تحلیل نقش زمان و مکان در جواز و عدم جواز تعدد زوجات از منظر آیات و روایات
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنیرضا عسگری 1 , محمود قیوم زاده خالقی 2 , عباسعلی حیدری 3
1 - دانشجوی دکتری رشته الهیات و معارف اسلامی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمین
2 - استاد تمام، گروه حقوق دانشگاه آزاداسلامی واحد ساوه
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
الکلمات المفتاحية: احکام, آیات, زمان, مکان, ازدواج,
ملخص المقالة :
پیشرفت مادی بشر و تحولات بنیادی که در نظام اجتماعی بشر روی داده، این ضرورت را ایجاب می‌کند که تحولات و توسعه به مقتضای زمان و مکان در ترازوی فرهنگ صحیح قرار گیرد. به عبارت دیگر؛ هم در روابط انسان با طبیعت و هم در مناسبات اجتماعی انسان‌ها با یکدیگر تحولاتی بنیادی ایجاد شده است. از جمله مواردی که در حیطه حقوق خانواده، توجه و عنایت ویژه‌ای به شرایط و اوضاع و احوال پیرامون آن در احکام اسلامی شده، بحث تعدد زوجات است. به موجب این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی نقش زمان و مکان در جواز و عدم جواز تعدد زوجات از منظر آیات و روایات صورت گرفته، این نتیجه قابل بیان است که؛ در وضع احکام شرعی، لازم است مقتضیات زمان و مکان، مصالح، مفاسد و منافع افراد جامعه مد نظر قرار گیرد. تأثیر زمان و مکان در اجتهاد در راستای تغییر موضوعات احکام اجتماعی اسلام است و اگر در اثر شرایط و مصلحت، تغییراتی در موضوعات احکام از جمله تعدد زوجات ایجاد شد، احکام آن قهراً عوض می شود.
ابن فارس. 2005ق، المقاییس فی اللغة، بیروت- لبنان: دار الفکر.
انصاری، مرتضی. 1375ش، مکاسب، یک جلدی، چ2، تبریز: اطلاعات.
آل کاشف الغطاء، محمد حسین. 1376ش، تحریر المجلة، قم: فیروزآبادی.
جبعی عاملی، زین الدین(شهید ثانی). 1416ق، مسالک الافهام إلی تنقیح شرایع الاسلام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیة.
حکیم، سید محسن. 1408ق، منهاج الصالحین، با حاشیه محمدباقر صدر، نجف: مطبعة الآداب.
حکیم پور، محمد. 1378ش، حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد، تهران: نغمه نواندیش.
حلی، ابن ادریس. 1411ق، السرائر، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. 1324ق، مختلف الشیعة، بی جا: بی نا.
خوانساری، احمد. 1364ش، جامع المدارک، ج 4، چ 2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
خوانساری، موسی. 1385ش، منیة الطالب(تقریرات میرزای نائینی)، ج 2، نجف: المطبعة المرتضویة.
خویی، سیدابوالقاسم.1410ق، منهاج الصالحین، ج ٢، قم: مدینة العلم.
روحانی، سید محمد صادق.1370ش، فقه الصادق، ج٢٢، قم: بی نا.
شب خیز، محمدرضا. 1392ش، اصول فقه دانشگاهی، چاپ چهارم، تهران: کتاب آوا.
صالح، صبحی. 1982ق، معالم الشریعة الاسلامیة، بیروت: دار العلم للملایین.
طباطبایی یزدی، محمدکاظم. 1409ق، عروة الوثقی، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
طباطبایی حکیم، سیدمحسن. 1409ق، منهاج الصـالحین، ج ٢، نجف: مطبعة الآداب.
طباطبایی یزدی، محمد کاظم. 1342ق، عروة الوثقی، نجف: مطبعة الآداب.
طوسی، ابوجعفر. النهایة، قم: قدس.
طوسی، حسن. 1387ش، المسبوط فی فقه الإمامیة، تحقیق محمد باقر بهبودی، قم: المکتبة المرتضویة.
علامه حلی، حسن بن یوسف. 1383ش، شرح تجرید، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
علامه، سید مهدی. 1375ش، شروط باطل وتأثیر آن در عقود، بی جا: مانی.
مجلسی، محمدباقر. 1404ق، بحار الأنوار، ج6، بیروت: مؤسسة الوفاء.
محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن. 1403ق، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام، چاپ سوم، بیروت: مؤسسة الوفاء.
محقق کرکی. 1411ق، جامع المقاصد، ج 13، قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
مطهری، مرتضی. 1380ش، اسلام و مقتضیات زمان، ج2، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. 1368ش، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ هشتم، تهران: صدرا.
موسوی خمینی، سید روح الله. 1387ش، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
موسوی خمینی، سید روح الله. 1389ش، صحیفه امام، ج20، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
موسوی خمینی، سید روح الله. 1389ش، صحیفه نور، ج21، قم: نشر دار العلم.
موسوی بجنوردی، سید میرزا حسن. 1371ش، القواعد الفقهیة، ج 3، چ2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
موسوی خمینی، سید روح الله. 1363ش، کتاب البیع، ج٥، قم: انتشارات اسماعیلیان.
مهریزی، مهدی. 1385ش، شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی فرهنگی.
میرزای قمی، ابوالقاسم. 1371ش، جامع الشتات، ج3، تهران: سازمان انتشارات کیهان.
نجفی، محمدحسن. 1410ق، جواهر الکلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، ملا احمد. 1407ق، عوائد الأیام، چ3، قم: بصیرتی.
