بررسی سبک شناختی عناصر جامعه در عهدنامه مالک اشتر و دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
علی صادق نژاد
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
محمدحسن معصومی
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
سیداکبر غضنفری
3
(استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
معادل واژه سبک در زبان عربی تعبیر اسلوب و در زبان انگلیسی style است. یکی از دانش‌هایی که امروزه در قلمرو زبان و ادبیات چون دیگر حوزه‌های هنری اهمیت و استقلال یافته، سبک‌شناسی است. سبک‌شناسی توصیف و تحلیل انواع صورت‌های زبانی در کاربردهای عملی زبان است. مفاهیم سبک و تنوع سبکی در زبان مبتنی بر این فرض کلی است که درون نظام زبان محتوایی واحد را می‌توان در بیش از یک صورت زبانی رمزگذاری کرد. سبک در زبان صرفاً نمایی روبنایی نیست، بلکه بر عکس بخش اساسی از معنای رسانده شده توسط نویسنده را تشکیل می‌دهد. سبک‌شناسی برای بررسی همه انواع متون کاربرد دارد امّا بررسی متون دینی یکی از مهم‌ترین زمینه‌های سبک شناسی است. جامعه یعنی مجموعه‌هایی از افراد انسانی که با نظامات و سنن، آداب و قوانین خاص به یکدیگر پیوند خورده و زندگی دسته جمعی دارند؛ امام علی(ع) و امام سجّاد(ع) ضمن خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها بیانات علمی و ارزشمندی درباره این پدیده ارائه داده‌اند.
کتابنامه
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن الأثیر، ابوضیاء الدین. 1995م، مثل السائر فی أدب الکاتب والشاعر، تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت: المکتبة العصریة.
ابن جنی. 1992م، الخصائص، چاپ اول، قاهره: دار الکتب المصریة.
ابن منظور، ابی الفضل جمال الدین محمد بن مکرم، بی تا، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه.
ابو زید، نصر حامد. 1380ش، معنای متن: پژوهش در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: انتشارات طرح نو.
انیس، ابراهیم. 1374ش، آواشناسی زبان عربی، ترجمه ابوالفضل غلامی و صفر سفیدرو، تهران: اسوه.
آیتی، عبدالمحمد. 1372ش، صحیفه سجادیه، چاپ اوّل، تهران: انتشارات سروش.
البستانی، محمود. 1409ق، البلاغه فی ضوء المنهج الاسلامی، مشهد: انتشارات مجمع البحوث الاسلامیة.
البستانی، محمود. بی تا، بلاغت جدید، محمدحسن معصومی، چاپ دوم، قم: مارینا.
بن عیسی طاهر. 2008م، البلاغة العربیة، بی جا: دار الکتب الجدیدة.
تفتازانی، سعد الدین. 1388ش، مختصر المعانی، چاپ نهم، قم: دار الفکر.
خطیب قزوینی. 2002م، تلخیص المفتاح، تحقیق: یاسین الایوبی، چاپ نخست، بیروت: المکتبة العصریة.
خویی، میرزا حبیب الله. 1386ش، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، چاپ دوم، قم: مؤسسه دار العلم.
دانشنامه امام علی. 1380ش، مقاله امام علی و سیاست، علی ذوعلم، چاپ اول، ج6، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
الرافعی، مصطفی صادق. 1997م، اعجاز القرآن والبلاغة النبویة، چاپ اوّل، قاهره: دار المنار.
زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله. 1975م، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دار التراث.
زوبعی، طالب محمد اسماعیل. 1996م، من أسالیب التعبیر القرآنی؛ دراسة لغویة واسلوبیة فی ضوء النصّ القرآنی، بیروت: دار النهضة العربیة.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1379ش، شاعر آیینه‌ها؛ بررسی سبک هندی و شعر بیدل، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. 1374ش، کلیات سبک شناسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.
شمیسا، سیروس. 1380ش، کلیات سبک شناسی، چاپ ششم، تهران: نشر فردوس.
صادق الرافعی، مصطفی. بی تا، اعجاز القرآن والبلاغة النبویة، بیروت: دار الکتاب.
