تأثیر واکنش‌های انفعالی قلب سلیم در سلامت روان از منظر قرآن کریم

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

سیده راضیه پورمحمدی ¹ (دانشجوی ارشد تفسیر قرآن کریم، دانشکده علوم و معارف قرآن قم)
محمد سبحانی یامچی ² (استادیار، عضو هیأت علمی دانشکده علوم قرآن مراغه)

تاريخ الإرسال : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

تنها بُعدی از ابعاد وجودی انسان که اثری از بی نهایت بودن دارد و می‌تواند با بی‌نهایت، ارتباط برقرار کند، "قلب" است، برای تغییر حالات انسان، لازم است قلب او را تغییر داد و برای ایجاد این تحوّل، باید ویژگی ها و شرایط قلب را دانست و قواعد اثرگذار آن را درک کرد. امروزه به دلیل عدم توجه به حالات انفعالی قلب، همواره سلامت روان انسان به خطر افتاده است و زندگی روزمره افراد را تهدید می کند، از این رو انسان برای حل این مشکل نیازمند مطالعاتی در این زمینه هست، قرآن کریم که سخن آشکار حق برای هدایت بشر است، ضمن آیاتی ویژگی های قلب سلیم را بیان کرده است و با تدبر در معنای ژرف و عمیق این کتاب آسمانی می توان به آرامش روان دست یافت، از ویژگی‌های قلب سلیم می توان به تقوا، آرامش، تثبیت، خشوع، شوق و تمایل اشاره کرد. تقوای قلب نیز یکی از مقامات ایمان است که موجب ارتقاء فضیلت اخلاقیات عالی انسان است و در واقع همان رسیدن به آرامش روانی و خوشبختی معنوی است.

المصادر:

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

ابن بابویه، محمد بن علی. بی تا، معانی الأخبار، مترجم: شیخ عبدالعلی محمدی شاهرودی، بیروت" دار الکتب الاسلامیه.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

احمد بن محمد بن قدامه. بی تا، المغنی، بتحقیق عبدالله بن عبدالحسن الترکی، عبدالفتاح محمد الحلو، ریاض: دار عالم الکتب.

امامی، عبدالنبی. 1389ش، فرهنگ قرآن، اخلاق حمیده، قم: مطبوعات دینی.

انصاریان، حسین. بی تا، تفسیر حکیم، قم: دار العرفان.

آلوسی، سید محمود. 1415ق، روح المعانی فى تفسیر القرآن العظیم، ‏بیروت‏: دار الکتب العلمیه.

بلاغی، عبدالحجه. 1386ق، حجة التفاسیر وبلاغ الإکسیر، قم: حکمت.

ثعلبی، احمد بن محمد. 1422ق، الکشف والبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

جعفری، یعقوب. 1376ش، تفسیر کوثر، قم: مؤسسه انتشارات هجرت.

جمعی از نویسندگان. 1382ش، تعالیم قرآنی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه، تهران: اداره آموزش‌های عقیدتی سیاسی.

جوادی آملی، عبدالله. 1387ش، حکمت علوی، محقق: سعید بند علی، قم: مرکز نشر اسراء.

جوهری، اسماعیل بن حماد. 1376ق، الصحاح، بیروت: بی‌نا.

حسن زاده آملی، حسن. 1372ش، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، قم: انتشارات قیام.

حسینی همدانی، سید محمد حسین. 1404ق، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: کتابفروشی لطفی.

خرمشاهی، بهاءالدین. 1376ش، پیام پیامبر، ترجمه مسعود انصاری، تهران‏: منفرد.

خوانساری، جمال الدین محمد. بی تا، شرحی بر غرر الحکم و درر الکلم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

دامغانی، حسین بن محمد. 1416ق، الوجوه والنظائر لألفاظ کتاب الله العزیز، قاهره: وزارة الاوقاف، المجلس الأعلی للشئون الاسلامیة، لجنة احیاء التراث الاسلامی.

دخیل، علی محمد علی. 1422ق، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز(دخیل)، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

دراز، محمد عبد الله. 1387ق، آیین اخلاق در قرآن، مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت به نشر.

