جایگاه وجدان اخلاقی در قرآن و روایات
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
نسیبه علمایی
1
(مدرس دانشگاه غیر دولتی المهدی، سپاهانشهر، اصفهان)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
وجدان ادراک باطنی است که انسان با آن مسیر کمال را می‌یابد. او به عنوان خودفرمانی درونی و راهنمای انسان گاهی از سلامت برخوردار است و گاهی به انحراف کشیده شده و به دلیل عدم اعمال تربیت دینی صحیح کارایی لازم را ندارد. وجدان در برخی از مکاتب اخلاقی غربی جایگاه مهمی دارد و زیربنای افعال اخلاقی معرفی شده و به عقیده کانت امری شگفت آور و صاحب قدرت محرک در امر قضاوت است. همچنین در مکتب روسو کارکردهایی برای وجدان تعریف شده که در این پژوهش به صورت خلاصه به آن پرداخته شده است. در این راستا این پژوهش در صدد تعریف جایگاه و تبیین کارکردهای وجدان در قرآن و روایات است. وجدان را کاربردهای گوناگونی است که تمایز نهادن میان آن‌ها در این مبحث ضروری است.
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. بی تا، تحف العقول، ترجمه احمد جنتی، تهران: مؤسسه امیرکبیـر.
ابن طاووس، علی بن موسی. 664ق، محاسبة النفس، ترجمه عباس علی محمودی، تهران: فیض کاشانی.
انیس و دیگران. 1382ش، فرهنگ المعجم الوسیط، ترجمه بندر ریگی، تهران: انتشارات اسلامی.
آقا جمال خوانساری، محمد بن حسین. 1346ش، شرح غرر الحکم، تألیف تمیمی تهران: دانشگاه تهران.
تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد. 1410ق، غرر الحکم ودرر الکلم، محقق/ مصحح: سید مهدی رجائی، چاپ دوم، قم: دار الکتاب الإسلامی.
جعفری، محمد تقی. 1395ش، وجدان، مصحح: علی جعفری و همکاران، تدوین: عبدالله نصری، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جوادی آملی، عبدالله. 1377ش، تفسیر موضوعی قرآن، قم: نشر اسراء.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1390ش، مفردات، ترجمه حسین خداپرست، قم: دفتر نشر نوید.
ریچلز، جیمز. 1392ش، عناصر فلسفه اخلاق، ترجمه محمود فتحعلی و علیرضا آل بویه، قم: پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی.
شیروانی، علی. 1378ش، چکیده اخلاق در قرآن، قم: انتشارات دار الفکر.
طباطبایی، محمد حسین. 1421ق، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمد حسین. بی تا، مختصر تفسیر المیزان، 6 جلدی، پدیدآور: الیاس کلانتری، تهران: اسوه.
فیض کاشانی، محمد محسن. 1428ق، محجة البیضاء، ویرایش علی اکبر غفاری، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
قرشی، علی اکبر. 1370ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قمی، عباس. 1414ق، سفینة البحار، چاپ اول، قم: اسوه.
کلینی، محمد بن یعقوب. بی تا، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، قم: اسوه.
لیثی واسطی. 1377ش، عیون الحکم والمواعظ، تحقیق: حسین حسنی بیرجندی، بی جا: مؤسسه فرهنگی دار الحدیث.
مجتبوی، جلال الدین. 1393ش، گزیده اخلاق اسلامی(ترجمه جامع السعادات محمد مهدی نراقی)، چاپ دوم، تهران: انتشارات حکمت.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. 1403ق، بحار الأنوار، محقق/ مصحح: جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مصباح یزدی، محمد تقی. 1368ش، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمد تقی. 1384ش، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی. 1391ش، اخلاق در قرآن، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی. 1393ش، معارف قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی. 1376ش، آشنایی با قرآن، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. 1384ش، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر. 1377ش، اخلاق در قرآن، چاپ اول، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب(ع).
نراقی، احمد. 1387ش، معراج السعادة، چاپ اول، قم: انتشارات آیین دانش.
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد. 1389ش، اخلاق ناصری، به کوشش سیاوش خوشدل، تهران: فراهانی.
