نقد اقوال مفسرین در واژه أسماء سوره بقره با کاربست مطالعه معناشناختی

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

محسن زارعی جلیانی ¹ , محمد مهدی رضوانی حقیقی شیرازی ² , احمد جعفری ³

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد کازرون، گروه علوم قرآن و حدیث
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد شیراز، دانشکده علوم انسانی، گروه ادبیات عرب
3 - دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد کازرون

تاريخ الإرسال : 23 الثلاثاء , محرم, 1443 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , محرم, 1443 تاريخ الإصدار : 16 الخميس , صفر, 1443

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

خداوند متعال واژه‌های قرآن کریم را به گونه‌ای معماری کرده است که برای درک برخی از آن‌ها باید شبکه‌ای از معناهای مرتبط به هم را تشکیل داد. یکی از این واژه‌ها، لفظ اسماء در آیات 31 تا 33 سوره بقره است. یافته‌ها حاکی از وجود اقوال تفسیری فراوانی در این خصوص است. در این نوشتار تحلیلی کتابخانه‌ای، اقوال مفسرین به یازده وجه تقسیم گردیده و سعی شده است با کاربست روش معناشناختی ایزوتسو، آن‌ها را بررسی و نقد کرد و سپس تفسیر آیات مذکور با رویکرد معناشناختی به واژه "اسماء"، بیان می‌شود. اهمیت این موضوع، دست یافتن به شبکه معنایی واژه "اسماء" است چون اساساً ضرورت دارد برای ارائه تفسیر بهتر، مؤلفه‌های معنایی واژه‌ها را در بافت متنی قرآن کریم، وا کاوید. هدف این نوشتار، ارائه شبکه معنایی واژه "اسماء" به جامعه علمی قرآنی است تا نتایج آن در پژوهش‌های تفسیری و قرآن پژوهی مورد استفاده قرار گیرد.

المصادر:

کتابنامه

قرآن کریم.

ابن فارس، احمد. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابو حیان اندلسی، محمد بن یوسف. 1422ق، البحر المحیط، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ایزوتسو، توشی هیکو. 1360ش، ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: قلم.

ایزوتسو، توشی هیکو. 1361ش، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.

ایزوتسو، توشی هیکو. 1378ش، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمه زهرا پورسینا، تهران: سروش.

باطنی، محمدرضا. 1373ش، زبان و تفکر، تهران: فرهنگ معاصر.

بحرانی، هاشم بن سلیمان. 1415ق، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، قم: مؤسسة البعثة.

راغب اصفهانی، حسین. 1412ق، مفردات الفاظ القرآن، چاپ اول، بیروت: دار القلم.

سورن، پیتر. 1389ش، مکاتب معناشناسی نوین در غرب، ترجمه علی محمد حق شناس، تهران: سمت.

صدر الدین شیرازی(ملا صدرا)، محمد. 1366ش، تفسیر القرآن الکریم، چاپ دوم، قم: نشر بیدار.

صفوی، کوروش. 1379ش، درآمدی بر معناشناسی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.

طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

طبرسی، فضل بن حسن. 1408ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: دار المعرفة.

طوسی، محمد. 1389ق، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

عطار، محمد بن ابراهیم. 1372ش، منطق الطیر، مصحح: صادق گوهرین، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، تفسیر کبیر، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فیومی، احمد. 1414ق، المصباح المنیر، چاپ دوم، قم: دار الهجرة.

ماوردی، علی بن محمد. بی تا، النکت والعیون، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.

مصطفوی، حسن. 1426ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چاپ سوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.

مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1371ش، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

میبدی، احمد بن محمد. 1371ش، کشف الأسرار وعدة الأبرار، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.

کتب انگلیسی

Lyons, John(1981),semantics, London: Cambridge university press.

 

مقالات

ایازی، محمد علی. 1383ش، «معناشناسی و رابطه آن با دانش تفسیر قرآن کریم»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 2.

لطفی، سید مهدی. 1393ش، «بررسی و نقد معناشناسی قرآنی ایزوتسو»، دوفصلنامه پژوهش زبان شناختی قرآن، شماره 6.

مطیع، مهدی و همکاران. 1397ش، «کاربرد نظریه شبکه معنایی در مطالعات قرآنی»، دوفصلنامه پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآنی، شماره 12.