راغب اصفهانی. حسین بن محمد. 1370ق، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیه.

رضایی اصفهانی، محمدعلی. 1387ش، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.

زحیلی، وهبه. 1411ق، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، دمشق: دار الفکر.

زرقانی، محمد عبدالعظیم. 1385ش، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ترجمه محسن آرمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، الکشّاف عن حقایق التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دار الکتب العربی.

سبزواری، محمد. 1406ق، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

سعیدی روشن، محمد باقر. 1383ش، تحلیل زبان قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

سید قطب. 1425ق، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر. 1404ق، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی(ره).

صابونی، محمد علی. 1421ق، صفوة التفاسیر، لبنان: دار الفکر.

صدر، محمدباقر. بی تا، سنت‌های تاریخ در قرآن، تهران: بی‌نا.

صفایی حائری، علی. 1381ش، تطهیر با جاری قرآن، قم: لیلة القدر.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1375ش، تفسیر جوامع الجامع، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

طبرسی، فضل بن حسن. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن(تفسیر الطبری)، بیروت: دار المعرفة.

عباس‏نژاد، محسن. 1384ش، قرآن، روان‌شناسی و علوم تربیتی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه.

عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه. 1415ق، نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.

عسکری، مرتضی. 1386ش، عقاید اسلام در قرآن، تهران: مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر.

عضیمه، صالح. 1380ش، معناشناسی واژگان قرآن، مشهد: آستان قدس رضوی.

علم‏ الهدی، علی بن الحسین. 1377ش، تنزیه الأنبیاء: پژوهشی قرآنی درباره عصمت پیامبران و امامان علیهم السلام، مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت به نشر.

فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فراهیدی، خلیل بن احمد. 1409ق، العین، قم‏: نشر هجرت‏.

فلسفی، محمد تقی. 1377ش، معاد از نظر روح و جسم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

فیومی، احمد بن محمد. 1414ق، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم‏: مؤسسه دار الهجرة.

قرشی، علی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، چ6، تهران: بی‌نا.

قرطبی، محمد بن احمد الانصاری. 1967م، الجامع لأحکام القرآن، مصر: دار الکتب المصریة.

کلینی، محمد بن یعقوب. بی تا، اصول الکافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، بی جا: انتشارات گلگشت.

مجلسی، محمد باقر. 1427ق، بحار الأنوار، قم: انتشارات احیاء الکتب المقدسة.

مراغی، احمد مصطفی. بی تا، تفسیر المراغی، بی­جا: بی­نا.

مرکز فرهنگ و معارف قرآن. 1382ش، دایرة المعارف قرآن کریم، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

مصطفوی، حسن. 1430ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، بیروت- قاهره- لندن‏: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.

مطهری، مرتضی. بی تا، آثار تقوا، تهران: صدرا.

مغنیه، محمدجواد. 1378ش، تفسیر الکاشف، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

مکارم شیرازی، ناصر. 1377ش، اخلاق در قرآن، قم: مدرسه الإمام علی بن أبی طالب(علیه السلام).

ناصحی، محمد حسن. 1387ش، امدادهای غیبی از نگاه قرآن، قم: بوستان کتاب قم.

نجاتی، محمد عثمان. 1381ش، قرآن و روان‏شناسی، مترجم: عباس عرب، مشهد: آستان قدس.

 

مقالات و پایان نامه‌ها

زیرکی، مهدی. «آثار و برکات تقوا در قرآن»، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، سال بیست و پنجم، شماره 293.

عبدالله خانی، مرضیه. «تأثیر حیات و موت قلب بر سبک زندگی از دیدگاه قرآن»، دانشکده علوم قرآن قم، شهریور 1393.

 

The Holy Quran.

Nahj Al-Balagheh.

Ibn Babuyeh, Mohammad ibn Ali, no date, Ma'ani Al-Akhbar, Translator: Sheikh Abdul Ali Mohammadi Shahroudi, Beirut, Islamic Dar Al-Kotob.

Ibn Manzur, Mohammad ibn Mokaram. 1414 AH, Arabic language, Beirut: Dar Sader.

