نقد و بررسی واژگان دخیل و معرّب قرآن در آیینه زبان‌شناسی جدید
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
جمال طالبی قره‌قشلاقی
1
(
استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیان
)
عسگر بابازاده اقدم
2
(
استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
یکی از مباحثی که از سده‌های آغازین تاریخ اسلام مورد اهتمام زبان‌شناسان مسلمان، مفسّران و نیز مستشرقان قرار گرفته است، مسأله واژگان غیر عربی در قرآن کریم می‌باشد. این مسأله در پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن از اهمیت بسیاری برخوردار بوده، و دیدگاه‌های متعددی را بیان نموده است. سه دیدگاه اصلی موافق، مخالف، و بینابین ماحصل پژوهش‌های زبان‌شناسان قدیم در این حوزه به شمار می‌رود. ولی واقعیّت این است که علوم زبان‌شناختی وجود واژگان غیر عربی در قرآن را مقوله اثبات‌شده‌ای می‌داند. در مقاله حاضر که رویکرد توصیفی تحلیلی دارد، واژگان غیر عربی موجود در قرآن از منظر زبان‌شناسی جدید مورد بررسی قرار گرفته است. مهم‌ترین یافته پژوهش حاضر این است که واژگان غیر عربی در قرآن غیر قابل انکار است و انکار آن در تعارض با یافته‌ها و دیدگاه‌های علوم زبان‌شناختی جدید است. واژگان مذکور صدها سال پیش از نزول قرآن وارد زبان عربی شده، و با ساختاری آوایی و صرفی زبان عربی سازگار گشته است. از سوی دیگر، خاستگاه واحد زبان‌های سامی که عربی یکی از آن‌هاست دلیل دیگری بر اثبات وجود واژگانی از خانواده زبان‌های سامی در قرآن است.
القرآن الکریم.
ابن الجوزی، أبوالفرج. 1987م، فنون الأفنان فی عیون علوم القرآن، تحقیق: حسن ضیاء الدین عتر، بی جا: دار البشائر الإسلامیة.
ابن جنّی. 1403ق، الخصائص، تحقیق: محمد علی النجار، ط3، بیروت: عالم الکتب.
ابن فارس. 1910م، الصاحبی فی فقه اللغة وسنن العرب فی کلامها، تصحیح و نشر المکتبة السلفیة، القاهرة، مصر: مطبعة المؤید.
ابن کثیر. 1400ق، تفسیر ابن کثیر، حلب: مکتبة التراث الإسلامی.
الإصفهانی، محمود بن عبدالرحمن. 1986م، شرح المختصر، مکة المکرمة: جامعة أم القری.
أنیس، إبراهیم. 1972م، من أسرار اللغة، ط4، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
بلاسی، محمد السید علی. 2001م، المعرب فی القرآن، بنغازی: جمعیة الدعوة الإسلامیة العالمیة.
بوبو، مسعود. 1982م، أثر الدخیل علی اللغة العربیة فی عصر الاحتجاج، دمشق: وزارة الثقافة.
جفری، آرتور. 1372ش، واژه‌های دخیل در قرآن، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
الجوالیقی. 1998م، مقدمة المعرّب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
حتّی، فیلیپ. 1958م، تاریخ العرب، ج1، بیروت: عالم الکتب.
حجازی، محمود فهمی. 1379ش، زبان‌شناسی عربی، ترجمه: سید حسین سیدی، تهران: سمت.
حجازی، محمود فهمی. لا تا، مدخل علم اللغة، بی جا: دار قباء.
حلمی خلیل. 1985م، المولد فی العربیة- دراسة فی نمو اللغةالعربیة وتطورها بعد الإسلام، بیروت: دار النهضة العربیة.
الحمزاوی، محمد رشاد. 1986م، من قضایا المعجم العربی قدیما وحدیثا، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
خشیم، علی فهمی. 1997م، هل فی القرآن أعجمی؟ نظرة جدیدة إلی موضوع قدیم، بیروت: دار الشرق الأوسط.
دوگرولیه، هوبرت. 1381ش، منشأ عالم، حیات، انسان، زبان و فرهنگ، ترجمه: ج. رفیع‌فر، تهران: آگاه.
الزرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله. 1957م، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، القاهرة: دار إحیاء الکتب العربیة.
سالم مکرم، عبدالعال. 1988م، قضایا قرآنیة فی ضوء الدراسات اللغویة، الطبعة الأولی، بی جا: مؤسسة الرسالة.
ستتکیفتش، جاروسلاف. 1985م، العربیة الفصحی الحدیثة، ترجمة و تعلیق: محمد حسن عبدالعزیز، القاهرة: دار الفکر العربی.
