وحدت وجود در آیات قرآن کریم و روایات

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

سیدمجتبی موسوی دره بیدی ¹ (دانشجوی دکتری عرفان و اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره)، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
محمد علی حیدری ² (استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)

تاريخ الإرسال : 18 الأحد , ربيع الثاني, 1441 تاريخ التأكيد : 29 الخميس , ربيع الأول, 1443 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: کثرت, عرفان نظری, اصالت وجود, ظهور, تجلی,

ملخص المقالة :

وحدت وجود به معنای سریان وجود مطلق الهی در ذره ذره عالم هستی است. یعنی ذات هستی یکی است که مصداق آن خداوند متعال است و عالم هستی ظهور و تجلی خداوند است. یعنی عالم هستی، ظلی از ذات الهی است. لذا نگارنده با این سؤال که اصلی‌ترین موضوع عرفان نظری یعنی وحدت وجود در قرآن کریم و در کلام مفسران آن چگونه مطرح شده است؟ مسأله را از طریق گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی و با بررسی تعدادی از آیات قرآن کریم و کلام معصومین پیگیری می‌نماید و با این فرض که موضوع وحدت وجود در تعداد زیادی از آیات قرآن کریم و همچنین در موارد زیادی از سخنان اولیاء الهی دیده می‌شود، به دنبال آن است که ثابت نماید مهم‌ترین موضوع عرفان نظری یعنی وحدت وجود در آیات زیادی از قرآن کریم و سخنان زیادی از بزرگان آمده است.

المصادر:

قرآن کریم. ترجمه حسین انصاریان.

نهج البلاغه.

ابن بابویه(شیخ صدوق)، محمد بن علی. ۱۳۹۸ق، التوحید، قم: جامعه مدرسین.

ابن عربی، محی الدین. ۱۴۰۶ق، فتوحات مکیه، قاهره: نشر المجلس الأعلی للثقافة.

ارسطو. ۱۳۸۴ش، متافیزیک، ترجمه شرف الدین خراسانی، چاپ سوم، تهران: حکمت.

بابا طاهر عریان همدانی. ۱۳۸۴ش، دیوان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ابن سینا.

حافظ شیرازی، شمس الدین محمد. 1391ش، دیوان حافظ، چاپ اول، تهران: انتشارات دیوان سبز.

حسینی تهرانی، سید محمدحسین. ۱۳۹۰ش، امام شناسی، چاپ ششم، تهران: بی نا.

صادقی ارزگانی، محمد امین. ۱۳۸۹ش، درسنامه عرفان امام خمینی(ره)، چاپ اول، تهران: نشر عروج.

صدرالمتالهین شیرازی، محمّد. ۱۹۸۱م، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۳۸۸ش، ترجمه تفیسر المیزان، مترجم: سید محمّد باقر موسوی همدانی، چاپ ۲۸، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۴۱۱ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۴۱۷ق، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

فروغی بسطامی. 1365ش، دیوان، تهران: انتشارات دنیای کتاب.

فعالی، محمّد تقی. ۱۳۹۰ش، آفتاب و سایه‌ها، تهران: انتشارات عابد.

قمی، عباس. ۱۳۷۷ش، مفاتیح الجنان، چاپ اول، قم: انتشارات صحفی.

کلینی، محمد بن یعقوب. ۱۳۶۵ش، الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

مجلسی، محمّد باقر. ۱۳۸۸ش، بحار الأنوار، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

موسوی الخمینی، سید روح اله. ۱۳۷۳ش، سر الصلوة، چاپ سوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

موسوی الخمینی، سید روح اله. ۱۴۱۰ق، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الأنس، قم: نشر مؤسسه پاسدار اسلام.

مولوی، جلال الدین محمد. ۱۳۸۷ش، مثنوی معنوی، نسخه رینولد نیکلسون، تصحیح عزیز اله کاسب، تهران: انتشارات گلی.

نسفی، عزیزالدین. ۱۳۷۷ش، الإنسان الکامل، تهران: انتشارات کتابخانه طهوری.

نصر، سید حسین و الیور لیمن. ۱۳۸۶ش، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جمعی از مترجمین، تهران: انتشارات حکمت.

