زمان ولوج روح در جنین با تأکید بر آیات و احادیث تفسیری
الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی
احمد رضوانی مفرد
1
,
انسیه نوراحمدی
2
1 - گروه حقوق دانشگاه بوعلی سینا
2 - دانشجو دکترا فقه و مبانی حقوق اسلامی
الکلمات المفتاحية: نفخ روح, حیات, خلقت انسان, احادیث تفسیری, ولوج روح,
ملخص المقالة :
حکم تکلیفی مورد اتفاق نظر فقها برای سقط‌جنین با نظر به دلایل متقنی که در منابع اسلامیوجود دارد در دو فرض قبل و بعد از ولوج روح، حرمت است، و هرکسی که سبب سقط شده، مجرم محسوب گردیده و در نهایت، با نظر به مدتی که نطفه وارد رحم مادر گشته و مراحلی را طی کرده، دیه باید بدهد؛ اما فقها با بروز عناوین ثانویه موارد خاصی را قبل از ولوج روح از حکم حرمت استثنا نموده اند لذا تشخیص این زمان از اهمیت وافری برخوردار است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای اعم از حقیقی و سایبری، بدین ترتیب به نگارش درآمده، که ابتدا مفهوم حق حیات با توجه به آیات قرآن مورد مداقه قرار گرفته و آنگاه به روش تحلیلی سعی شده تا با استفاده از احادیث تفسیری و با بررسی واژه جنین در آن ها و همچنین طریقیت یا موضوعیت داشتن نحوه شکل گیری آن، زمان ولوج روح سنجیده شود.بررسی های صورت گرفته بیانگر آن است که عدم تفکیک میان روح حیوانی و روح انسانی در برخی روایات و احاله معنای روح به فهم عرفی، اقتضا می‌کند که از ولوج روح، معنای عرفی حیات و زنده شدن جنین برداشت شده، لذا به همین جهت در صورت شک و عدم حصول اطمینان به تحقق پدیده ولوج روح، قاعده احتیاط در دم اقتضاء می‌کند که در موارد مشکوک حکم به عدم جواز سقط بدهیم.
قرآنکریم.
ابن ادریس حلی، ابوجعفر،1410، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی،قم: انتشارات اسلامی.
ابن بابویه، محمد(1413، من لا یحضره الفقیه، قم:انتشارات اسلامى.
ابن براج طرابلسی، عبدالعزیز، 1406، االمهذب، قم:انتشارات اسلامی.
ابنزهرهحلبى، حمزه،1417، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم:مؤسسه امام صادق(ع).
احمدی، امیرعلی،۱۳۸۶، بررسیجنبههایاجتماعیتحقیقاتشبیهسازیوسلولهایبنیادی، تهران:پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
اردبیلى، احمدبنمحمد،1403، مجمعالفائدهوالبرهانفیشرحإرشادالأذهان، قم:انتشاراتاسلامى.
اسکندرلو، محمدجواد و سید بهادر علیزیدی،1395، « بررسی اعجاز علمیقرآن در مراحل خلقت و تکوین جنین انسان»، دو فصلنامه قرآن و علم شماره18.
اشعری قمی، احمد،1408، کتاب النوادر، قم: مدرسه اماممهدی.
اصفهانی، محمدحسین،۱۴۱۹، حاشیه کتاب المکاسب. قم: عباس محمد السباع قطیفی.
امامی، مسعود،1385، زمان دمیدن روح در جنین، فصلنامه فقه، کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره49.
امامی، مسعود،1385،«ولوج روح در جنین»، فصلنامه فقه کاوشی نو در فقه اسلامی شماره 49، قم:تبلیغات اسلامی.
آخوند خراسانی، محمدکاظم،1409، کفایه الاصول، قم:آل البیت(ع)لاحیاء التراث.
آگاه، حمید،1382،«حق حیات و چالش‌های موجود»، مجله پژوهش‌های قرآنی، شماره 35 و 36.
