بینامتنیت دعای چهارم صحیفه سجادیه و قرآن

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

علیرضا زکی‌زاده رنانی ¹ , سمیه قربانی ²

1 - استادیار دانشگاه علامه مجلسی اصفهان
2 - کارشناسی ارشد رشته تفسیر قرآن دانشگاه قرآن و عترت اصفهان

تاريخ الإرسال : 14 الجمعة , محرم, 1441 تاريخ التأكيد : 14 الجمعة , محرم, 1441 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ذو الحجة, 1440

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

قرآن کریم به عنوان کلام وحی و متنی جامع، از جمله متونی است که سایر متون دینی به گونه‌های مختلف با آن پیوند برقرار نموده و سرچشمه اقتباس برای متون دینی بوده است. صحیفه سجادیه که از آن تعبیر به اخت القرآن نموده‌اند، نیز از این قائده مستثنی نیست و مفاهیم و تعابیر قرآنی بسیار در آن تجلی یافته است. آیات قرآن چه به صراحت و چه به اشارت در فرازهای نورانی صحیفه نمود یافته و این موضوع، تأثیرپذیری از آیات و درک مفاهیم عمیق مفاهیم قرآنی را توسط امام سجّاد(ع) می‌رساند. پژوهش حاضر به بررسی رابطه بینامتنی قرآن و فرازهای ابتدایی دعای چهارم صحیفه سجادیه پرداخته و با روش توصیفی تطبیقی به این نتیجه دست یافت که پیوندی دوسویه و تنگاتنگ بین قرآن و کلام امام سجاد(ع) برقرار است. چنانکه صحیفه در قالب تناص اجترار و امتصاص و نیز بر اساس بینامتنی مضمونی و لفظی با قرآن رابطه‌ای استوار برقرار کرده و همچنین از تناص حوار در صحیفه پرهیز شده است.

المصادر:

کتابنامه

قرآن کریم.

الصحیفة السجادیة.

صحیفه سجادیه. ترجمه آیتی.

‫ابن بابویه، علی بن حسین. 1404ق، الإمامة والتبصرة من الحیرة، قم: مدرسه امام مهدی.

ابن بابویه، محمد بن علی. 1380ش، کمال الدین وتمام النعمة، قم: دار الحدیث.

‫ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. بی‌تا، البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.

‫ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

‫امین، محسن. 1403ق، اعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

‫انصاریان، حسین. 1388ش، ترجمه نهج البلاغه، قم: دار العرفان.

‫ثقفی، ابراهیم بن محمد. 1410ق، الغارات، قم: دار الکتب الاسلامی.

حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. 1411ق، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: وزارت ارشاد.

‫حسینی همدانی، محمد. 1404ق، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: کتابفروشی لطفی‏.

‫حمیری، عبدالله بن جعفر. 1413ق، قرب الاسناد، قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).

‫راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1374ش، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی.

‫راوندی کاشانی، فضل الله بن علی. بی‌تا، النوادر، قم: دار الکتاب‏.

‫سالم، سعدالله محمد. 2007م، مملکة النص، بیروت: دار الکتاب العالمی.

‫صفار، محمد بن حسن. 1404ق، بصائر الدرجات، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.

‫طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

‫طبرسی، فضل بن حسن. بی‌تا، ترجمه تفسیر مجمع البیان، گروه مترجمان، تهران: فراهانی.

‫طیب، عبدالحسین. 1378ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.

‫عزام، محمد. 2001م، النص الغائب، تجلیات التّناصّ فی شعر العرب، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.

فهری، سید احمد. 1375ش، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران: اسوه.

‫فیض الاسلام، علی نقی. 1379ش، ترجمه و شرح نهج البلاغه، تهران: مؤسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الاسلام.

‫فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. 1406ق، الوافی، اصفهان: کتابخانه أمیر المؤمنین(ع).

‫قرشی بنایی، علی‎اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

قمی، عباس. 1379ش، منتهی الآمال، قم: دلیل ما.

‫کلینی، محمّد بن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

‫کریستوا، ژولیا. 1381ش، بینامتنی، ترجمه‌ پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.

‫مصطفوی، حسن. 1369ش، ترجمه اصول کافی، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.

‫مکارم شیرازی، ناصر. 1386ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

‫هاشمی خویی، میرزا حبیب الله. 1400ق، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تهران: مکتبة الاسلامیه.

‫هاشمی رفسنجانی، اکبر. 1386ش، تفسیر راهنما، قم: بوستان کتاب.

 

مقالات

اقبالی، عباس و فاطمه حسن‌خانی. 1391ش، «بینامتنیت قرآنی در صحیفه سجادیه»، فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، شماره 1، صص31-44.

‫ساسانی، فرهاد. 1384ش، «عوامل مؤثر در تفسیر و فهم متن»، زبان و زبان شناسی.

سیاوشی، کرم و سمیه سلمانیان. 1393ش، «روابط بینامتنی قرآن با صحیفه»، همایش تناص.

‫‫سیفی، طیبه. 1390ش، «بینامتنی اشعار عبدالوهاب البیاتی با قرآن کریم»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، ش71.

محققیان، زهرا و محمدرضا ستوده ‌نیا. 1395ش، «بینامتنی قرآن کریم با صحیفه سجادیه»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، شماره9، صص21-36.

‫میرزایی، فرامرز، و ماشاءالله واحدی. 1388ش، «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، ادب و زبان فارسی، ش22.