_||_
Refernces:
Holy Quran
Nahj Al Balaghah
Ibn Shuba Harani, Hassan Ibn Ali. The Gift of Minds, translated by Ahmad Jannati, Tehran: Amirkabir Institute.
Ibn Tawus, Ali ibn Musa. 664 AH, self-calculation, translated by Abbas Ali Mahmoudi, Tehran: Feyz Kashani.
Anis et al. 2003, Farhang al-Mujam al-Wasit, translated by Bandar Rigi, Tehran: Islamic Publications.
Mr. Jamal Khansari, Mohammad bin Hussein. 1346, Sharh Gharr al-Hakam, by Tamimi Tehran: University of Tehran.
Tamimi Amadi, Abdul Wahid bin Muhammad. 1410 AH, Gharr al-Hakam and Darr al-Kalam, researcher / editor: Sayyid Mahdi Raja'i, second edition, Qom: Dar al-Kitab al-Islami.
Jafari, Mohammad Taqi 2016, Vajdan, Editor: Ali Jafari et al., Editor: Abdullah Nasri, Tehran: Institute for Compilation and Publication of Allameh Jafari.
Javadi Amoli, Abdullah 1998, Thematic Interpretation of the Qur'an, Qom: Esra 'Publishing.
Ragheb Isfahani, Hussein bin Mohammad. 2011, contents, translated by Hossein Khodaparast, Qom: Navid Publishing Office.
Rachel, James. 2013, Elements of Philosophy of Ethics, translated by Mahmoud Fath Ali and Alireza Al-Bouyeh, Qom: Research Institute of Islamic Philosophy and Theology.
Shirvani, Ali 1999, Abstract of Ethics in the Quran, Qom: Dar Al-Fikr Publications.
Tabatabai, Mohammad Hussain 1421 AH, Tafsir al-Mizan, translated by Mohammad Baqir Mousavi, Qom: Seminary Teachers Association, Islamic Publications Office.
Tabatabai, Mohammad Hussain, Brief Interpretation of Al-Mizan, 6 volumes, Author: Elias Kalantari, Tehran: Aswa.
Faiz Kashani, Mohammad Mohsen 1428 AH, Al-Bayda Mosque, edited by Ali Akbar Ghaffari, Qom: Islamic Publishing Institute.
Ghorashi, Ali Akbar. 1991, Quran Dictionary, Tehran: Islamic Bookstore.
Qomi, Abbas 1414 AH, Ship of the Sea, first edition, Qom: Aswa.
Klini, Muhammad ibn Ya'qub, Usul Kafi, translated by Mohammad Baqir Kamrahai, Qom: Aswa.
Laithi Wasati. 1998, Ayoun al-Hakam wa al-Mawa'iz, research: Hossein Hassani Birjandi. Dar Al-Hadith Cultural Institute.
Mujtaba, Jalaluddin 2014, Selected Islamic Ethics (Comprehensive translation of Mohammad Mehdi Naraghi), Second Edition, Tehran: Hekmat Publications.
Majlisi, Muhammad Baqir bin Muhammad Taqi 1403 AH, Sea of Lights, researcher / editor: a group of researchers, second edition, Beirut: Dar إhiyaa al-Tarath al-Arabi.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi 1989, Society and History from the Perspective of the Quran, Tehran: Islamic Propaganda Organization.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi 2005, Critique and review of ethical schools, research and writing by Ahmad Hossein Sharifi, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi 2012, Ethics in the Quran, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi 2014, Quran Education, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
Motahari, Morteza 1997, Introduction to the Quran, Tehran: Sadra.
Motahari, Morteza 2005, Collection of works, Tehran: Sadra.
Makarem Shirazi, Nasser. 1992, Sample Interpretation, Tehran: Islamic Bookstore.
Makarem Shirazi, Nasser. 1998, Ethics in the Quran, first edition, Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib (AS) School.
Naraqi, Ahmad 2008, Ascension of Happiness, first edition, Qom: Ain Danesh Publications.
Nasir al-Din al-Tusi, Muhammad ibn Muhammad. 2010, Nasiri ethics, by Siavash Khoshdel, Tehran: Farahani.
