شأن شناختی قصص قرآن در زبانِ دین، از منظر علامه طباطبایی
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنیآرزو زارع زاده 1 , بابک عباسی 2 , علیرضا دارابی 3
1 - دانشجوی دکتری رشته کلام- فلسفه دین و مسائل جدید کلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
2 - استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.(نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: علامه طباطبایی, معناداری, قصص قرآن, واقع‌نمایی, زبان دین,
ملخص المقالة :
از منظر ناشناخت‌گرایان گزاره‌های دینی توصیف‌گر حقایق معنوی و واقعیات عینی نیستند و در برخی آراء معنادار هم تلقی نمی‌شوند. در این نگرش داستانهای دینی نیز اشاره‌ای به واقعیت ندارند؛ بلکه به مقاصد دیگری بیان شده‌اند. در این راستا توجه به جنبه‌های عملی گزاره‌های دینی اهمیت بیشتری دارد. عمده متفکران اسلامی مانند علامه طباطبایی معتقد به شأن شناختی زبان دین هستند. از منظر علامه طباطبایی تمام گزاره‌های دینی، معنادار و حقیقی قلمداد می‌شوند و قصص قرآن نیز از جمله گزاره‌های تاریخی هستند که به عنوان اِخبار از حقایق گذشته یا تمثیل از نوع حقیقی بیان شده‌اند. این نوشتار با روش توصیفی_ تحلیلی به یک سؤال اصلی پاسخ می‌دهد: از منظر علامه طباطبایی قصص قرآنی دارای چه شأنی در زبان دین است؟ جهت پاسخ به این سؤال اصلی، پس از بررسی شأن شناختی زبان دین از منظر متفکران اسلامی و غربی به نظرات علامه طباطبایی پیرامون زبان دین در قصص قرآنی پرداخته می-شود.
قرآن کریم
استیور، دان آر. 1393ش، فلسفه زبان دینی، ترجمه ابوالفضل ساجدی، قم: نشر ادیان.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. 1420ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بلاغی، عبدالحجت. 1386ش، حجه التفاسیر و بلاغ الاکسیر، قم: حکمت.
پترسون، مایکل تاد و دیگران. 1379ش، عقل و اعتقاد دینی: درآمدی بر فلسفه دین، ترجمه ابراهیم سلطانی، احمدبن‌محمدمهدی نراقی، تهران: انتشارات طرح نو.
تفتازانی، سعیدالدین. 1411ق، مختصرالمعانی، قم: دارالفکر.
جوادی آملی، عبدالله. 1388ش، تسنیم، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله. 1392ش، دین شناسی، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله. 1388ب، قرآن در قرآن، قم: اسراء.
خلف الله، محمد. 1999م، الفن القصصی فی القرآن الکریم، شرح خلیل عبدالکریم، بیروت: انتشارات العربی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، دمشق- بیروت: دارالشامیه-دارالعلم.
رشیدرضا، محمد. 1990م، تفسیر القرآن الکریم(المنار)، قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
ساجدی، ابوالفضل. 1383ش، زبان دین و قرآن، قم: انتشارات موسسه امام خمینی.
سعیدی روشن، محمدباقر. 1391ش، زبان قرآن و مسائل آن، تهران: سمت.
طاهری، محمد. 1397ش، زبان قرآن در اندیشه علامه طباطبایی با رویکرد انتقادی به نو معتزله، قم: نشر معارف.
طباطبایی، محمدحسین. 1364ش، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
طباطبایى، محمدحسین. 1362ش، اعجاز قرآن، تهران: مرکز نشر فرهنگى رجاء.
طباطبایى، محمدحسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر تبلیعات اسلامی حوزه علمیه.
طباطبایى، محمدحسین. 1388ش، رسائل توحیدی، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
طباطبایى، محمدحسین. 1378ش، شیعه در اسلام؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
طباطبایى، محمدحسین. 1423ق، طریق عرفان (ترجمه رسالة الولایه)، مترجم صادق حسنزاده، قم، بخشایش.
طباطبایى، محمدحسین. (1387ب)، قرآن در اسلام؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
طبرسی، فضل الله بن حسن. 1360، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه علی صحت، حسین نوری همدانی و جمعی از مترجمان، تهران: انتشارات فراهانی.
طبری، محمدبن جریر. 1412ق، جامع البیان، بیروت: دارالمعرفه.
طریحی، فخرالدین. 1375ش، مجمع البحرین، تهران: انتشارات مرتضوی.
علیزمانی، امیر عباس. 1395ش، سخن گفتن از خدا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر. 1420ق، مفاتح الغیب، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
قرشی، سید علی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب اسلامیه.
مراغی، احمد مصطفی.(بیتا)، تفسیر مراغی، بیروت: دارالفکر.
مصباح یزدی، محمد تقی. 1366ش، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی. 1393ش، سیری در سیره نبوی، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی. 1385ش، مجموعه آثار جلد 16، قم: صدرا.
مظفر، محمدرضا. 1392ش، منطق، ترجمه علی شیروانی، قم: دارالعلم.
مغنیه، محمد جواد. 1424ق، تفسیر الکاشف، قم: موسسه دارالکتاب الاسلامی.
مکارم شیرازى، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مقالات
سعیدی روشن، محمدباقر، 1396ش، «واقع گرایی و صدق گزاره های دینی با کدام ساز وکار؟» قبسات، سال بیست و دوم شماره 83 بهار .
علی تبار فیروزجایی، رمضان. 1388ش، «فطرت نمونی زبان دین و قرآن»، آیین حکمت، سال اول، شماره2، زمستان.
