بررسی رهیافت‌های استدلالی علامه طباطبایی و مصطفی مسلم در غرض‌یابی محتوایی سوره یس
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
علی حسن نیا
1
(
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد
)
محسن خاتمی
2
(
کارشناسی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران
)
سمیه شیخی
3
(
دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شاهد
)
الکلمات المفتاحية: علامه طباطبایی, سوره یس, تناسب آیات, التفسیر الموضوعی لسور القرآن الکریم, المیزان,
ملخص المقالة :
از مباحث مورد توجه قرآن‌پژوهان معاصر، نظریه وحدت موضوعی سوره‌ها به منظور نظام‌مند و منسجم جلوه دادن سور قرآن از منظر مفهوم و هدف و معرفی آن‌ها به عنوان یک شخصیت مستقل هدفمند و با اغراضی خاص از جانب متکلمی حکیم است. تفاسیر المیزان و التفسیر الموضوعی لسور القرآن الکریم با اتخاذ این شیوه، نام خویش را در زمره معتقدان به این نظریه ثبت کرده‌اند. اعتقاد به نظریه وحدت موضوعی سوره‌ها، تفاوت خاستگاه فکری و معاصر بودن هر دو مفسر، از جمله مواردی است که لزوم بررسی تطبیقی میان این دو تفسیر را آشکار می‌سازد؛ اهتمام نوشتار حاضر، بررسی رهیافت‌های استدلالی ایشان در نمایان‌سازی این نظریه در سوره یس و واکاوی مشابهت‌ها، نقاط قوت، میزان انطباق و توفیق تفاسیر در بکار بستن نظریه است. نتایج نشان از نقطه تمرکز آنان در توجه‌دهی به واحدهای موضوعی در مسیر غرض‌یابی دارد. تحلیل محتوا و موضوعات کلی سوره یس نیز محور موضوعی اصول سه‌گانه اعتقادی را ترسیم می‌کند، که نمایانگر برتری عملکرد علامه طباطبایی در غرض‌یابی و توجه دادن به محور سوره است.
قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
ابن بابویه، محمد بن علی. 1406ق، ثواب الأعمال وعقاب الأعمال، چاپ دوم، قم: منشورات الشریف الرضی.
ابن حنبل، أحمد بن محمد. 1421ق، مسند أحمد، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن عاشور، محمدطاهر. 1420ق، التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ایازی، محمد علی. 1379ش، چهره پیوسته قرآن، تهران: مؤسسه پژوهش‌های قرآنی.
بقاعی، ابراهیم بن عمر. 1427ق، نظم الدرر فى تناسب الآیات والسور، تحقیق: عبدالرزاق غالب مهدی، چاپ سوم، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ترمذی، محمد بن عیسی. 1998م، سنن الترمذی، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
جزایری، ابوبکر جابر. 1416ق، أیسر التفاسیر لکلام العلى الکبیر، مدینه: مکتبة العلوم والحکم.
حجازی، محمد محمود. بی‌تا، الوحدة الموضوعیة فی القرآن الکریم، بی‌جا: دار الکتب الحدیثیة.
حسینی، علی اکبر. 1393ش، نظریه وحدت موضوعی سوره‌های قرآن؛ نگرش‌ها و چالش‌ها، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
خامه‌گر، محمد. 1386ش، ساختار هندسى سوره‌هاى قرآن، چاپ دوم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فى وجوه التأویل، تحقیق: مصطفی حسین احمد، بیروت: دار الکتاب العربی.
سید رضی، محمد بن حسین. 1422ق، المجازات النبویة، تحقیق: مهدی هوشمند، قم: دار الحدیث.
سید قطب. 1425ق، فى ظلال القرآن، چاپ سی و پنجم، بیروت: دار الشروق.
شحاته، عبدالله محمود. 1976م، أهداف کل سورة ومقاصدها فی القرآن الکریم، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتب.
صابونی، محمد علی. 1421ق، صفوة التفاسیر، بیروت: دار الفکر.
طباطبایی، محمدحسین. 1390ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: هاشم رسولی و فضل الله یزدی طباطبایی، تهران: ناصرخسرو.
مصطفی مسلم، محمد و همکاران. 1431ق، التفسیر الموضوعی لسور القرآن الکریم، شارجه امارات: الجامعة الشارقة.
مصطفی مسلم، محمد. 1410ق، مباحث فی التفسیر الموضوعی، دمشق: دار القلم.
مکارم شیرازی، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نسائی، احمد بن علی. 1421ق، السنن الکبرى، تحقیق: حسن عبد المنعم شلبی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
همامی، عباس. 1375ش، چهره زیبای قرآن؛ پژوهشی پیرامون تناسب آیات، اصفهان: انتشارات بصائر.
مقالات
حامدی، عفیفه. 1392ش، «جاودانگی نفس در اسلام با تأکید بر آیات قرآنی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال چهارم، ش 16، صص25-46.
زارع زردینی، احمد. 1395ش، «بررسی نظم در سوره‌های قرآن: کوششی در جهت کشف نظم در سوره یاسین»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، سال پنجم، ش1، صص29-46.
معرفت، حامد و علی راد. 1396ش، «نقد رویکرد سید قطب به عامل شخصیت‌بخش سوره‌های قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، سال 22، ش1، صص54-74.