یزدان پناه، سید یداله. ۱۳۹۳ش، مبانی و اصول عرفان نظری، چاپ هفتم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

 

مقالات

ابراهیمی، ابراهیم و اصغر طهماسب بلداجی و باب اله محمدی نبی کندی. زمستان1393ش، «نگرش قرآنی بر رابطه سبک زندگی دینی و حیات طیبه»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال پنجم، ش20.

فنایی اشکوری، محمد و رقیه خسرو شاهی. تابستان1396ش، «بررسی دیدگاه استیس درباره وحدت وجود در عرفان اسلامی»، فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت، سال نهم، ش۳۲.

میر حق جو لنگرودی، سیده سعیده و فاطمه علی نژاد چمازکتی. زمستان1397ش، «بیداری اسلامی از منظر قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، ش36.

 

 

 

Ibn Babwiyeh (Sheikh Saduq), Muhammad bin Ali. 1398 BC, At-Tawhid, Qom: University of Teachers.

Ibn Arabi, Mohieddin. 1406 BC, Conquests of Mecca, Cairo: Publication of the Supreme Council of Culture.

Sadr Al-Matalhin Shirazi, Muhammad. 1981 AD, The Transcendent Wisdom in the Four Mental Travels, Part 2, Beirut: House of Revival of the Arab Heritage.

Tabatabai, Seyyed Muhammad Hossain. 1411 B.C., The Balance in the Interpretation of Holy Quran, Beirut: Al-Alam Foundation for Publications.

Tabatabai, Seyyed Muhammad Hossain. 1417 BC, The End of Wisdom, Qom: The Islamic Publishing Corporation.

Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhleh. 1994, Secret of Prayer, Tehran: Foundation for the Organization and Publication of the Antiquities of Imam Khomeini

Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhleh. 1410 B.C., Commentaries on the Explanation of Fusūs al-Hukm and Misbah al-Ans, Qom: Published by Pasdar Islam Foundation.

Nesfi, Azizuddin. 1998, Al-Insan Al-Kamil, Tehran: The publications of Kitabkhaneh Tohari.

Aristotle. 2005, Metaphysics, translated by Sharafuddin Khorasani, 3^rdedition, Tehran: Hekmat Press

Baba Taher Oryan Hamedani. 2005, Divan, 4^th edition, Tehran: Ibn Sina Publications.

Hafez Shirazi, Shamsuddin Mohammad. 2012, Divan Hafez, first edition, Tehran: Divan Sabz Publications.

Hosseini Tehrani, Seyed Mohammad Hossein 1390, Imamology, 6^th edition, Tehran

Sadeghi Uruzgani, Mohammad Amin 2010, Imam Khomeini's textbook on mysticism, first edition, Tehran: Orouj Publishing.

Foroughi Bastami. 1986, Divan, Tehran: Book World Publications.

Active, Mohammad Taqi 2011, Sun and Shadows, Tehran: Abed Publications.

Rumi, Jalaluddin Mohammad 2008, Masnavi Manavi, Reynold Nicholson Edition, edited by Azizollah Kaseb, Tehran: Goli Publications.

Nasr, Seyed Hossein and Oliver Lyman. 2007, History of Islamic Philosophy, a collective translation of translators, Tehran: Hekmat Publications.

Yazdan Panah, Seyed Yadaleh. 2014, Principles and Principles of Theoretical Mysticism, Seventh Edition, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.

 

Articles

Ebrahimi, Ebrahim and Asghar Tahmasb Beldaji and Babollah Mohammadi Nabi Kennedy. Winter 2014, "Quranic Attitude on the Relationship between Religious Lifestyle and Good Life", Quarterly Journal of Quranic Studies, Year 5, No.20.

Fanaei Eshkevari, Mohammad and Roghayeh Khosrow Shahi. Summer 2017, "Study of Stacey's view on the unity of existence in Islamic mysticism", Journal of the Religion of Wisdom, Year 9, No.32.

Mir Haghjoo Langroudi, Seyedeh Saeedeh and Fatemeh Ali Nejad Chamazkati. Winter 1397, "Islamic Awakening from the Perspective of Holy Quran", Quarterly Journal of Quranic Studies, Year 9, No.36.