 

 

Bibliography

Holy Quran, Translated by Mohammad Reza Safavi.

Sahife Sajjadieh by Ali Ibn Hossein;1376 sh;Qom:Alhady.

Sahife Sajjadieh, Translated by Ayati; 1375sh; Tehran: Sorosh.

Ibn Babeveyah, Ali Ibn Hossein; 1404 ah; Al-emamat va al-tabserat men al-hairat; Qom: Emam Mahdi school.

Ibn Babeveyah, Mohammad Ibn Ali; 1380ah; `Kamal al-din`;Qom: Darol al-hadith.

Ibn Kasir, esmaeil Ibn omar, n. d; Al Badayat va al-nahayat; Beyrut: Dar al-fekr.

Abu Al-fotooh,Razi Hossien Ibn Ali ;1408ah; Roz  Al-genan va Roh Al-genan fi Tafsir Al-Quran ;Mashhad: Pajoheshs of  Eslamic.

Ighbali, Abas; Hasan khani, Fatime; 1391ah; Relation Of  Sahife Sajjadieh Content With The Quran ; Season-Letter Of  Literery Studies Eslamic Texts; n:1, p:31-44.

Amin, Mohsen, 1403 ah; Aayan al-Shiaa; Beyrut: Dar al-taarof lelmatbuat.

Ansarian, Hossein, 1388 sh; Translation of Nahj;Qom: Dar al-erfan.

Saqafi, Ebrahim Ibn Mohammad; 1410 ah; al-gharat; Qom: Dar al-Kutub al-Islamiy.

Hasakani, Ubaidullah Ibn Abdullah; 1411 ah; Shawahid Al-Tanzil;Tehran: Ministry of Culture.

Hossein Hamadani, Mohammad; 1404 ah;Anvare Derakhshan With Tafsir Quran; Tehran: Lotfi Publications.

Hemyari, Abdullah Ibn Ja'far; 1413 ah; Qorb al-esnad; Qom: Al al-bait.

Raghib Isfahani, Hosein Ibn Muhammad;1374sh; Translated of Mofradat; Tehran: Mortazavi.

Ravandi Kashani, Fazl Allah Ibn Ali, n.d; Al- Navader, Qom: Dar al-Ketab

Sassani, Farhad; 1384 sh; Factors Affecting the Interpretation and Understanding of the Text; Language and Linguistics.

Salem, Saad  Allah Mohammad; 2007; Mamlekat Al-Nas; Beirut: Dar Al-Ketab Al-Alami.

Siavosh,karam ; Salmanian, somsye; 1393 sh; Relation Of  Sahife Sajjadieh Content With The Quran ;Conger Al-Tanas

Seifi, Tayyebeh; 1390 sh; Abd Al-Wahab Al-Bayati Intertextual poetry of the Quran;Pajooheshs Quran Karim, n:71.

Saffar, Mohammad Ibn Hassan; 1404 ah; Basayr Al-Darajat;Qom: Marashi library.

Tabataba'i, Sayyid Muhammad Hosein; 1417ah; Al- Mizan fi Tafsir Al- Quran; Impression: Fifth; Qom:Mu'assasat Al- Nashr Al- Islami

Tabrisi, Fadl b. Hasan; n. d; Majma` al- Bayan fi Tafsir al- Qur'an; Tehran: Naser -Khosrow Publications.

Tayyeb, Abd Al-Hossein ;1378 ah; Atyab al-Bayan fi Tafsir Al- Qur'an, Tehran: Islam.

Ezam, Mohammad;2001; Al-Nas Al-GHaeb; Damascus: Etahd Al-Ketab Al-Arab Publication.

Fahari, Sayyid  Ahmad; Translation of the scriptures Sajjadieh; Tehran: Osveh.

Feiz Al-Islam, Ali Naghi;  Translation of Nahj; Tehran: Feiz Al-Islam Publication.

Feiz Kashani, Mohammad Ibn Shah Morteza;1406 ah; Al-Vafi; Isfahan:Amir Al-Momenin Library.

Qurashi, Sayyid Ali- Akbar; 1371sh;  Qamous al- Qur'an; Impression:Sixth; Tehran: Dar al- Kutub al- Islamiyyah.

Kristeva, Joolia; 1381 sh; Benamatni; Translation Payam Yazdanjoo;  Tehran: Markaz.

Koleini, M.Y; 1980; Kafi; Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.

Mohagheghian, Zahra ;Sotode,  nia Mohamad eza; 1385 sh; Relation Of  Sahife Sajjadieh Content With The Quran ;Pajoheshs of  Linguistic Quran; n:9, p:21-36.

Mostafavi, Hassan; 1369 sh;  Translation Kafi; Tehran: Dar al- Kutub al- Islamiyyah.

Makarem Shirazi, naser; 1386sh; Tafsir nemuneh; Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah

Mirzai,Faramarz ; Vahedi, Masha Allah;1388 ah; Ahmad Matar Intertextual poetry of the Quran; Literature, Farsi  Language; n:22.

Hashemi Khoei, Mirza Habib Allah; 1400 ah; Menhaj Al-Baraat Fi SHarh Nahj al-balaghat; Tehran: Maktabat Al-Islamiyyah.

Hashemi Rafsanjani, Akbar;Tafsir Rahnama; Qom: Bustan Ketab.

Qomi, Abas; 1379 ah; Montahi Al-Amal; Qom: Dalil ma.