مؤلفه‌های داستان‌‌های قرآن و مقایسه‌ آن با اسرائیلیات

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

علی اصغر اصغری ولوجایی ¹ (دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
حمید محمدقاسمی ² (دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
سید حسین حسینی کارنامی ³ (استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری، ایران)

تاريخ الإرسال : 13 الأربعاء , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 04 السبت , صفر, 1443 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: افسانه‌سرایی, قرآن, قصص, انبیا, اسرائیلیات,

ملخص المقالة :

قرآن کریم کتابی است که جذاب‌ترین و معتبرترین قصه‌های دینی را تشکیل می‌دهد. قصه در عرصه فرهنگ و انتقال مفاهیم انسانی قدمتی کهن دارد و سازگارترین فرم کلامی با ذهن بشر است. از همین روی دامنه مخاطبانش وسیع‌تر و قدرت نفوذش بیش‌تر است. قرآن‌کریم در طرح داستان‌‌ها و به‌ خصوص داستان‌‌های انبیا، از سبک و اسلوب‌‌های منحصر به فردی بهره جسته است. همین داستان‌‌های معنوی، آن هنگام که به دست افسانه‌پردازان و اسرائیلیات آفرینان افتاده است به نوعی مورد پردازش قرار گرفته که کاملاً با اسلوب و اهداف داستان‌‌های قرآن کریم مغایر و متضاد بوده است. این مقاله بر آن است مقایسه‌ای اجمالی میان پنج ویژگی داستان‌های قرآن از جمله حقیقت‌گرایی، نپرداختن به جزئیات و تفاصیل بی فایده، مبارزه با تحریفات، معرفی انبیا به عنوان الگوهای اخلاقی، رعایت اصول اخلاقی با پنج ویژگی اسرائیلیات که کاملاً در برابر ویژگی‌های قصص قرآنی است یعنی افسانه‌سرایی و خرافه‌پردازی، پرداختن به جزئیات و تفاصیل بی‌فایده، تفاوت‌ها و تهافت‌های روایات اسرائیلی، و مخدوش کردن چهره‌ تابناک انبیا ارائه کند تا اختلاف عمیقی که میان این دو روش وجود دارد روشن شود.

المصادر:

قرآن کریم.

نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی.

تورات.

ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. 1408ق، تفسیر القرآن العظیم، ترکیه: دار الدعوه.

دایرة المعارف بزرگ اسلامی. 1377ش، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.

ذهبی، محمدحسین. 1405ق، الاسرائیلیات فی التفسیر والحدیث، الطبعة الثانیة، دمشق: دار الایمان.

رادمنش، عزت الله. 1368ش، تاریخ در قرآن، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الکتاب العربی.

سبحانی، جعفر. 1360ش، منشور جاوید قرآن، اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین.

سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر. بی‌تا، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت: دار المعرفه.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، با مقدمه محمد جواد بلاغی‏، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.

طبرسی، فضل بن حسن. 1408ق، مجمع البیان فی علوم القرآن، الطبعة الثانیة، بیروت: دار المعرفه.

طریحی، فخرالدین. بی تا، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.

فعال عراقی، حسین. 1378ش، قصص قرآن و تاریخ انبیاء، چاپ دوم، تهران: نشر سبحان.

فیومی، احمد بن محمد. بی‌تا، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت: المکتبة العلمیة.

قرطبی، محمد بن احمد بن ابی بکر. 1408ق، الجامع لأحکام القرآن معروف به تفسیر قرطبی، بیروت: دار الکتب العلمیه.

مجلسی، محمدباقر. 1376ش، حیاة القلوب، تحقیق: سید علی امامیان، چاپ دوم، قم: انتشارات سرور.

مجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الأنوار، الطبعة الثالثة، بیروت: دار احیاء التراث الاسلامی.

محدثی، جواد. 1374ش، واکاوی هنر در قلمرو مکتب، چاپ دوم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

مصطفوی، حسن.1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

مظفر، محمد حسن. 1374ش، دلائل الصدق، ترجمه محمد سپهری، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

معرفت، محمدهادی. 1418ق، التفسیر والمفسرون، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة.

مقاتل، ابوالحسن. 1424ق، تفسیر مقاتل، تحقیق أحمد فرید، بیروت: دار الکتب العلمیة.

مکارم شیرازی، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

ملبوبی، محمدتقی. 1376ش، تحلیلی نو از قصص قرآن، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

المیدانی النیسابوری، ابوالفضل احمد بن محمد. بی‌تا، مجمع الأمثال، تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت: دار المعرفه.

