربیت دینی»، مجله معارف، شماره 97.

طائبی اصفهانی، فاطمه. 1396ش، «آئین نقد و انتقاد در قرآن»، پایان نامه سطح3، جامعه الزهرا(سلام الله علیها).

علوی، سید حمید رضا. 1393ش، «تربیت عقلانی»، مجله پژوهش‌های تعلیم و تربیت اسلامی، ش 9.

همامی، عباس و حامد علی اکبر زاده. 1391ش، «عقل و نقش آن در تفسیر از نگاه مکتبتفکیک»، پژوهش‌های دینی، ش24.

 

 

Ibn Sina. 2004, A treatise in the truth and quality of the series of creatures and the sequence of causes, edition 2, Hamedan: Bu Ali Sina University.
Ibn Manzur, Muhammad ibn Mokaram. 1414 AH, Arabic language, edition 3, Beirut: Dar Sader.
Akhavan Al-Safa. 1412 AH. Rasael Akhavan Al-Safa Va Khalan Al-Vafa, Beirut: Al-Dar Al-Eslamiya
Amin, Seyed Nosrat. 1982, The Reservoir of Mysticism in the Interpretation of Qur'an, Tehran: Muslim Women's Movement.
Ayazi, Seyed Mohammad Ali 2001, comprehensiveness of Quran, Edition 3, Qom: Mobin book.
Ayazi, Seyed Mohammad Ali 2002, Quran, an eternal work, Rasht: Mobin book.
Bagheri, Khosrow 2010, Introduction to the Philosophy of Education of the Islamic Republic of Iran, Vol. 1, Second Edition, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Bagheri, Khosrow 2015, A New Look at Islamic Education, Volume 1, Thirty-Ninth Edition, Tehran: Madrese Publications.
Bahrani, Seyed Hashem. 1416 AH, Al-Borhan Fi Tafsir Al-Quran, Tehran: Besat Foundation.
Javadi Amoli, Abdullah 2007, The Status of Reason in the Geometry of Religious Knowledge, Qom: Asra

 

Javadi Amoli, Abdullah 2010, Interpratation of Tasnim, Qom: Asra
Hosseini Hamedani, Seyed Mohammad Hossein 1404 AH, Anvar Derakhshan, Tehran: Lotfi Bookstore.
Hakimi, Mohammad Reza 2001, Al-Hayat, Ahmad Aram, vol. 2, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Khani, Reza Heshmatullah Riyazi 1993, translation of the expression of happiness in the authorities of worship, Tehran: Payame Noor University Press.
Delshad Tehrani, Mostafa. 1997, A View in Islamic Education, Tehran: Zekr Publishing and Research Institute.
Ragheb Isfahani, Hussein bin Muhammad. 1412 AH, Al-Mufradat Fi Gharib Al-Quran, Damascus - Beirut: Dar Al-Alam - Al-Dar Al-Shamiya.
Rahimpour Azghadi, Hassan. 2009, Rationality, an Issue in the Fundamentals of the Sociology of Development, Tehran: Tarhe Farda.
Siouti, Jalaluddin 1421 AH, Al-Etqan in the sciences of the Qur'an, V II, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.
Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein 1995, translated by Al-Mizan, Mousavi Hamedani, Ch. 5, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Teachers Association.
Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein 1417 AH, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, V 5, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Teachers Association.

Tarihi, Fakhruddin 1996, Majma Al-Bahrain, Tehran: Mortazavi Bookstore.
Tayyib, Sayyid Abdul Hussein. 1999, Atib al-Bayyan Fi Tafsir al-Quran, V II, Tehran: Islam Publications.
Irfan, Hassan 2000, Miracle in the Holy Quran, Tehran: Office of History and Islamic Studies.
Ghaffari, Sayed Mohammad Khalid 2001, Dictionary of Terms of Sheikh Ishraq's Works, Tehran: Association of Cultural Works and Honors.
Farahidi, Khalil bin Ahmad 1410 AH, Kitab al-Ain, V II, Qom: Hejrat Publications.
Fooladvand, Mohammad Mehdi 2001, Quranology, Tehran: Alsat Farda.
Ghasemi Nadooshan, Hamid Reza. 2000, Educational Patterns in the Quran, Tehran: Arman Publishing Institute.
Qaraati, Mohsen 2004, Tafsir Noor, V 11, Tehran: Cultural Center of Quranic Lessons.
Qorashi, Sayyid Ali Akbar. 1992, Quran Dictionary, V 6, Tehran: Islamic Bookstore.
Qarzavi, Yusef and Abdul Aziz Salimi. 2003, Quran, Manifesto of Life, Tehran: Ehsan.

 

A group of writers. 2011, Philosophy of Islamic Education, Tehran: Madrese Publications.
Translators. 1998, Interpretation of Hedayat, Mashhad: Astan Quds Razavi Islamic Research Foundation.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi 2001, Quranology, V II, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
Motahari, Morteza 1979, Collection of Master Motahhari, Tehran: Sadra.
Makarem Shirazi, Nasser 1995, Sample Interpretation, Tehran: Islamic Bookstore.
Moadab, Seyed Reza 2011, Methods of Quran Interpretation, Qom: Madrasa Publications.
Nejati, Mohammad Osman 2006, Psychology, translated by Saeed Beheshti, Tehran: Roshd.
Halfish, Henry Gordon and Philip Smith. 2010, Rational Thought of Education Method, translated by Ali Shariatmadari, V 8, Tehran: Samt Publications.

 

 

Articles and dissertations
Asadpour, Sara and Mohammad Mazidi. 2014, "Study of the forms of rationality and its functions in the curriculum", Curriculum Research, No. 2, Volume IV.
Haji, Hamzeh and Mehrizi, Mehdi. 2012, "The quality of the comprehensiveness of Qur'an in the opinions of Muslim thinkers and commentators", Quarterly Journal of Quranic Studies, Vol. 10
Hosseini, Seyed Masoom 2013, "The comprehensiveness of Qur'an from the perspective of Allameh Tabatabai", Journal of Islamic Studies, Vol 14.
Sajedi, Abolfazl and Hossein Khatibi. 2013, "The concept of intellectual education in the Islamic style of religious education", Journal of Education, No. 97.
Taebi Isfahani, Fatemeh. 2017, "The Rite of Criticism in the Qur'an", Level 3 dissertation, Al-Zahra Society (peace be upon him).
Alavi, Seyed Hamid Reza 2014, "Rational Education", Journal of Islamic Education Research, Vol 9.
Homami, Abbas and Hamed Ali Akbarzadeh. 2012, "Reason and its role in interpretation from the perspective of the school of segregation", Religious Studies, Vol.