سزگین، فؤاد. 1380ش، تاریخ نگارش‌های عربی، ترجمه و تدوین مؤسسه نشر فهرستگان، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سیوطی، جلال الدین. 1426ق، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: مرکز الدراسات القرآنیة، المدینة المنورة.
الشافعیّ، محمد بن ادریس. 1940م، الرسالة، تحقیق: احمد محمد شاکر، القاهرة: بی نا.
شاکر، احمد. 1969م، المعرب للجوالیقی، مصر: دار الکتب المصریة.
شبلی، أحمد. 1996م، موسوعة التاریخ الإسلامی والحضارة الإسلامیة، المجلد الأول، الطبعة الرابعة عشرة، القاهرة: مکتبة النهضة العصریة.
الطبری. 2000م، جامع البیان فی تأویل آیات القرآن(تفسیر الطبری)، تحقیق: أحمد شاکر، بی جا: مؤسسة الرسالة.
ظاظا، حسن. بی تا، من قضایا اللغة العربیة، دمشق- بیروت: دار القلم- الدار الشامیة.
عبدالتواب، رمضان. 1376ش، مباحثی در فقه اللغه و زبان‌شناسی عربی، ترجمه: حمیدرضا شیخی، مشهد: آستان قدس رضوی.
عبدالتواب، رمضان. 1995م، التطور اللغوی: مظاهره وعلله وقوانینه، القاهرة: مکتبة الخانجی.
العزانی، خالد بن صالح محمد. 2006م، جهود الصّحابة فی اللغة، بی جا: عالم الکتب الحدیث.
فالک، جولیا. 1372ش، زبان‌شناسی و زبان: بررسی مفاهیم بنیادی زبان‌شناسی، ترجمه: خ. غلامعلی‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی.
الفراهیدی، خلیل بن أحمد. 1414ق، کتاب العین، شرح المخزومی و إبراهیم السامرائی، تصحیح: اسعد الطیّب، قم: باقری.
مبارک، محمد. 2000م، فی اللغة وخصائص العربیة، بیروت: دار الفکر.
معمر بن المثنی، أبوعبیدة. بی تا، مجاز القرآن، تحقیق: محمد فؤاد سزکین، القاهرة: مکتبة الخانجی.
نادری، محمد اسعد. 2005م، فقه اللغة مناهله ومسائله، بیروت: المکتبة العصریة.
یول، جورج. 1371ش، نگاهی به زبان(یک بررسی زبان‌شناختی)، ترجمه: ن. حیدری، تهران: سمت.
کتب انگلیسی
Comire, Bernard, the word’s major languages, new york, oxford univ.press.
مقالات
السامرائی، ابراهیم. 1979م، «العربیة بین العبریةوالسریانیة»، مجلة العربی، العدد 249، الکویت.
عبدالتواب، رمضان. 1404ق، «العربیة الفصحی وتحدیات العصر»، مجلة کلیة اللغة العربیة، جامعة محمد بن سعود الإسلامیة، الریاض، العددان 13-14.
هلال، عبدالغفار. بی تا، «قضیة التعریب فی القرآن الکریم»، مجلة منبر الإسلام.
_||_
Al-Quran al-Karim
Ibn Jenni, Al-kHasayes, Research: Mohammad Ali al-Najar, print 3, Alam al-Kotoab, 1403 AD.
Ibn al-Juzi, Abul Faraj, Techniques of Ophthalmology in the field of science of the Quran, Research: Hasan Zia al-Din al-'Ar, Dar al-Bashār al-Meslāmī, 1987.
Ibn Fares, Al-Sa'ahebi fi al-Fiqh al-Loqeh and Sunan al-Arab, in the words, correcting and publishing al-Makhtbat al-Salafiyeh, Matba'at al-Mu'ayyid, Cairo, Egypt, 1910.
Al-esfahani, Mahmud bin Abdulrahman, sharh Al-Makhtazar commentary, omm al-Qura'i university, Mecca, 1986.
Ibn Kathir, Ibn Kathir's Interpretation, Makbat al- torath al-Islami, Aleppo, 1400 AD.
Anis, Ibrahim, From the secrets of language, print 4, al-anjelo al-mesriyyeh, Cairo, 1972 m.
Blasi, Mohammed al-Sayed Ali, Al-Ma'arfi al-Quran, Benghazi, The community of al- daavet al-eslamiyeh al-alemiyeh, 2001 m.
Bobo, Massoud, The influence of the intruder on the Arabic language in the age of protest. Ministry of Culture, Damascus, 1982.
Jeffrey, Arthur, Words Engaged in the Qur'an, translated by Fereydoun Badrei, Tehran, Toos, 1372.