مؤدب، سیدرضا و محسن قربانیان. 1396ش، «کارکردهای پیوستگی سوره در تفسیر با تطبیق بر تفاسیر المیزان علامه طباطبایی و فی ظلال القرآن سید قطب»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، ش21، صص7-30.
یدالله پور، محمدهادی و عابدین ترودی لاجیمی و رضا کهساری. 1397ش، «روح انسانی از دیدگاه قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، ش 36، صص123-149.
_||_
Holy Quran translated by Naser Makarem Shirazi.
Ibn Babawayh, Muhammad bin Ali. 1406 B.C., The Reward of Deeds and the Punishment of Deeds, Qom: Publications of Sharif Razi.
Ibn Hanbal, Ahmed bin Muhammad. 1421 BC, Musnad Ahmad, Investigated by: Two investigators, Beirut: Al-Resala Foundation.
Ibn Ashour, Muhammad Taher. 1420 BC, Liberation and Enlightenment, Beirut: The Arab History Foundation.
Bukai, Ibrahim bin Omar. 1427 BC, Organized Al-Durar in proportion to verses and surahs, Investigated by: Abdel-Razzaq Ghaleb Mahdi, Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiyya, Publications of Muhammad Ali Beydoun.
Tarmadhi, Muhammad bin Issa. 1998, Sunan al-Tirmidhi, Investigated by: Bashar Awad Maarouf, Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.
Jazayeri, Abu Bakr Jaber. 1416 BC., Easer Al-Tafsir al-Tafsir al-Ali al-Kabir, Library of Science and Judgment.
Hejazi, Mohamed Mahmoud. Beta, The Objective Unity in the Noble Qur’an: House of Modern Books.
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1407 BC, The Discovery of the Mysteries of Revelation and the Eyes of Gossip in the Faces of Interpretation, Investigated by: Mustafa Hussein Ahmed, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
Seyed Radhi, Muhammad bin Hussein. 1422 BC, The Prophetic Metaphors, Investigated by: Mahdi Houshmand, Qom: House of Hadith.
Seyed Qotb. 1425 B.C., In the Shadows of Holy Quran, Beirut: Dar Al-Shorouk.
Shahata, Abdullah Mahmoud. 1976, Aims and purposes of each surah in the Noble Qur’an, Egypt: The Egyptian General Authority for Books.
Saboni, Muhammad Ali. 1421 BC, Safwat Al-Tafsir, Beirut: Dar Al-Fikr.
Tabatabai, Mohammad Hossein. 1390, Al-Mizan fi Tafsir Al-Qur’an, Beirut: Al-Alamy Foundation for Publications.
Tabarsi, Fadl bin Hassan. 1372, Majma` al-Bayan fi tafsir al-Qur’an, Investigated by: Hashem Rasouli and Fadlallah Yazdi Tabatabai, Tehran: Naser Khosrow.
Mustafa Muslim, Muhammad and Hamkaran. 1431 B.C., The Objective Interpretation of the Surahs of the Noble Qur’an, Sharjah Emarat: University of Sharjah.
Mustafa Muslim, Muhammad. 1410 BC, Investigations in Objective Interpretation, Damascus: Dar Al-Qalam.
Makarem Shirazi, Nasser. 1992, Tafsir Namouna, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya.
Nasai, Ahmed bin Ali. 1421 BC, Al-Sunan Al-Kubra, Edited by: Hassan Abdel Moneim Shalabi, Beirut: Al-Resala Foundation.
Ayazi, Mohammad Ali 2000, The Continuous Face of the Quran, Tehran: Quranic Research Institute.
Hosseini, Ali Akbar 2014, Theory of Thematic Unity of Quranic Surahs; Attitudes and Challenges, Qom: Research Institute of Islamic Sciences and Culture.
Kamehgar, Mohammad, 2007, The Geometric Structure of Quranic Surahs, Second Edition, Tehran: tablighat e Eslami Press
Homami, Abbas 1996, the beautiful face of the Quran; Research on the appropriateness of verses, Isfahan: Basaer Publications.
Articles
Hamedi, Afifa 1392, "Immortality of the soul in Islam with emphasis on Quranic verses", Quarterly Journal of Quranic Studies, Fourth Year, Vol. 16, pp. 25-46.
Zare Zardini, Ahmad 2016, "Study of order in Quranic chapters: An attempt to discover order in Surah Yasin", Journal of Quran Interpretation and Language, Fifth Year, Vol. 1, pp. 29-46.
Knowledge, Hamed and Ali Rad. 1396, "Critique of Sayyid Qutb's approach to the personality factor of Quranic chapters", Quranic Research, Vol. 22, No. 1, pp. 54-74.
Modab, Seyed Reza and Mohsen Ghorbanian. 1396, "Functions of the continuity of the surah in interpretation by applying the interpretations of Al-Mizan by Allama Tabatabai and in the shadow of Holy Quran by Sayyid Qutb", Quran and Hadith Research, Vol. 21, pp. 7-30.
Yadollahpour, Mohammad Hadi and Abedin Troodi Lajimi and Reza Kahsari. 1397, "The human soul from the perspective of Holy Quran", Quarterly Journal of Qur'anic Studies, Year 9, Vol. 36, pp. 123-149.