Ahmad ibn Muhammad ibn Qadameh. No date, Al-Mughni, researched by Abdullah bin Abdul Hassan Al-Torki, Abdul Fattah Muhammad Al-Halu, Riyaz: Dar Alam Al-Kotob.

Emami, Abdul Nabi 2010, Quran Culture, Hamideh Ethics, Qom: Religious Press.

Ansarian, Hossein, no date, Tafsir Hakim, Qom: Dar Al-Irfan.

Alusi, Seyed Mahmoud 1415 AH, the Spirit of Meanings in the Interpretation of the Great Qur'an, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Alamiya.

Balaghi, Abdul Hajja 2007, Hujjat al-Tafsir and Balagh al-Iksir, Qom: Hekmat.

Salabi, Ahmad bin Muhammad 1422 AH, Al-Kashf wa Al-Bayyan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.

Jafari, Yaqub 1997, Tafsir Kowsar, Qom: Hijrat Publishing House.

A group of authors. 2003, Quranic Teachings, Islamic Revolutionary Guard Corps, Representation of the Supreme Leader, Tehran: Department of Political Ideological Education.

Javadi Amoli, Abdullah 2008, Hekmat Alavi, Researcher: Saeed Band Ali, Qom: Esra Publishing Center. Johari, Ismail bin Hamad. 1997, Al-Sahah, Beirut: Bina.

Hassanzadeh Amoli, Hassan. 1993, The Perfect Man from the Perspective of Nahj al-Balaghah, Qom: Qiyam Publications.

Hosseini Hamedani, Seyed Mohammad Hossein. 1404 AH, Anvar Derakhshan in Tafsir Quran, Tehran: Lotfi Bookstore.

Khorramshahi, Bahaeddin. 1997, The Message of the Prophet, translated by Massoud Ansari, Tehran: Monfared.

Khansari, Jamaluddin Mohammad, no date, A Commentary on Gharr al-Hakam and Darr al-Kalam, Tehran: University of Tehran Press.

Damghani, Hussein bin Muhammad 1416 AH. Al-Vojuh and Al-Nazaer Valnazer Lealfaz Ketab Allah Al-Aziz, Cairo, Vozarah Al-Oghaf, Al-Majles Al-Ali Lelshoon Al-Eslamiyeh, Lejne Ahya Al-Taras Al-Eslamiyeh

Dakhil, Ali Muhammad Ali. 1422 AH, Al-Wajiz in the interpretation of the Al-Aziz book (Dakhil), Beirut: Dar Al-Ta'rif for publications.

Deraz, Mohammad Abdullah 2008, the ritual of ethics in the Quran, Mashhad: Astan Quds Razavi, Beh Nashr. Ragheb Isfahani. Hussein bin Muhammad. 1991, Dictionary of Quranic words, Beirut: Dar al-Shamiya.

Rezaei Isfahani, Mohammad Ali 2008, Tafsir Quran Mehr, Qom: Research on Quran Interpretation and Sciences.

Zohili, Vahabe, 1411, Al-Tafsir Al-Monir Fi Al-Aghideh Valshariat Valmonhaj, Damascus: Dar Al-Fikr. Zarqani, Mohammad Abdul Azim 2006, The Manifestations of Mysticism in Quranic Sciences, translated by Mohsen Armin, Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.

Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1407 AH, Discovering the truths of revelation and the eyes of the minds in the aspects of interpretation, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi

Sabzevari, Mohammad 1406 AH, the new in the interpretation of the Holy Quran, Beirut: Dar Al-Taaref for publications.

Saeedi Roshan, Mohammad Baqir 2004, Quran Language Analysis, Tehran: Institute of Islamic Culture and Thought.

Seyed Ghotab, 1425 AH, in the shadow of the Qur'an, Beirut: Dar al-Shorouq.

Siouti, Abdul Rahman bin Abi Bakr 1404 AH, Al-Dar Al-Manthur Fi Tafsir Al-Mathour, Qom: Ayatollah Marashi Najafi Public Library.

Sabuni, Mohammad Ali 1421 AH, Safwa al-Tafsir, Lebanon: Dar al-Fikr.

Sadr, Mohammad Baqir, no date, Traditions of History in the Quran, Tehran: Bina.