مقدسی، یوسف و طالبی قرهقشلاقی، جمال. 1398،«زبان و اسلوبهای بیانی در داستانهای قرآنی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال دهم، شماره 40، زمستان.
Hick, John(1993), Religious Realism and Non-Realism: Defining the Issue, ed Joseph Runzo, Uk: the Macmillan Press.
Phillips,D. Z.(1976) The Concept of Prayer, London: Routledge and Kegan Paul.
_||_
The Holy Quran
Alizamani, Amir Abbas. 1395. Speaking of God; Tehran: Institute of Islamic Culture and Thought.
Balaghi, Abdul Hojjat. 1386, Hajj al-Tafsir wa Balagh al-Aksir, Qom: Hekmat.
Fakhruddin Razi, Muhammad ibn Umar. 1420 AH, Mafatih al-Ghayb, Beirut: Darahiyah al-Tarath al-Arabi.
Ghorashi, Seyyed Ali Akbar. 1371, Quran Dictionary, Tehran: Dar al- Kitab Islamiyeh.
Ibn Kathir, Ismail Ibn Umar. 1420 AH, Tafsir Al-Quran Al-Azeem, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Almiyeh.
Javadi Amoli, Abdullah. 1388, Tasnim, Qom: Esra.
Javadi Amoli, Abdullah, 1392, Theology, Qom: Esra.
Javadi Amoli, Abdullah, 1388b, Quran in Quran, Qom: Esra.
Khalafollah, Muhammad. 1999, al- Fan al- Gasas in the Holy Quran, Commentary by Khalil Abdul Karim, Beirut: Al-Arabi.
Maraghi, Ahmad Mustafa, (Dateless), Tafsir Maraghi, Beirut: Dar al-Fikr
Mesbah Yazdi, Mohammad Taghi. 1987, Teaching Philosophy, Tehran: Islamic Propaganda Organization.
Motahari, Morteza. 1393, A Journey in the Prophetic Life, Qom: Sadra.
Motahari, Morteza. 1385, Collection of Works, Volume 16, Qom: Sadra.
Muzaffar, Mohammad Reza. 1392, Logic, trans. Ali Shirvani, Qom: Dar al-Alam.
Mughniyeh, Mohammad Javad. 1424 AH, Tafsir al-Kashif, Qom: Dar al-Kitab al-Islami.
Makarem Shirazi, Nasser. 1374, Tafsir Nomoneh Tehran: Dar al- Kotob Islamiyeh.
Patterson, Michael Todd et al. 1379, Religious Reason and Belief: An Introduction to the Philosophy of Religion, trans. Soltani & Naraghi, Tehran: Tarheno Publications.
Ragheb Isfahani, Hussein Ibn Muhammad, 1412AH, Al-Mufradat Fi Gharib Al-Quran, Damascus-Beirut:Dar al-Shamiya-Dar al-Alam.
Rashid Reza, Muhammad. 1990, Tafsir Al-Quran Al-Karim (Al-Manar), Cairo: Al-Hiyya Al-Masriya Al-Alam for the book.
Saeedi Roshan, Mohammad Baqer. 1391, The Language of the Quran and Its Issues, Tehran: Samat.
Sajedi, Abolfazl. 1383, Language of Religion and Quran, Qom: Imam Khomeini Institute Publications.
Steve, Dan R. 1393, Philosophy of Religious Language, trans. Abolfazl Sajedi, Qom: Religions Publishing.
Taftazani, Saeed al-Din. 1411 AH, Mukhtasar al-Ma'ani, Qom: Dar al-Fikr.
Tabarsi, Fazlullah Ibn Hassan. 1360, translation of Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, trans. Sehat, Hamedani & a group of translators, Tehran: Farahani .
Taheri, Mohammad. 1397, The Language of the Quran in the Thought of Allameh Tabatabai with a Critical Approach to the New Mu'tazilites, Qom: Maaref .
Tabatabai, M. H. 1364, Principles of Philosophy and Method of Realism, Tehran: Sadra.
Tabatabai, M. H. 1362, The Miracle of the Quran, Tehran: Raja Cultural Publishing Center.
Tabatabai, M. H. 1374, Tafsir Al-Mizan, Qom: Seminary Islamic Propaganda Office.
Tabatabai, M. H. 1388, Rasael Tohidi, Qom: Seminary Islamic Propaganda Office.
Tabatabai, M. H. 1378, Shiites in Islam, Qom: Seminary Islamic Propaganda Office.
Tabatabai, M. H. 1423 AH, The Way of Erfan, trans. Sadegh Hassanzadeh, Qom: Bakhshayesh.
Tabatabai, M. H. 1387b, Quran in Islam; Qom: Seminary Islamic Propaganda Office.
Tabari, Muhammad ibn Jarir, 1412 AH, Jame 'al-Bayan, Beirut: Dar al-Ma'rifah.
Torihi, Fakhreddin. 1375, Majma al- Bahrain, Tehran: Mortazavi.
Articles
Ali Tabar Firoozjaei, Ramadan. 1388, The Exemplary Nature of the Language of Religion and the Qur'an, The Religion of Wisdom, First Year, No. 2, Winter.
Moqaddasi, Yusuf and Talebi Qarahqshlaghi, Jamal 1398, "Language and Expressive Methods in Quranic Stories", Quarterly Journal of Quranic Studies, Tenth Year, No. 40, Winter.
Saeedi Roshan, Mohammad Baqer. 1391, Realism and truth of religious propositions by which mechanism? Qabsat, the twenty-second year of No. 83 Spring