عبدالمطلب، محمد. 1994م، البلاغة والأسلوبیة، چاپ اوّل، قاهرة: الشرکة المصریة العالمیة للنشر.
عبده، شیخ محمد. 1427ق، شرح نهج البلاغه، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الخرسان للمطبوعات.
عزام، محمد. 2001م، النص الغائب: تجلیات التناص فی الشعر العربی، دمشق- سوریا: منشورات اتحاد کتاب العرب.
علی الفرج. 1379ش، تکوین البلاغة، چاپ اول، بی جا: منشورات دار المصطفی لإحیاء التراث.
فتوحی، محمود. 1390ش، سبک شناسی؛ نظریه‌ها رویکردها و روش‌ها، چاپ اوّل، تهران: نشر سخن.
فضل، صلاح. 1998م، علم الأسلوب ومبادئه واجراءاته، چاپ اوّل، قاهره: دار الشروق.
گلدمن، لوسین و تئودور آدورنو و دیگران. 1377ش، درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات(مجموعه مقالات)، ترجمه محمد جعفر پوینده، بی جا: انتشارات نقش جهان.
مجد فقیهی، محمدعلی. 1385ش، آشنایی با صحیفه سجادیه، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی دفتر برنامه ریزی و تدوین متون درسی.
مغنیه، محمدجواد. 1387ش، در سایه سار نهج البلاغه، قم: دار الکتب الاسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر. 1393ش، پیام امام امیر المؤمنین، قم: دار الکتب الاسلامیة.
میرصادقی، میمنت. 1374ش، واژه‌نامه هنری، چاپ دوم، تهران: کتاب مهناز.
نحله، محمود احمد. 1981م، لغة القرآن الکریم فی جزء عمّ، بیروت: دار النهضة العربیة.
همایی، جلال الدین. 1386ش، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ27، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
وهبه، مجدی. 1997م، معجم مصطلحات الأدب، چاپ اوّل، بیروت: بی نا.
مقالات
صالح، رفیق أحمد معین. 2003م، «دراسة أسلوبیة فی سورة مریم»، رسالة الماجستیر، جامعة النجاح الوطنیة، نابلس.
ممتحن، مهدی و ابراهیم اقبال و سید مهدی حسینی میلانی. 1394ش، «دستورالعمل‌ها و دستاوردهای دعا در نهج البلاغه»، مجله پژوهش های نهج البلاغه، شماره 46، صص 75-102.
_||_The Holy Quran.
Nahj-Al-Balaghah.
Ibn al-Athir, Abu Dhaya al-Din. 1995, Mesl Al-Saer in the literature of writers and poets, researched by Mohammad Mohi-Al-Din Abdul Hamid, Beirut: Al-Muktab al-Asriya.
Ibn Jani. 1992, Al-Khasais, first edition, Cairo: Dar Al-Maktaba Al-Meriya.
Ibn Manzoor, Abi al-Fazl Jamal al-Din Muhammad ibn Makram, no date, Arabic Language, Qom: Publication of the literature of the seminary.
Abu Zayd, Nasr Hamed. 2001, the meaning of the text: Research in Quranic Sciences, translated by Morteza Kariminia, Tehran: Publications of Tarhe No.
Anis, Ibrahim. 1995, Arabic phonology, translated by Abolfazl Gholami and Safar Sefidro, Tehran: Oswa.
Ayati, Abdul Mohammad 1993, Sahifa Sajjadieh, first edition, Tehran: Soroush Publications.
Al-Bustani, Mahmoud 1409 AH, Al-Balagha Fi Zu Al-Monhaj Al-Eslami, Mashhad: Publications of the Islamic Research Association.
Al-Bustani, Mahmoud, no date, New Rhetoric, Mohammad Hassan Masoumi, Second Edition, Qom: Marina.
Ibn Isa Tahir. 2008, Al-Balaghah Al-Arabiya, no place: Dar al-Kitab al-Jadidah.
Taftazani, Saaduddin 2009, summary of meanings, ninth edition, Qom: Dar al-Fikr.
Khatib Qazvini. 2002, summary of Al-Muftah, research: Yassin Al-Ayoubi, first edition, Beirut: Al-Muktabah Al-Asriya.