Safaei Haeri, Ali 2002, Purification with Quran, Qom: Laylat al-Qadr.

Tabatabai, Mohammad Hussein 1995, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, translated by Seyyed Mohammad Baqir Mousavi Hamedani, Qom: Islamic Publications Office of Qom Seminary Teachers Association.

Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1996, Interpretation of Comprehensive Societies, Mashhad: Astan Quds Razavi, Islamic Research Foundation.

Tabarsi, Fazl Ibn Hassan. Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, Mashhad: Astan Quds Razavi, Islamic Research Foundation.

Tabari, Muhammad ibn Jarir 1412 AH, Jame 'al-Bayyan fi Tafsir al-Quran (Tafsir al-Tabari), Beirut: Dar al-Ma'rifah.

Abbas Nejad, Mohsen 2005, Quran, Psychology and Educational Sciences, Mashhad: Quranic Research Foundation and University.

Arusi Hoveizi, Abd Ali bin Juma. 1415 AH, Noor al-Thaqalin, Qom: Ismailian Publications.

Askari, Morteza 2007, Islamic Beliefs in the Quran, Tehran: Monir Publishing Cultural Center.

Azimah, Saleh. 2001, Semantics of Quranic words, Mashhad: Astan Quds Razavi.

Alam al-Hoda, Ali ibn al-Husayn. 1998, Tanzieh Al-Anbiya: Quranic research on the infallibility of prophets and imams (as), Mashhad: Astan Quds Razavi, Beh Nashr company.

Fakhr Razi, Muhammad ibn Umar. 1420 AH, Mafatih al-Ghayb, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi. Farahidi, Khalil bin Ahmad 1409 AH, Al-Ain, Qom: Hijrat Publishing.

Falsafi, Mohammad Taqi 1998, Resurrection in terms of soul and body, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Fayumi, Ahmad bin Muhammad 1414 AH, Al-Misbah Al-Monir Fi Gharib Al-Sharh Al-Kabir Lel-Rafi'i, Qom: Dar Al-Hejra Foundation.

Qarashi, Ali Akbar 1992, Quran Dictionary, edition 6, Tehran: Bina.

Qartabi, Muhammad ibn Ahmad al-Ansari. 1967, Al-Jami Leahkam Al-Qur'an, Egypt: Dar al-Kitab al-Masriya. Kelini, Muhammad ibn Ya'qub, no date, Usul Al-Kafi, translated by Seyed Javad Mostafavi, no place: Golgasht Publications.

Majlesi, Mohammad Baqir 1427 AH, Bahar Al-Anvar, Qom: Publications of the Revival of the Holy Book. Maraghi, Ahmad Mustafa, no date, Tafsir al-Maraghi, no place: Bina.

Quran Culture and Knowledge Center. 2003, Encyclopedia of the Holy Quran, Qom: Publications of the Office of Islamic Propaganda of the Seminary of Qom.

Mostafavi, Hassan 1430 AH, research on the words of the Holy Quran, Beirut - Cairo - London: Dar Al-Kitab Al-Elamiya - Center for publishing the works of Allama Mustafawi.

Motahari, Morteza, no date, Works of Piety, Tehran: Sadra.

Moghniyeh, Mohammad Javad 1999, Tafsir al-Kashif, Qom: Publications of the Office of Islamic Propaganda of the Seminary of Qom.

Makarem Shirazi, Nasser 1998, Ethics in the Quran, Qom: School of Imam Ali Ibn Abi Talib (peace be upon him).

Nasehi, Mohammad Hassan 2008, Occult Relief from the Perspective of the Quran, Qom: Bustan Ketab Qom.

Nejati, Mohammad Othman 2002, Quran and Psychology, Translator: Abbas Arab, Mashhad: Astan Quds.

 

Articles and dissertations

Ziraki, Mehdi. "Effects and blessings of piety in the Qur'an", Center for Culture and Knowledge of the Qur'an, twenty-fifth year, No. 293.

Abdullah Khani, Marzieh "The effect of life and death of the heart on lifestyle from the perspective of the Qur'an", Qom Faculty of Quranic Sciences, September 2014.