نوری طبرسی، میرزا حسین. 1408ق، مستدرک الوسائل، ج13، بیروت: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث.
مقالات
رفیعی، محمدتقی. 1386ش، «بررسی جامعه شناختی حقوقی تک همسری در ایرانی»، فصلنامه مطالعات زنان، سال پنجم.
صانعی، مهدی. 1374ش، «زمینه‌های ثابت و متغیر در اسلام»، نشریه بصائر، سال دوم، شماره 13.
موسوی بجنوردی، سیدمحمد. 1373ش، «شرط ترک ازدواج مجدد در ضمن عقد نکاح»، مجله حقوقی و قضایی دادگستری.
_||_
Ibn Fars. 2005, Comparisons in Language, Beirut - Lebanon: Dar al-Fikr.
Ansari, Morteza 1996, Makaseb, volume1, Tabriz: Ettela’at Press.
Al-Kashif al-Ghatta ', Muhammad Hussein, 1997, Magazine Writting, Qom: Firooz Abadi.
Jaba’i Ameli, Zainuddin (Shahid Thani). 1416, the schools of understanding to refine the laws of Islam, Qom: Islamic Knowledge Institute.
Hakim, Seyed Mohsen 1408, Minhaj Al-Saleheen, with the margin of Mohammad Baqir Sadr, Najaf: Al-Adab Press.
Hakim Pour, Muhammad. 1999, Women's Rights in the Struggle between Tradition and Modernity, Tehran: Naghmeh Noandish.
Hali, Ibn Idris. 1411, Al-Sarair, Qom: Islamic Publishing Institute.
Hali, Hassan bin Yusuf bin Motahar. 1324, various Shiites
Khansari, Ahmad, 1985, Jame Al-Madarak, vol. 4, Qom: Esmailian Press Institute.
Khansari, Musa. 2006, Minya al-Talib (reports by Mirza Naini), vol. 2, Najaf: Mortazavi Press.
Khoei, Sayyid Abu al-Qasim. 1989, Minhajat al-Saleheen,
Rohani, Seyyed Muhammad Sadegh. 1370, Fiqh al-Sadiq.
Shab Khiz, Mohammad Reza, 2013, Principles of University Jurisprudence, Fourth Edition, Tehran: Ava Book.
Saleh, Sobhi. 1982, Ma'alim al-Shari'a al-Islamiyya, Beirut: Dar al-Alam for the Malays.
Tabatabai Yazdi, Mohammad Kazem. 1988, Orwa Al-Wathqi, Beirut: Scientific Foundation.
Tabatabai Hakim, Seyed Mohsen,1988, Minhaj Al-Saleheen, vol. 1, Najaf: Printing House.
Tabatabai Yazdi, Mohammad Kazem. 1963, Arwa al-Wathqi, Najaf: Press of etiquette.
Tusi, Abu Ja'far Final, Qom: Quds.
Tusi, Hassan, 2008, published in Imami jurisprudence, research by Mohammad Baqir Behboodi, Qom: Al-Mortazavi Library.
Allama Hali, Hassan bin Yusuf 2004, Sharh Tajrid, Qom: Imam Sadegh Institute.
Allameh, Seyed Mehdi 1996, void terms and its effect on contracts, Mani Press
Majlesi, Mohammad Baqher, 1984, Sea of Lights, vol. 6, Beirut: Al-Wafa Foundation.
Mohaqeq Hali, Abu al-Qasim Najmuddin Ja'far ibn al-Hassan. 1983, Islamic Law in the Issues of Halal and Haram, Third Edition, Beirut: Al-Wafa Foundation.
Fluffy researcher. 1990, Jame Al-Maqassid, vol. 13, Qom: Al-Bayt Foundation for the Revival of Heritage.
Motahari, Morteza 2001, Islam and the requirements of time, vol. 2, Tehran: Sadra.
Motahari, Morteza 1989, The system of women's rights in Islam, eighth edition, Tehran: Sadra.
Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah 2008, Velayat-e Faqih, Tehran: Imam Khomeini Publishing House.
Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah 2010, Sahifa Imam, vol. 20, Tehran: Imam Khomeini Publishing House.
Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah 2010, Sahifa Noor, vol. 21, Qom: Dar Al-Alam Publishing.
Mousavi Bojnourdi, Seyed Mirza Hassan. 1992, Rules of Jurisprudence, vol. 3, Qom: Ismaili Press Institute.
Mousavi Khomeini, Sayyid Ruhollah, 1984, Book of Sale, Vol. 1, Qom: Esmailian Publications.
Mehrizi, Mehdi, 2006, Personality and Women's Rights in Islam, Tehran: Cultural Science.
Mirza Qomi, Abu al-Qasim. 1992, Jame Al-Shattat, vol. 3, Tehran: Kayhan Publishing Organization.
Najafi, Mohammad Hassan 1989, Jawahar al-Kalam, Beirut: Dar Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi.
Naraqi, Mullah Ahmad 1986, Ayad Al-Ayam, Qom
Nouri Tabarsi, Mirza Hussain 1408 AH, Mustadrak al-Wasa'il, vol. 13, Beirut: Al-Bayt Foundation for the Revival of Heritage.
Articles
Rafiei, Mohammad Taqi 2007, "Sociological study of monogamy in Iran", Quarterly Journal of Women's Studies, fifth year.
Sanei, Mehdi, 1995, "Unchangeable and changeable contexts in Islam", Basair Magazine, second year, No. 13.
Mousavi Bojnord, Seyed Mohammad. 1994, "Condition of divorce from remarriage during marriage", Legal and Judicial Journal of Justice.