ممتحن، مهدی و حسین شمس آبادی. 1391ش، «اعجاز توانش زبانی و کاربرد واژگانی قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دوره 3، شماره 11.

ممتحن، مهدی و مریم محمودی. 1390ش، «آدم مسجود از دیدگاه آیات قرآنی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دوره 2، شماره 7.

The Holy Quran.

Ibn Faris, Ahmad 1404 AH, Dictionary of Comparative Language, first edition, Qom: Maktab Al-Elm Al-Eslami

Abu Hayyan Andalesi, Muhammad ibn Yusuf. 1422 AH, Al-Bahr Al-Muhit, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.

Izutsu, Toshi Heiko. 1981, The Semantic Structure of Religious Moral Concepts in the Qur'an, translated by Fereydoun Badrahai, Tehran: Qalam.

 Izutsu, Toshi Heiko. 1982, God and Man in the Quran, translated by Ahmad Aram, Tehran: Anteshar Co.

Izutsu, Toshi Heiko. 1999, The Concept of Faith in Islamic Theology, translated by Zahra Poursina, Tehran: Soroush.

Bateni, Mohammad Reza 1994, Language and Thought, Tehran: Farhange Moaser.

Bahrani, Hashem bin Suleiman. 1415 AH, Al-Burhan Fi Tafsir Al-Quran, first edition, Qom: Al-Ba'ath Foundation.

Ragheb Isfahani, Hossein. 1412 AH, the words of the Qur'an, first edition, Beirut: Dar al-Qalam. Soren, Peter. 2010, Schools of Modern Semantics in the West, translated by Ali Mohammad Haghshenas, Tehran: Samt.

Sadruddin Shirazi (Mullah Sadra), Mohammad. 1987, Tafsir Al-Quran Al-Karim, second edition, Qom: Bidar Publishing.

Safavi, Sirus. 2000, Introduction to Semantics, Tehran: Institute of Islamic Culture and Art.

 

Tabatabai, Seyed Mohammad Hossein 1417 AH, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, fifth edition, Qom: Islamic Publications Office.

Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1408 AH, Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, Beirut: Dar al-Ma'rifah.

Tabari, Muhammad ibn Jarir 1412 AH, Jame 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, first edition, Beirut: Dar al-Ma'rifah. Tusi, Muhammad 2010 AH, Al-Tibyan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.

Attar, Muhammad ibn Ibrahim. 1993, Mantiq al-Tair, edited by Sadegh Goharin, Tehran: Scientific and cultural publications.

Fakhr Razi, Muhammad ibn Umar. 1420 AH, Tafsir Kabir, third edition, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.

Fayumi, Ahmad 1414 AH, Al-Misbah Al-Munir, second edition, Qom: Dar Al-Hijra.

Mawardi, Ali ibn Muhammad. No date, Al-Nakt Wal-Oyun, first edition, Beirut: Dar Al-Kotob Al-Alamiya.

Mustafavi, Hassan 1426 AH, Research in the words of the Holy Quran, third edition, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Alamiya.

Makarem Shirazi, Nasser et al. 1992, Tafsir Nomoneh, 10th edition, Tehran: Dat Al-Kotob Al-Eslamiya.

Meybodi, Ahmad bin Muhammad. 1992, Kashf Al-Asrar and Edatolabrar, Fifth Edition, Tehran: Amirkabir.

English books

Lyons, John (1981), semantics, London: Cambridge university press.

 

Articles

Ayazi, Mohammad Ali 2004, "Semantics and its relationship with the knowledge of the interpretation of the Holy Quran", Research in Quranic Sciences and Hadith, No. 2.

Lotfi, Seyed Mehdi 2014, "Study and Critique of Izutsu Quranic Semantics", Quarterly Journal of Quranic Linguistic Research, No. 6.

Matieh, Mehdi et al. 2018, "Application of Semantic Network Theory in Quranic Studies", Bi-Quarterly Journal of Quranic Interpretation and Language, No. 12.

Momtahen, Mehdi and Hossein Shamsabadi. 2012, "The Miracle of Linguistic Ability and Vocabulary Application of the Qur'an", Quarterly Journal of Qur'anic Studies, Volume 3, Number 11.

Momtahen, Mehdi and Maryam Mahmoudi. 2011, "Masjud man from the perspective of Quranic verses", Quarterly Journal of Quranic Studies, Volume 2, Number 7.

Lyons, John(1981),semantics, London: Cambridge university press.