درون‌مایه اشعار حکمی ناصرخسرو و ابوالعتاهیه
الموضوعات :
فضل الله رضایی اردانی
1
(رییس و عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان یزد، ایران(استادیار).)
غلامرضا هاتفی مجومرد
2
(مدرس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان یزد، ایران)
الکلمات المفتاحية:
ملخص المقالة :
ناصرخسرو و ابوالعتاهیه از جمله شاعرانی هستند که حکمت را در مضامین شعری خود جای داده و مفاهیم آن را به شکل والایی پرورانده اند. این دو شاعر بزرگ با بیان این مفاهیم متعالی حکمی، از سردمداران این عرصه به شمار می آیند و با وجود شباهت ها، تفاوت هایی نیز در بیان مضامین حکمی آن‌ها دیده می‌شود. این پژوهش با بررسی بسامد این مضامین، سعی بر توضیح شباهت ها و تفاوت های موجود در اشعار دو شاعر دارد. نتایج این بررسی نشان می دهد که هر دو شاعر، در پی بیان مفاهیم حکمی و فلسفی در شعرشان بوده اند. اما ناصرخسرو با تکیه بر اصول اخلاقی، اعتقادی و عملی، از این مفاهیم، بهره بیش‌تری برده است. به نظر می رسد که او به حکم رواج اشعار عربی در آن زمان در میان ایرانیان و بنا بر شیوه های تعلیمی رایج در عصر خود، با اشعار شاعران عرب به ویژه ابوالعتاهیه آشنا بوده و می توان گفت که به نوعی به مضامین و حکمت های شعر وی نظر داشته است.
قرآن کریم.
ابن الاثیر، عزالدین علی بن محمد. 1965م، الکامل فی التاریخ، بیروت: بی نا.
ابوالعتاهیه، اسماعیل بن قاسم. 1406ق، دیوان، بیروت: دار الجنان.
الاصفهانی، ابوالفرج. 1965م، الأغانی، بیروت: دار الفکر.
جوادی آملی، عبدالله. 1386ش، رحیق مختوم(شرح حکمت متعالیه صدرالدین شیرازی)، ج 1، قم: اسراء.
حکیمی، محمود. 1385ش، در مدرسه ناصرخسرو، تهران: نشر قلم.
راغب اصفهانی، حسین بن محمّد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دار القلم.
رزمجو، حسین. 1369ش، شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
زرین کوب، عبدالحسین. 1371ش، آشنایی با نقد ادبی، چ 8، تهران: سخن.
صفا، ذبیح الله. 1384ش، تاریخ ادبیّات ایران، چ 24، تهران: ققنوس.
طباطبایی، سید محمّدحسین. 1382ش، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمّدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
الفاخوری، حنا. 1368ش، تاریخ ادبیات عربی، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران: توس.
فروزانفر، بدیع الزمان. 1339ش، سخن و سخنوران، تهران: انتشارات علمی.
قبادیانی، ناصر خسرو. 1357ش، دیوان اشعار حکیم ناصر خسرو قبادیانی، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، ج1، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبه تهران.
قبادیانی، ناصر خسرو. 1387ش، دیوان، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، چاپ هفتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
قرشی، سید علی اکبر. بی تا، قاموس القرآن، مج 2، بی جا: نشر دار الکتب الاسلامیه.
الکفراوی، محمد عبد العزیز. اسطورة الزهد عند ابی العتاهیة، قاهره: دار نهضة مصر للطبع و النشر.
مسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین. 1937م، مروج الذهب ومعادن الجواهر، تحقیق محی الدین عبدالحمید، بیروت: دار الفکر.
ناصرخسرو، ابومعین. 1378ش، دیوان اشعار، مجتبی مینوی و مهدی محقق، چ 5، تهران: دانشگاه تهران.
هداره، محمّد مصطفی. 1969م، اتجاهات الشعر العربی، الطبعة الثانیة، القاهره: دار المعارف.
یوسفی، غلامحسین. 1377ش، چشمهروشن، تهران: انتشارات علمی.
_||_Bibliography
The Holy Qur'an (1390). Translation of Mahdi Elahi Ghomshei.
Tehran: Elhadi. Ibn al-Aythir, Izz al-Din Ali ibn Muhammad (1965).
El kamel fi Tarikh. Beirut: Unnamed.
Abu al-Atahiah, Ismail bin Qasim (1406).
The Divan of the Poems, Beirut: Darul Jinan and the Elemental Music Shop.
Al-Esfahani, Abu al-Faraj (1965). Assailants Beirut: Daral Fakr Publishing.
Javadi Amoli, Abdullah (2007). Rahiq Makhtoom (narration of Sadr al-Din al-Shirazi), c. 1. Qom: Asra.
Hakimi, Mahmoud (2006) at Naser Khosrow School, Tehran: Publishing House.
Raghib Isfahani, Hussein ibn Muhammad (1412).
Almfrdat Fay Gharib al-Quran. Damascus: Dar al-Khalam. Razmjoo, Hossein (1369 AD). Persian poetry in the Islamic critique of Islamic ethos. Mashhad: Publishing Astan Ghods Razavi.
Zarrin Kob, Abdul Hussein (1992), Introduction to Literary Criticism, Q8, Tehran: -Sokhan.
Safa, Zabihollah. (2005), History of Iranian Literature, Q24, Tehran: Phoenix.
Tabatabaee, Seyyed Mohammad Hossein. (1382) Translation of the commentary of al-Mizan. Translated by Mohammad Bagher Mousavi Hamedani. Qom: Islamic Printing Office.
Alfakoori, Hana (1368). Arabic History, Translation by Abdolhamid Ayati, Tehran: Toos.
Forouzanfar, Badie al-Zaman. (1339). Speeches and Speakers Tehran: Scientific publications.
Ghobadi, Nasser Khosrow (1357). The poems of Hakim Nasser Khosrow Ghobadi, dedicated to Mojtaba Minavi and Mehdi Mohaghegh, 1, Tehran: Institute of Islamic Studies at McGill University, Tehran Branch.