Al-Jawaliqi, Introduction of Al-Mo'arrab, dar al- kotob al- elmiyeh, 1998.
hetta, Philip, History of the Arabs, print 1, Beirut, al- alkotob, 1958.
Hijazi, Mahmoud Fahmi, fegh al – loghatel al- arabiyeh, Translated by: Seyyid Hassin Seyyedi, Tehran, Samt, 1379
Hejazi, Mahmoud Fahmi, Introduction to Linguistics, Dar Qaba.
Hamzawi, Mohamed Rashad, Issues of the Old and Modern Arabic Dictionary, Dar al-Gharb al-islami, Beirut, 1986.
Helmi Khalil, born in Arabic Study in the growth of Arabic language and its development after Islam, Dar al-Nahda al-Arabiya, Beirut, 1985.
Dugrulier, Hubert, origin of the world, life, man, language and cultuer, translated: c. Rafiqfar, Tehran, Aghah, 1381.
Al-Zarkashi, Badruddin Muhammad Bin Abdullah, Proof in the Sciences of the Qur'an, Achieving: Muhammad Abu Fadl Ibrahim, Dar al-ehya, Cairo, 1957.
Salem Mokram, Abdel-Aal, Qur'anic Issues in the Light of Language Studies, Al-Resala Foundation, First Edition, 1988.
Samerrai, Ibrahim, Arabic between Hebrew and Syriac, Al Arabi Magazine, No. 249, Kuwait, 1979.
Sitkevich, Jaroslav, Modern Classical Arabic, Translation and Commentary: Mohamed Hassan Abdelaziz, Dar Al-Fikr Al-Arabi, Cairo, 1985.
Sezgin, Fouad, Arabic History, Translation and Publishing Institute for Publishing, Tehran, Publishing and Printing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance, 2001
Siouti, Jalal al-Din, Al-etqan Fi oluom al-Quran, Research: Center quranic research, Al-Madina, 1426 AD.
Shaker, Ahmed, Al-Mo'arrab al-Jawaliqi, Dar al – kotob al-Mesriya, Egypt, 1969.
Shibli, Ahmad, (1996). The collection of Islamic law and the glorification of almsmanship, propagation of the Holy Land, the creation of the Holy Spirit, the creation of the altar, the school of the sublime.
Al-Shafei, Mohammed bin Idris, Al-Rasalah, Research: Ahmad Mohammad Shakir, Cairo, 1940
Al-Tabari, Jame al-Bayan, for the interpretation of the verses of Al-Qur'an (Ta'sir al-Tabari). Research: Aḥmad Shakir, Ministry of Education, September 1, 2000.
Zaza, Hassan, I am the governor of Allah, Dar al-Kalam, Damascus, the governor of al-Shamiyeh, Beirut.
Abdul-Tawwab, Ramadan, The Classical Arabic and the Challenges of the Age, Journal of the Faculty of Arabic Language, Mohammed bin Saud Islamic University, Riyadh, No. 1314, 1404 AH.
Abdul Tawwab, Ramadan, Language Development: Its manifestations, rules and laws, Cairo, Al-Khanji Library, 1995.
Abdul-Tawab, Ramadhan, The Interpretation of the Jurisprudence of the Language and Arabic linguistic, Translated by: Hamidraza Shekhiy, Mashhad, Astan Qods Radavi, 1376 p.
Ezzani, Khalid bin Saleh Mohammed, Efforts of the Sahaba in the language, the world of modern books, 2006.
Ali Fahmi Khashim, is there any non – Arabic word in quran? - A New Look at an Old Theme - Middle East House, Beirut, Lebanon. I. 1997.
Falk, Julia, Linguistics and Language: A Study of the Fundamental Concepts of Linguistics, Translation: Gholam Ali Zadeh, Mashhad, Astan Quds Razavi, 1372.
Al-Faraheidi, Khalil bin Ahmad, Al-Ain book, Al-Makhzumi and Ibrahim al-Saamraei, Correction: Asad al-Tayyib, Bagheri, Qom, 1414 AD.
Mobarak, Mohammed, in Arabic Language and Characteristics, Beirut, Dar al-Fikr, 2000 AD.
Muammar ibn al-Muthana, Abu Ubaida, the Qur'an, achievement: Mohamed Fouad Sezkin, Al-Khanji Library, Cairo.
Naderi, Mohamed Asaad, Jurisprudence Fountains and Issues, Beirut, Modern Library, 2005.
Hilal, Abdul Ghaffar, The Issue of Arabization in the Noble Qur'an, Minbar al-Islam Magazine.
Yell, George, A Language Look (A Linguistic Survey) Translation: N. Heidari, Tehran, poster, 1371.