آلرسول، سوسن و مریم طاهریزاده،1389،«بررسی تطبیقی آیات مربوط به علقه با علم جنین شناسی»، مطالعات قرآنی شماره 4.
آل‌عصفور بحرانی، حسین،بیتا، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع(للفیض)، قم: مجمع البحوث العلمیه.
بحرانی، شیخ یوسف بناحمد،(1405-1409ق)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم: انتشارات اسلامی.
بنیهاشمی، سیدمحمد حسن،1424، توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید،قم:انتشارات اسلامی.
تبریزی، جواد،1427، صراط النجاه، قم:دارالصدیقه الشهیده.
تفتازانی،1401، شرح المقاصد،پاکستان: دارالمعارف النعمانیه.
تقوی، نازیلا، اسدی نژاد، محمد، عمانیسامانی، رضا،1395، بررسی ماهیت جنینهای منجمد از نظر فقهی، اخلاقی و حقوقی، فصلنامه فقه پزشکی، سال8، شماره 26 و27.
جعفری، محمدتقی،1370، تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب و تطبیق آن دو بر یکدیگر، تهران: دفتر خدمات حقوقی بینالمللی جمهوری اسلامیایران.
جمع من المحققین فی اللجنه الفقهیه،1429، موسوعه احکام الاطفال و ادلتها، تالیف نظمها الشیخ قدره الله الانصاری،قم:مرکز فقه ائمه اطهار(ع).
جمعی از محققان، زیرنظر آیه الله هاشمی شاهرودی،1423، موسوعه الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت(ع)، قم:دائره المعارف فقه اسلامی.
جواهری،حسن،۱۳۸۵، تقسیم جنینی و شبیه سازی،کاوشی نو در فقه اسلامی، شماره 86.
جهانیان ، منیره، فرهودی، محمود،پاییز1388، شناختی از ثم انشاناه خلقا ءاخر و ارتباط آن با مراحل رشد جنین از نظر پزشکی، اخلاق پزشکی، شماره9، 163تا170
حرعاملی، محمد بن حسن،1414، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت (ع) الاحیاء التراث.
حسینی روحانی، سیدصادق، ( بی تا-۱۴۱۴ق)، المسائل المستحدثه، قم:دارالکتاب.
حسینی روحانی، سیدمحمدصادق،( 1412-1414ق)، فقه الصادق، قم:موسسه دارالکتاب.
حکیم طباطبایی، سیدمحمدسعید ،1415، منهاج الصالحین، بیروت:دار الصفوه.
حلبى، ابو الصلاح،1403، الکافی فی الفقه، اصفهان:کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین(ع).
الحلی الهذلی، یحیی بن سعید،1405، الجامع للشرایع، قم:منشورات سیدالشهداء( ع).
سبزواری، ملاهادی،1300، شرح اسماءالحسنی، قم: منشورات مکتبه بصیرتی.
شهریاری، حمید،۱۳۸۶. اهدای گامت از منظر اخلاق اسلامی. فصلنامه پایش. دوره چهارم، شماره ششم، صص ۳۹۵-۳۸۵.
شهید الاول، محمد بن جمال الدین مکی العاملی،1419، ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، بیروت:موسسه آل البیت(ع).
شهیدثانی، زین الدین بن علی جبعی عاملی،( 1413-1417ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام،قم:معارف الاسلامیه.
شیخ انصاری، مرتضی،( 1415-1418ق)، کتاب الطهاره(تراث الشیخ الاعظم جلد 1)، الموتمر العالمیب مناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیخ الانصاری.
شیخ بهائی، بهاء الدین،1390، الحبل المتین فی احکام احکام الدین(رسائل الشیخ بهاء الدین)، قم:مکتبه بصیرتی.
شیخ مفید، محمد،1410، المقنعه، قم: انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شیرازی، صدرالدینمحمد،1981 ، الحکمهالمتعالیهفیالاسفارالعقلیهالاربعه، بیروت:داراحیاءالتراثالعربی.
