درآمدی بر تاریخ تحول و نوگرایی در ایران و مصر با تأکید بر دیدگاه‌های عبدالرحیم طالبوف و رفاعه طهطاوی

الموضوعات :

حسن دادخواه ¹ , محمدرضا علم ² , معصومه تنگستانی ³

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران(دانشیار).
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران(دانشیار).
3 - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

تاريخ الإرسال : 24 الخميس , صفر, 1438 تاريخ التأكيد : 24 الخميس , صفر, 1438 تاريخ الإصدار : 01 الثلاثاء , صفر, 1438

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

ایران و مصر در زمینه‌های گوناگون، مشترکات فراوانی با یکدیگر دارند. این مشترکات، مشابهت‌های زیادی را در مسیر تحولات این دو سرزمین ایجاد نموده که مهم‌ترین آن، زمینه‌های ایجاد تحولات فکری و علمی در هر دو کشور است. دو شخصیتی که در عصر نوین، نقش برجسته‌ای در بیداری مردم و تحولات فکری و علمی این دو کشور بر عهده داشتند؛ عبدالرحیم طالبوف تبریزی در ایران و رفاعه طهطاوی در مصر است. این دو اندیشمند، بحران عقب‌ماندگی علمی را در جامعه خود به خوبی احساس کردند و در پی یافتن راه برون‌رفت از آن و نجات کشور خویش، کوشش‌های فراوانی نمودند. این نوشته می‌کوشد تا نگرش و عملکرد این دو روشنفکر را درباره ضرورت تحول و نوگرایی فکری و علمی در جامعه خویش، مورد بررسی و مقایسه قرار دهد.

المصادر:

آجودانی، لطف­الله. 1386ش، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: نشر اختران.

آدمیت، فریدون. 1363ش، اندیشه‌های طالبوف تبریزی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دماوند.

آرین­پور، یحیی. 1372ش، از صبا تا نیما(تاریخ 150 سال ادب فارسی)، جلد اول، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوّار.

اکبری، محمد علی. 1385ش، پیشگامان اندیشه جدید در ایران: عصر روشنگری ایرانی، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

ترکمان، محمد. 1362ش، رسائل، اعلامیه‌ها و مکتوبات شیخ فضل‌الله نوری، جلد1، بی جا: مؤسسه فرهنگی رسا.

حائری، عبدالهادی. 1364ش، تشیع و مشروطیت در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.

الدسوقی، عمر. 1959م، فی الأدب الحدیث، القاهره: لا نا.

الشّیال، جمال­الدین. 1873م، رفاعة رافع الطهطاوی، الطبعة الثانیة، القاهره: دار المعارف بمصر.

ضاهر، محمد کامل. 1994م، الصراع بین التیارین الدینی والعلمانی، بیروت: دار البیرونی.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم.1324ق، مسائل الحیات، تفلیس: بی‌نا.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم. 1323ق، مسالک المحسنین، قاهره: بی­نا.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم. 1356ش، کتاب احمد، با مقدمه و حواشی باقر مؤمنی، چاپ دوم، تهران: انتشارات شبگیر.

طالبوف تبریزی، عبدالرحیم. 1357ش، سیاست طالبی، به کوشش رحیم رئیس­نیا و محمد علی­نیا، تهران: انتشارات علم.

طوسون، عمر. 1934م، البعثات العلمیة فی عهد محمد علی، ثم فی عهدی عباس الأول و سعید الأسکندریة، لا مک: لا­نا.

فراستخواه، مسعود. 1373ش، سرآغاز نواندیشی معاصر دینی و غیر دینی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.

گودرزی، غلامرضا. 1383ش، دین و روشنفکری مشروطه، تهران: اختران.

عماره، محمد. 1386ش، رفاعه طهطاوی، پیشگام نوپردازی علمی در کشور مصر، ترجمه علی منتظمی، وصال میمندی و رضا افخمی، مشهد: انتشارات آهنگ قلم.

میرزا صالح، غلامحسین. 1372ش، بحران دموکراسی در مجلس اول، تهران: انتشارات طرح نو.

مجدی، صالح. 1958م،حلیة الزمن بمناقب خادم الوطن: سیرة رفاعة رافع الطهطاوی، تحقیق د. جمال الدین الشّیال، القاهره: بی­نا.

نجفی اصفهانی، نورالله. 1387ش، مکالمات مقیم و مسافر، به کوشش غلامحسین زرگری­نژاد، رسائل مشروطیت، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

 

مقالات

جمالزاده، ناصر. 1387ش، «ویژگی‌های تاریخی و جامعه‌شناختی اندیشه سیاسی طالبوف تبریزی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره1، صص109-148.

چراغی کوتیانی، اسماعیل. 1385ش، «علم و تمدّن جدید از نگاه منور الفکران»، ماهنامه معرفت، دوره15، شماره109، صص 94-106.

خسروی، زهرا. 1387ش، «بررسی مقایسه‌ای شعر معاصر عربی از عصر نهضت به بعد و تحوّلات شعر معاصر فارسی در عصر مشروطیت به بعد»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال دوم، شماره 7، صص11-33.

صوفی نیارکی، تقی. پاییز 1380ش، «نقدی بر مقاله خط اعتدال در نهضت مشروطیت ایران»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال ششم، شماره 21، صص 254-265.