Khoei, Mirza Habibullah. 2007, Minhaj al-Bara'a fi Sharh Nahj al-Balaghah, second edition, Qom: Dar Al-Alam Institute.
Encyclopedia of Imam Ali. 2001, Imam Ali and Politics, Ali Zou Elm, First Edition, Volume 6, Tehran: Institute of Islamic Culture and Thought.
Al-Rafi'i, Mustafa Sadegh 1997, Ejaz Al-Qur'an and Al-Balagha Al-Nabuyat, First Edition, Cairo: Dar al-Manar.
Zarkashi, Badruddin Muhammad bin Abdullah. 1975, Al-Burhan Fi Uloom Al-Quran, research: Mohammad Abolfazl Ibrahim, Cairo: Dar Al-Tarath.
Zubai, Taleb Mohammad Ismail 1996, from the principles of Quranic interpretation; Dorasat Loghaviyat Va Oslobiyat Fi Zu Al-Nass Al-Qurani, Beirut: Dar Al-Nahza Al-Arabiya.
Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza 2000, the poet of mirrors; A Study of Indian Style and Bidel Poetry, Fourth Edition, Tehran: Agah.
Shamisa, Sirus. 1995, Generalities of Stylistics, Third Edition, Tehran: Ferdows Publications.
Shamisa, Sirus. 2001, Generalities of Stylistics, sixth edition, Tehran: Ferdows Publishing.
Sadegh Al-Rafi'i, Mustafa, no date, Ejaz Al-Quran and Al-Balaghat Al-Nabuyat, Beirut: Dar al-Kitab. Abdulmutallab, Mohammad 1994, Rhetoric and style, first edition, Cairo: Egyptian International Company for Publishing.
Abdu, Sheikh Mohammad 1427 AH, Description of Nahj al-Balaghah, first edition, Beirut: Al-Khursan Foundation for Press.
Azam, Mohammad 2001, Al-Nas Al-Ghaeb: Manifestations of Contribution in Arabic Poetry, Damascus-Syria: Publications of the Unity of the Arabic Book.
Ali Al-Faraj. 2000, Takvin al-Balaghah, first edition, no place: Manshurat Dar al-Mustafa Leahya Al-Taras.
Fotuhi, Mahmoud 2011, stylistics; Theories, Approaches and Methods, First Edition, Tehran: Sokhan Publishing.
Fazl, Salah. 1998, Elm Al-Oslub and Mobadea and Ejraata, First Edition, Cairo: Dar al-Shorouk. Goldman, Lucien and Theodore Adorno and others. 1998, An Introduction to the Sociology of Literature (collection of articles), translated by Mohammad Jafar Pooyandeh, no place: Naghsh Jahan Publications.
Majd Faqihi, Mohammad Ali 2006, Introduction to Sahifa Sajjadieh, Qom: World Center of Islamic Sciences Office of Textbook Planning and Compilation.
Mughniyeh, Mohammad Javad 2009, in the shadow of Nahj al-Balaghah, Qom: Dar al-Kitab al-Islami. Makarem Shirazi, Nasser. 2014, Message of Imam Amir Al-Mo'menin, Qom: Dar Al-Kotob Al-Islami. 1995Mir Sadeghi, Meimanat, 1995, Art Dictionary, Second Edition, Tehran: Mahnaz Book.
Nahleh, Mahmoud Ahmad 1981, Loghat Al-Quran Fi Joz Amm, Beirut: Dar Al-Nahza Al-Arabiya. Homayi, Jalaluddin 2007, Rhetoric and Literary Crafts, 27th edition, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance
.. 1997Vahaba, Majdi, 1997, Dictionary of Literary Terms, First Edition, Beirut: Bina.
Articles
Saleh, Rafigh Ahmad Moein. 2003, "Dorasat Oslubiya in Surah Maryam", Al-Majastir, National Patriotic Society, Nablus.
Momtahen, Mehdi and Ebrahim Iqbal and Seyed Mehdi Hosseini Milani. 2015, "Instructions and achievements of prayer in Nahj al-Balagheh", Journal of Nahj al-Balagheh Research, No. 46, pp. 75-102.
