مقایسه مقامات سیر و سلوک در عرفان اسلامی و تائوئیسم
الموضوعات :سوسن رفیعی راد 1 , محمد علی یوسفی 2 , رضا اسدپور 3
1 - دانشجوی دکتری ادیان و عرفان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیت الله آملی
2 - استادیار، گروه ادیان و عرفان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیت الله آملی
3 - استادیار، گروه عرفان اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
سلوک، حرکت از نقطه مبدأ به سوی مقصد است. در سلوک عرفانی مقصد و نقطه پایان، فنای در توحید است. سلوک عرفانی که سفری انفسی و باطنی جهت نیل به ذروه کمال معنوی است در اندیشه‌های عرفانی در قالب مقاماتی ترسیم شده است. در این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای منازل سلوک عرفانی در عرفان اسلامی و تائوئیسم مورد بحث تطبیقی قرار می گیرند تا به این سؤال پاسخ داده شود که وجوه اشتراک و اختلاف ساختار مقامات سلوک در عرفان اسلامی و عرفان تائوئی کدام‌اند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در هر دو سلوک عرفان و تصوف اسلامی و عرفان تائوئی، سالک با پشت سر گذاشتن مراحل و مقامات سلوک و تزکیه از آلایش‌های نفسانی به وارستگی و معرفت و بصیرت شهودی دست یافته و در نهایت در فقر و فنای عرفانی و معادل آن در تائوئیسم به اشراق و شهود تائو نائل می‌گردد. عمده‌ترین افتراقات، دید شریعت مدارانه سالک مسلمان است که با تأکید بر عبادات حبّی در پی عبودیّت و کسب رضایت پروردگار خویش است. حال آنکه نظام سلوکی تائوئیسم فاقد چنین مفاهیمی است.
قرآن کریم.
ابن‌عربی، محی الدین. 1368ش، الفتوحات المکیة، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
ابن‌عربی، محی الدین. 2004م، رسائل(رسالة الأنوار وحلیة الأبدال)، بیروت: دار الکتب العلمیه.
احسایی، ابن ابی جمهور. 1405ق، عوالی اللئالی، قم: سید الشهدا.
انصاری، خواجه عبداﷲ. 1361ش، منازل السائرین، ترجمه عبدالغفور روانفرهادی، تهران: مولی.
انصاری، خواجه عبداﷲ. 1373ش، مجموعه رسائل فارسی، تصحیح محمد سرور مولایی، چ1، تهران: توس.
ایزوتسو، توشیهیکو. 1394ش، صوفیسم و تائوئیسم، ترجمه محمد جواد گوهری، چ6، تهران: نشر روزنه.
ایکهورن، ورنر. 1389ش، دانشنامه فشرده ادیان زنده(آیین تائو)، ترجمه نزهت صفای اصفهانی. چ1، تهران: نشر مرکز.
آدلر، جوزف. 1392ش، دین‌های چینی، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
آرتیمانی، رضی الدین. بی‌تا، دیوان اشعار، به کوشش محمد رسا, بی جا: بی نا.
بقلی شیرازی، روزبهان. 1374ش، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران: طهوری.
پاشایی، ع. 1394ش، تائو راهی برای تفکر، چ6، تهران: انتشارات حیدری.
چو جای و وینبرگ چای. 1369ش، تاریخ فلسفه چین، مترجم: ع، پاشایی، تهران: انتشارات گفتار.
چوآنگ دزو. 1385ش، چوآنگ دزو، مترجم: مسعود شیر بچه و مریم کمالی، چ1، تهران: انتشارت میترا.
سجادی، سید جعفر. 1375ش، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چ3، تهران: طهوری.
سرّاج طوسی، ابونصر عبداﷲ بن علی. 1382ش، اللمع فی التصوف الاسلامی، تصحیح و تحشیه رینولد آلن نیکلسون، ترجمه مهدی حجتی، تهران: اساطیر.
سلمی، ابو عبد الرحمن. 1372ق، طبقات الصوفیة، تحقیق نورالدین شریبه، مصر: دار الکتاب العربی.
سهروردی، شهابالدین یحیی بن حبش. 1364ش، عوارف المعارف، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: علمی فرهنگی.
عطار نیشابوری، فریدالدین. 1381ش، الهی نامه، تصحیح فؤاد روحانی، چ6، تهران: زوار.
