بازپژوهی دلالت مطابقی آیات «تحریفناپذیری»
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
محمد رسول آهنگران
1
(استاد، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، تهران، ایران)
محمد حسینی پور
2
(دانشجوی دکتری تطبیقی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: تحدی, دلالت مطابقی, حفظ, مجنون, ذکر, مقتسم,
ملخص المقالة :
جاودانگی تحریف ناپذیری قرآن دارای ادله نقلی از کتاب و سنت و ادله عقلی است. ادلّه نقلی آن از قرآن، آیه 9 سوره حجر و آیه 42 سوره فصلت است که خداوند در آن ها به ترتیب، خبر از حفظ قرآن و نیز عدم ورود باطل در آن داده است. تحقیق حاضر، نحوه دلالت این آیات بر تحریف ناپذیری قرآن با محوریت مفهوم کلمه مجنون را بررسی کرده است. با توجه به بررسی لغوی این واژه، باورهای جاهلیت پیرامون آن، تحلیل مراد مخاطبان پیامبر از استعمال آن و ادبیات قرآنی پیرامون آن، ثابت شد که از منظر مخاطب اولیه قرآن، مجنون نه دیوانه، بلکه کسی است که با جنّیان در ارتباط بوده و از آن ها کهانت، شاعری و ساحری می آموزد. لذا مقتسمانی که قرآن را بخش بخش نموده، بخشی را کهانت و بخشی را شعر می پنداشته و پیامبر را به دلیل ارائه سایر معجزات غیر از قرآن، ساحر خطاب می کردند، به ایشان تهمت ارتباط با جنّیان داده و مبدأ وحی را نه خداوند، بلکه جنیان می دانستند. از همین رو، قرآن در دو آیه مورد بحث و نیز سیاق پس و پیش آن، این اتهام را از پیامبر رفع کرده، خدا را هم مبدأ وحی و هم حافظ آن از دست برد شیاطین معرفی نموده، خود قرآن را عزیز و منیع دانسته و ورود جن به آن را نفی کرده است. بنابراین دلالت مطابقی آیات بر عمومیت و جاودانگی تحریف ناپذیری قرآن و تفهیم این معنا برای مخاطب اولیه رد شد؛ هرچند امکان وجود سایر دلالت ها در این دو آیه شریفه بر جاودانگی تحریف ناپذیری وجود داشته باشد.
قرآن کریم
آلوسی، محمود بن عبدالله، روحالمعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
ابنابیزمنین، محمد بن عبدالله، تفسیر ابنابیزمنین، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1424ق.
ابنفارس، احمد بن فارس، معجم مقاییساللغة، بیروت، دار الفکر، 1399ق.
ابنقتیبة، عبدالله بن مسلم، غریب القرآن، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1411ق.
ابنعاشور، محمدالطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، تونس، دار التونسیة للنشر، 1984م.
ابنعطیه، عبدالحق بن غالب، المحررالوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1422ق.
ابنمنظور، محمد بن مکرّم، لسانالعرب، بیروت، دار صادر، 1414ق.
ابنوهب دینوری، عبدالله بن محمد، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424ق.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روضالجنان و روحالجنان، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1371ش.
اسماعیلحقی، اسماعیل بن مصطفی، روحالبیان، بیروت، دار الفکر، 1405ق.
اسماعیلزاده، حسن، چالش‌های معادل‌یابی واژه «مجنون» در ترجمه آیات قرآنکریم بر اساس نظریّه معنی در ترجمه، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی، سال5، شماره12، بهار-تابستان1394ش.
انصاری، مرتضی ابن محمدامین، المکاسب، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1413ق.
ایزوتسو، توشی هیگو، خدا و انسان در قرآن، احمد آرام، تهران، دفتر نشر آثار فرهنگی، 1368ش.
بابایی، علیاکبر، قواعد تفسیر قرآن، تهران، سمت، 1394ش.
بوکای، موریس، مقایسهای بین تورات، انجیل، قرآن و علم، ذبیح الله دبیر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1370ش.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوارالتّنزیل و أسرارالتّأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1418ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائلالشیعة إلی تحصیل مسائلالشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1414ق.
حسّانبنثابت، الدیوان، محمد نعیم بربر، بیروت، المکتبة العصریة، 2010م.