حرعاملى، محمدبنحسن،1409، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة،قم:آلالبیت(ع).
طباطباییقمی، سیدتقی،1423، الدلائل فی شرح منتخب المسائل، قم:کتابفروشی محلاتی.
طوسی، محمدبنحسن،1418، تهذیب الاحکام، تهران: مکتبة الصدوق.
طوسى، محمدبنحسن،1390، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: مکتبة الصدوق.
طوسى، محمدبنحسن،1400، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى،بیروت:دار الکتاب العربی.
طوسى، محمدبنحسن،1407، الخلاف،قم: انتشارات اسلامى.
شهیدثانی، زین الدین بن علی جبعی عاملی،1410، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم:طبع الحدیثه.
عباسی، محمود،1378، مجموعه مقالات حقوق پزشکی، تهران: انتشارات حقوقی.
علامهحلی، حسن،( 1412-1424ق)، منتهی المطلب فیتحقیق المطلب ،مشهد: البحوثالاسلامیه.
علامهمجلسی، محمدباقر ،( 1404-1411ق)، مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق:سیدهاشمرسولی، تهران:دارالکتب الاسلامیه.
علامهمجلسی، محمدباقر،(1403-1410ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمهالاطهار(ع)، بیروت: دار إحیاء التراثالعربی.
علامه مجلسى، محمدتقی،1406، روضةالمتقین فیشرح من لایحضره الفقیه،قم:کوشانبور.
فاضل لنکرانی، محمد،بیتا، احکام پزشکان و بیماران،موجود در نرم افزار جامع فقه.
فاضل هندی، بهاء الدین،(1416-1424)، کشفاللثام عنقواعدالاحکام،قم:انتشاراتاسلامی.
فقه الرضا، المنسوب للامام الرضا( ع)،1406،مشهد:الموتمرالعالمی للامام الرضا( ع).
قطیفی آل طوق، احمدبنصالح،1245، رسائل آل طوق القطیفی، بیروت:دارالمصطفی.
کامکار، زهره و شهناز رضوی؛ محمدهادیامین ناجی،1389، مقایسه مراحل تکامل جنین انسان از دیدگاه قرآن و حدیث و علم جنین شناسی، مجله پژوهشهایعلمودین، پاییزوزمستان، شماره2،صص139تا159.
کلینی، محمدبنیعقوب،1407، الکافی، تحقیق:علیاکبرغفاری،قم:دارالکتبالاسلامیه.
محسنى قندهارى، محمدآصف،1424، الفقه و مسائل طبیة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
محققکرکی، الشیخ علیبنالحسین،1414، جامع المقاصدفیشرح القواعد،قم:آلالبیت(ع).
مصباح یزدی، محمدتقی،1371، معارفقرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مقیمیحاجی، ابوالقاسم، بیتا، «حقوق حیوانات در فقهاسلامی»،فقه اهلبیت(ع)(فارسى)، قم: دائرة المعارف فقه اسلامی.
مکارم شیرازی،ناصر،1429، احکام پزشکی، تهیه:ابوالقاسم علیاننژادی، قم:مدرسه امامعلی.
منتظری، حسینعلی،1427، احکام پزشکی، قم:سایه.
موسوی العاملی، السیدمحمد،1410، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام،بیروت:آل البیت(ع).
موسویخویی، سیدابوالقاسم،1422، موسوعه الامامالخویی، قم:موسسه احیاءآثارالامامخویی.
موسویسبزواری، سیدعبدالاعلی،(1413-1417)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، موسسه المنار.
نجفی، محمدحسن،1404، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دار احیاء التراث العربی.
نراقی، احمد،(1415-1419)، مستندالشیعه الیاحکام الشریعه،بیروت:آلالبیت(ع)لاحیاءالتراث.
وحیدخراسانی، حسین،1428، منهاج الصالحین؛قم:مدرسه امامباقر( ع).
همدانی، آقارضا،(1416-1424)، مصباح الفقیه،قم:جعفریه لاحیاء التراث.
_||_