عین القضات همدانی، ابوالمعالی عبدالله بن محمد بن علی بن حسن بن علی میانجی. 1392ش، تمهیدات، به تصحیح عفیف عسیران، چ9، تهران: منوچهری.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد. 1368ش، کیمیای سعادت، چ4، تهران: علمی فرهنگی.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد. 1371ش، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: علمی فرهنگی.
قشیری، ابوالقاسم. 1374ش، رساله قشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی فرهنگی.
قیصری، داوود. 1375ش، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال الدین آشتیانی، تهران: علمی فرهنگی.
کالتنمارک، ماکس. 1369ش، لائوتزو و آیین تائو، مترجم: شهرنوش پارسی پور، تهران: انتشارات به نگار.
گنون، رنه. 1387ش، نگرشی به مکتب باطنی اسلام و تائوئیسم، ترجمه دلارام قهرمان، تهران: انتشارات حکمت.
لاهیجی، شمسالدین محمد. 1385ش، مفاتیح الإعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
لائوتسه، 1391ش، تائوتچینگ، ترجمه سودابه فضائلی، چ1، قم: انتشارات ادیان.
مجلسی، محمد باقر. 1403ق، بحار الأنوار، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مستملی بخاری، ابو ابراهیم اسماعیل بن محمد بن عبدالله. 1373ش، شرح التعرف، تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
مولوی، جلال الدین. 1387ش، مثنوی معنوی، به اهتمام توفیق سبحانی، تهران: روزنه.
میبدی، ابوالفضل رشید الدین. 1371ش، کشف الأسرار وعدة الأبرار، به اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: بی نا.
میلر، جیمز. 1395ش، مقدمه‌ای کوتاه بر آیین دائو، مترجم: مهدی لک‌زایی و ابوبکر ساوار، چ1، قم: نشر ادیان.
نسفی، عزیزالدین. 1388ش، الانسان الکامل، تصحیح ماژیران موله، تهران: انتشارات طهوری.
نیکلسون، رینولد آلن. 1384ش، شرح مثنوی معنوی مولوی، چ1، تهران: علمی فرهنگی.
واتس، آلن. 1379ش، آئین دائو طریقتی ماورای پویندگی، ترجمه فریده مهدوی دامغانی. چ1، تهران: نشر تیر.
واتس، آلن. 1384ش، دائو شیوه آبگونه، ترجمه مجید آصفی، چ اول، تهران: نشر کلام شیوا.
ویلهلم، ریچارد. 1393ش، راز گل زرین، پیشگفتار کارل گوستاو یونگ، ترجمه هرمز ریاحی، تهران: نشر نی.
هجویری، علی بن عثمان. 1386ش، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش.
همایی، جلال الدین. 1374ش، تصوف در اسلام و نگاهی به عرفان ابو سعید ابوالخیر، قم: نشر هما.
مقالات
پناهی آراللو، مائده. 1389ش، «انسان کامل- فرزانه»، اطلاعات حکمت و معرفت، ش 11، صص 47- 51.
عاقلی، سیامک. بی‌تا، «تائو کهن‌ترین مکتب عرفان چینی»، مجله دین و عرفان، آدینه ش27، صص 32- 33.
فریدی، مریم و مهدی تدین. 1392ش، «از فنا تا وحدت در اندیشه مولانا و ابن فارض»، مطالعات ادبیات تطبیقی، ش 27، صص 7-27.
_||_Holy Quran.
Ibn Arabi, Mohieddin. 2005, the Meccan Conquests, Cairo: The General Egyptian Book Authority.
Ibn Arabi, Mohieddin. 1984, Letters (Risala al-Anwar and Hilya al-Abdal), Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyya.
Ahsai, Ibn Abi Jomhour. 1984, Awali Al-Luali, Qom: Sayyid Al-Shuhada.
Ansari, Khajeh Abdollah. 2002, Manazel Al-Saereen, translated by Abdol Ghafoor Ravanfarhadi, Tehran: Mola Press
Seraj Tousi, Abu Nasr Abdollah bin Ali. 2003., The Shining in Islamic Mysticism, corrected and marked by Reynolds Allen Nicholson, translated by Mehdi Hojjati, Tehran: Asaatir
Salma, Abu Abd al-Rahman. 1993, Layers of Sufism, investigated by Noureddine Sheribeh, Egypt: Dar al-Kitab al-Arabi.
Suhrawardi, Shihab-al-Din Yahya bin Habash. 1985, Aarif Al-Ma’arif, by Qassem Ansari, Tehran: Elmi Farhangi.