حسینی، سیدمحمدباقر؛ صبوری، محمود؛ جعفری، محمد، تأثیر قرآن بر اشعار حسّان بن ثابت، دانشگاه آزاد جیرفت، فصلنامه مطالعات قرآنی، 1398ش.
خلیل بن أحمد، العین، دار و مکتبة الهلال، بی تا.
خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، سید جعفر حسینی، قم، دار الثقلین، 1393ش.
راغب، حسین بن محمّد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دار العلم، 1412ق.
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر، 1369ش.
زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
سیّد رضی، محمد بن حسین، نهجالبلاغة، محمد دشتی، تهران، مؤسسه زهد، 1379ش.
سیوطی، جلال الدین، اتقان در علوم قرآن، سیدمحمود طیب حسینی، قم، دانشکده اصول دین، 1392ش.
ـــــــــــــــــــ، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه مرعشی، 1404ق.
عبده، محمد، المنار، بیروت، دار المعرفة، 1414ق.
فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1980م.
فخررازی، محمد بن عمر، تفسیر الکبیر، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
قرشی، محمد بن ابی الخطاب، جمهرة أشعار العرب فی الجاهلیة و الإسلام، قاهرة، دار النهضة، بیتا.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب، 1363ش.
صدر، سید محمدباقر، دروس فی علم الاصول، الحلقة الاولی، قم، دار الثقلین، 1420ق.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدباقر موسوی، تهران، انتشارات محمدی، 1363ش.
طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، اربد، دار الکتاب الثقافی، 2008م.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المرتضی، 1427ق.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، 1412ق.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بیتا.
طیبحسینی، محمود، شریفینسب، حامد، معناشناسی واژە «مجنون» در قرآن کریم، آموزههای قرآنی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره23، بهارـتابستان ١٣٩۵ش.
کلباسی، زهرا، احمدنژاد، امیر، دلالت آیه نهم سوره حجر بر تحریفناپذیری قرآن، میبد، دوفصلنامه کتاب قیم، شماره17، 1396ش.
مسعودی، علی بن الحسین، مروجالذهب، قم، دار الهجرة، 1409ق.
معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ابومحمد وکیلی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، 1371ش.
مفید، محمدبنمحمد، الإرشاد، قم، مکتبة بصیرتی، 1376ش.
مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1423ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1401ق.
میبدی، ابوالفضل، کشفالأسرار و عدةالأبرار، تهران، چاپخانه سپهر، 1361ش.
_||_
Quran
Alousi, Mahmood ibn Abdullah, Rooh al ma`anee, Beirut, dar alkotob al ilmiyah, 1955.
Ibn abi zamanain, Muhammad ebn Abdullah, Tafsir Ibn abi zamanain, Beirut, dar al kotob al ilmiyah, 2004.
Ibn fares, Ahmad ibn fares, Maghaees allughah, Beirut, dar al fekr, 1979.
Ibn ghutaibah, Abdullah ebn muslim, Gharib al Quran, Beirut, dar and maktabat alhilal, 1979.
Ibn ashoor, Muhammad ibn muhammad, Al tahrir va al tanvir, Tunisia, dar attunisiah, 1984.
Ibn atiyyah, Abdulhagh ibn ghalib, Al muharrar al vajiz, Beirut, dar alkotob al ilmiyah, 2002.
Ibn manzoor, Muhammad ibn mukarram, Lisan al arab, Beirut, dar sader, 1994.
Ibn vahab dinivavi, Abdullah ibn muhammad, Alvazeh fi tafsir al Quran al karim, Beirut, dar alkotob al ilmiyah, 2004.
Abu alfutuh razi, Husain inb ali, Rawz al janan, Mash`had, Astan Quds Razavi Islamic Research Foundation, 1993.
Ismaeil haqqi, Ismaeil ibn Mustafa, Ruh al bayan, Beirut, dar al fekr, 1985.
Ismaeilzade, Hasan, Challenges in Finding an Appropriate Equivalent for the Term of “Majnun” in Translations of Holy Quran Based on Meaning-Oriented Theory in Translation, Researches on translation in Arabic language and literature, No.12, 2016.
Ansari, Murtazda ibn muhammadamin, Almakasib, Qum, majma al fekr al islami, 1993.