نسفی، احمد بن محمود. 1408ق، تفسیر النسفی، بیروت: دار القلم.

نویا، پل. 1373ش، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

 

مقالات

پهلوان، منصور و همکاران. 191ش، «احادیث انبیاء و اسرائیلیات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، دوره 3، شماره 12، صص 19-7.

Holy Quran.

Nahj Al Balaghah, Translated by Mohammad Dashti.

Torah.

Ibn Kathir, Ismail Ibn Umar. 1408 AH, Tafsir al-Quran al-Azeem, Turkey: Dar al-Dawa.

The Great Islamic Encyclopedia. 1998, Tehran: Center of the Great Islamic Encyclopedia.

Zahabi, Mohammad Hussein 1405 AH, The Israʼiliyyat in Interpretation and Hadith, Second Edition, Damascus: Dar al-Iman.

Radmanesh, Ezatullah 1989, History in Quran, Mashhad: Astan Quds Razavi Publishing House.

Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1407 AH, Al-Kashaf an Haqqiq Ghawam Al-Tanzil, Third Edition, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.

Sobhani, Jafar 1981, Eternal Charter of Quran, Isfahan: Public Library of Imam Amir al-Mo'menin.

Siouti, Jalaluddin Abdul Rahman bin Abi Bakr, Al-Dar Al-Manthur Fi Al-Tafsir Bal-Mathur, Beirut: Dar Al-Ma'rifah.

Tabarsi, Fadl Ibn Hassan 1993, Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, with introduction by Mohammad Javad Bolaghi, third edition, Tehran: Naser Khosrow.

Tabarsi, Fadl Ibn Hassan 1408 AH, Complex of Statement in Quranic Sciences, Second Printing, Beirut: Dar Al-Ma'rifah.

Tarihi, Fakhreddin Bahrain Complex, Tehran: Mortazavi.

Iraqi activist Hussein. 1999, Stories of the Quran and the History of the Prophets, Second Edition, Tehran: Sobhan Publishing.

Fayumi, Ahmad ibn Muhammad. Beita, Al-Misbah Al-Munir in Gharib Al-Sharh Al-Kabir, Beirut: Al-Maktab Al-Alamiya.

Qurtubi, Muhammad ibn Ahmad ibn Abi Bakr. 1408 AH, Al-Jami 'on the rules of Holy Quran known as Tartseer al-Qurtubi, Beirut: Dar al-Kitab al-Almiyeh.

Majlisi, Mohammad Baqir 1997, Hayat al-Qulub, research: Seyyed Ali Emamian, second edition, Qom: Sarvar Publications.

Majlisi, Mohammad Baqir 1403 AH, Sea of Lights, Third Edition, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Islami.

Muhaddisi, Javad 1995, Art Analysis in the School Realm, Second Edition, Qom: Qom Seminary Islamic Propaganda Office Publishing Center.

Mustafawi, Hassan. 1360 AH, research in the words of Holy Quran, Tehran: Book Translation and Publishing Company.

Muzaffar, Mohammad Hassan 1995, Reasons for Truth, translated by Mohammad Sepehri, Tehran: Amirkabir Publishing Institute.

Ma’refat, Mohammad Hadi 1418 AH, Interpretation and Interpreters, Mashhad: Radical Society for Islamic Sciences.

Maqatel, Abolhassan 1424 AH, Tafsir Maqatil, Tahiqiq Ahmad Farid, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Alamiya.

Makarem Shirazi, Nasser. 1992, Sample Interpretation, Tenth Edition, Tehran: Islamic Bookstore.

Malboobi, Mohammad Taqi 1997, A New Analysis of Quran Stories, Tehran: Amirkabir Publishing Institute.

Al-Maidani Al-Nisaburi, Abu al-Fadl Ahmad bin Muhammad. a collection of proverbs, researched by Mohammad Mohi-ud-Din Abdul Hamid, Beirut: Dar al-Ma'rifah.

Nasfi, Ahmad bin Mahmoud 1408 AH, Tafsir al-Nasfi, Beirut: Dar al-Qalam.

Nova, Paul. 1994, Quranic Interpretation and Mystical Language, translated by Ismail Saadat, Tehran: University Publishing Center.

 

Articles

Pahlavan, Mansour et al. 191, "Hadiths of the Prophets and the Israʼiliyyat", Quarterly Journal of Quranic Studies, Islamic Azad University, Jiroft Branch, Volume 3, No. 12, pp. 7-19.