Qeysari, Davoud. 1996, Explanation of Fusūs al-Hukm, by Kushsh Seyyed Jalal al-Din Ashtiani, Tehran: Elmi Farhangi.
Lahiji, Shams al-Din Muhammad. 2006, Keys to Miracles in the Explanation of Golshan e Raz, Introduction and Correction, Muhammad Reza Barzegar Khaleqi and Effat Karbasi, Tehran: Zavvar
Meybodi, AbulFazl Rashid Al-Din. 1992, Uncovering the Secrets and the Several Righteous, by Ali Asghar Hekmat, Tehran
Nasafi, Azizeddin. 2009, Complete Human, Correction of Majiran Mole, Tehran: Tahouri Publications.
Hajwiri, Ali bin Othman, 2007, Kashf al-Mahjoub, Edited by Mahmoud Abdi, Tehran: Soroush.
Ansari, Khajeh Abdollah 1994, Collection of Persian Essays, edited by Mohammad Sarvar Molaei, Tehran: Toos.
Izutsu, Toshihiko. 2015, Sufism and Taoism, translated by Mohammad Javad Gohari,Tehran: Rozaneh Publishing.
Eickhorn, Werner. 2010, Compact Encyclopedia of Living Religions (Taoism), translated by Nozhat Safa Isfahani. Tehran: Markaz Publishing.
Adler, Joseph. 2013, Chinese Religions, translated by Hassan Afshar, Tehran: Markaz Publishing.
Artimani, Razi Al ddin. Poetry Divan, by Mohammad Rasa,
Baqli Shirazi, Ruzbihan. 1995, Description of Surface, Correction by Henry Carbon, Tehran: Tahoori.
Pashaei, A. 2015, Tao is a way of thinking, Tehran: Heidari Publications.
Chuang Tzu, 2006, Translator: Massoud Shirbacheh and Maryam Kamali,, Tehran: Mitra Publishing.
Sajadi, Seyed Jafar 1996, Dictionary of Mystical Terms and Expressions, Tehran: Tahoori.
Attar Neyshabouri, Fridaldin. 2002, Elahinameh, edited by Fouad Rouhani, Tehran: Zavvar.
Ein Al-Qodat Hamedani, Abu al-Ma'ali Abdollah bin Muhammad bin Ali bin Hassan bin Ali. 2013, Preparations, edited by Afif Asiran, Tehran: Manouchehri.
Ghazali Tusi, Abu Hamid Muhammad. 1992, Alchemy of Happiness, by Hossein Khadio Jam, Tehran: Elmi Farhangi Press.
Kaltenmark, Max. 1990, Lao Tzu and Taoism, translated by Shahrnosh Parsipour, Tehran: Behnegar Publications.
Guénon, René. 2008, An Attitude Towards the Inner School of Islam and Taoism, translated by Delaram Ghahraman, Tehran: Hekmat Publications.
Rumi, Jalaleddin 2008, Masnavi Manavi, by Tawfiq Sobhani, Tehran: Rozaneh.
Miller, James. 2016, a short introduction to Daoism, translated by Mehdi Lakzaei and Abu Bakr Savar, Qom: Religions Publishing.
Nicholson, Reynold Allen. 2005, Description of Rumi's spiritual Mathnavi, Tehran: Elmi Farhangi Press
Watts, Allen. 2000, Dao religion is a way beyond transcendence, translated by Farideh Mahdavi Damghani. Tehran: Tir Publishing.
Watts, Allen. 2005, Dao style, translated by Majid Asefi, Tehran: Shiva Kalam Publishing.
Wilhelm, Richard. 2014, The Secret of the Golden Flower, preface by Carl Gustav Jung, translated by Hormoz Riahi, Tehran: Ney Publishing.
Homayi, Jalaluddin 1995, Sufism in Islam and a look at the mysticism of Abu Saeed Abu al-Khair, Qom: Homa Publishing.
Articles
Panahi Aral loo, Maedeh. 2010, "The Perfect-Wise Man", Information on Wisdom and Knowledge, Vol. 11, pp. 47-51.
Aqeli, Siamak,"Tao is the oldest school of Chinese mysticism", Journal of Religion and Mysticism, Adineh 27, pp. 32-33.
Faridi, Maryam and Mehdi Tadayon. 1392, "From annihilation to unity in the thought of Rumi and Ibn Farez", Studies in Comparative Literature, Vol. 27, pp. 7-27.