Izutsu, Toshihiko, God and Man in Quran, Ahmad Aram, Tehran, Office of Cultural Publishing, 1990.
Babaei, Aliakbar, Ghavaed tafsir Quran, Tehran, samt, 2016.
Bocay, Maurice, A comparative book between the Torah, the Bible, the Qur'an and science, Zabihullah Dabir, Tehran, Islamic Culture Works Publishing Office, 1992.
Biyzdawi, Abdullah ibn umar, Anvar al tanzil, Beirut, dar ihya al turath al arabi, 1998.
Hur ameli, Muhammad ibn hasan, Vasail al shiah, Qum, Muassasah alulbait li ihya al turath, 1994.
Hassan ibn thabet, Al divan, Muhammad naeim barbar, Beirut, Almaktabat al asriyah, 2010.
Husaini, Seyyed muhammad bagher, et al. tasire quran bar ash`are Hassan ibn thabet, jiroft university, Faslname motaleat qurani, 2020.
Khalil ibn ahmad, Al ein, dar va maktabat al hilal, without date.
Khui, sayyed abu al ghasem, Albayan, sayyed jafar husaini, Qum, dar al thaqalein, 2015.
Raghib, husain ibn muhammad, Al mofradat, Beirut, dar al ilm, 1992.
Ramyar, Mahmud, Tarikhe Quran, Tehran, Amirkabir, 1991.
Zemakhshari, Jarullah, Alkashaf, Beirut, dar al kitab al arabi, 1987.
Seyyed razdi, Muhammad inb husain, Nahj al balaghah, Muhammad Dashti, Tehran, muassisah zohd, 2001.
Suyuti, Jalal al din, Itghan, sayyed Mahmud tayib husaini, Qum, osule din university, 2014.
Suyuti, Jalal al din, Al dur ala manthur, Qum, Marashi library, 1984.
Abduh, Muhammad, Alminar, Beirut, dar al marifah, 1994.
Farra, Yahya ibn ziyad, Ma`ani al Quran, Cairo, Al hiah al misriyah al amah lilkitab, 1980.
Fakhr razi, Muhammad ibn umar, Tasir al kabir, Beirut, dar ihya al turath al arabi, 2000.
Qorashi, Muhammad ibn abi al khattab, Jamharah ash`ar al arab, Cairo, dar al nihzdah, without date.
Qummi, Ali ibn ebrahim, Tafsir al qummi, Qum, dar al kitab, 1985.
Sadr, Sayyed muhammad bagher, durus fi ilm al usul, Qum, dar al thaqalein, 2000.
Tabatabaei, Sayyed muhammad husain, Almizan, Sayyed muhammad bagher musawi, Tehran, Muhammadi Publishers, 1985.
Tabarani, Sulaiman ibn ahmad, Al tafsir al kabir, Irbid, dar al kitab al thaqafi, 2008.
Tabarsi, Fazdl ibn hasan, Majma al bayan, Beirut, dar al murtazda, 2007.
Tabari, Muhammad ibn jarir, Jami al bayan, Beirut, dar al marifah, 1992.
Tusi, Muhammad ibn hasan, Al tibyan, Beirut, dar ihya al turath al arabi, without date.
Tayyib husaini, Mahmud, et al. Semantics of the word "majnun" in the Holy Quran, Amuzehaye qur`ani, Mash`had, Razavi University of Islamic Sciences, No.23, 2017.
Kalbasi, Zahra, et al. The meaning of the ninth verse of Surah Al-Hijr on the inviolability of the Holy Quran, Meybod, Ketab e qayyem, No.17, 2018.
Masoudi, Ali ibn al husain, Moruj al zahab, Qum, dar al hijrah, 1989.
Marifat, Muhammad hadi, Al tamhid, Abu muhammad vakili, Tehran, Islamic Propaganda Organization, 1993.
Mufid, Muhammad ibn muhammad, Al irshad, Qum, Maktabat basirati, 1998.
Muqatil ibn sulaiman, Tafsir Muqatil ibn sulaiman, Beirut, dar ihya al turath al arabi, 2004.
Makarem shirazi, Naser, Tafsire nemooneh, Tehran, dar al kutub al eslamiyah, 1981.
Mibudi, Abu al fazdl, Kashf al asrar, Tehran, Sepehr printing house, 1983.
