مقایسه تطبیقی تصویر قو در شعر معاصر عربی وفارسی
الموضوعات :
پرویز احمدزاده هوچ
1
(استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،ایران)
الکلمات المفتاحية: ادبیات تطبیقی, قو, رقص قو, مرگ قو, آواز قو,
ملخص المقالة :
اصول و مولفه‌های رمانتیسم بر شعر معاصر عربی و فارسی تأثیر چشمگیری گذاشته و مضامین جدیدی از طریق این مکتب وارد شعر گشته است. قو و تصاویری که با استفاده از این پرنده ساخته شده، یکی از این مضامین محسوب می‌شود.قو و تصاویر شاعرانۀ آن در شعر کلاسیک فارسی و عربی به کار نرفته است و سابقۀ کاربرد آن به دوران معاصر برمی‌گردد. در دورۀ معاصر به سبب آشنایی با ادبیات اروپایی از طریق ترجمه که واسطۀ انتقال پدیده‌های ادبی و فرهنگی است، مضامین جدیدی با استفاده هنری از ویژگی‌های این پرنده، وارد ادبیات فارسی و عربی شده است. این مقاله به بررسی تطبیقی اشعار معاصر عربی و فارسی اختصاص داردکه در آنها از قو و ویژگی‌های مربوط به آن برای خلق تصاویر و مضامین استفاده شده است. قو در فرهنگ‌های مختلف جلوه و معانی نمادین خاصی دارد. در شعر معاصر عربی شاعرانی از قبیل ادونیس، محمود درویش، عبدالقادر رابحی، بدیع صقور و ... با استفاده از الگوهای غربی و نگاه شاعرانه به پرندۀ قو در خلال دیوانشان تصویر قو از قبیل مرگ قو، رقص قو و آواز قو را به کار برده‌اند. از آنجا که بررسی سرچشمه و منشا تصاویر و مضامین جدید شعر فارسی و عربی کمک شایانی به تبیین قواعد و الگوهای تحول شعر جدید فارسی و عربی خواهد نمود، این پژوهش با دیدی تطبیقی به بررسی میزان و نوع تأثر شاعران فارسی زبان و عرب از الگوهای ادبی غربی می‌پردازد.
بیطار، هیفاء.1998م. موت البجعة، بیروت: اتّحاد کتاب العرب.
پیت سن، جان.1380ش. اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
حدیدی، جواد.1356ش. برخورد اندیشهها، تهران: توس.
حمیدی، مهدی.1351 ش. فنون و انواع شعر فارسی، تهران: چاپخانة خوشه.
حمیدی، مهدی.1363ش. فنون شعر و کالبدهای پولادین، تهران: گلشائی.
خانلری، زهرا.1375ش. فرهنگ ادبیات جهان، تهران: خوارزمی.
خلیلی، محمد.1387ش. شبی هم در آغوش دریا، تهران: سخن.
درویش، محمود.2009م. الاعمال الکامله، بیروت، چاپ اول، ریاض الرئیس الکتب والنشر.
دهخدا، علیاکبر.1325ش. لغتنامه. تهران: چاپخانة مجلس و دانشگاه تهران.
دیانی، امینالله.1376ش. پرندگانخاورمیانهوخاورنزدیک. تهران: دانشگاه تهران.
رابحی، عبدالقادر.2010م. حاالات الاستثناء القصوى، چاپ اول، الجزائر:منشورات لیجوند.
سرور، عبدالله.1998م. تغریدة البجع، دراسة فی شعر عباس عجلان، ط1، جامعة الإسکندریة: دارالجمیل.
سولی، ژان ژاک؛ للون، گی.1377 ش. آثار کلیدی موسیقی، ترجمة محمد مجلسی، تهرن: دنیای نو.
شاملو، احمد.1376ش. همچون کوچة بیانتها، تهران: نگاه.
شفیعیکدکنی، محمّدرضا.1380ش. ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.
شفیعیکدکنی، محمّدرضا.1390ش. با چراغ و آینه، تهران: سخن.
صقور، بدیع .2005م. الاعمال الشعریه، دمشق، توزیع دارالحارث.
کریمی حکّاک، احمد.1384ش. طلیعة تجدد در شعر فارسی، ترجمة مسعود جعفری، تهران: مروارید.
گلیآیسک، مجتبی.1391. فرهنگ نمادشناسی پرندگان در شعر عرفانی، مشهد: سخنگستر.
فدوی طوقان. 1988 م. الدیوان، بیروت: دارالعودة.
لافونتن. ژان دو.1380 ش. افسانههای لافونتن، ترجمة عبدالله توکل، تهران: نشر مرکز.
محمد صادق، ایمن .2001م. الموت على قارعة النشید، القاهره: دار نشر الثقافة.
ندا، طه.1383ش. ادبیات تطبیقی، تهران: سخن.
نیمایوشیج .1373ش. مجموعة کامل اشعار نیمایوشیج، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
ولک، رنه.1371ش. تاریخ نقد جدید، ج1، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
یاسمی، رشید.1362ش. دیوان، تهران: امیرکبیر.
Aesop. 1870. Aesop’s Fables (Three hundred). New York: Mcloughlin Brothers.
Scott, Peter. 1972.The Swans. Boston: Houghton Mifflin Company.
Sully Prudhomme.1872. Poésies de Sully Prudhomme. Paris.
Yeats, W. B. 1919. The wild swans at Coole. New York: The Macmillan Company.
مقالهها
اکرمی، میرجلیل، دهقانی، مسعود.1393ش. «نقد و بررسی تاثیر شعر غربی در شعر مرگ قوی حمیدی شیرازی»، نشریۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، سال67، بهار و تابستان 93، صص 23-41
حاجی سید رضی، مهدی.1380ش. «مدریگالیستهای انگلستان»، مقام موسیقایی، فروردین، ش 9: 100 ـ 107.
شرکت مقدم، صدیقه.1388. مکتبهای ادبیات تطبیقی، مطالعات ادبیات تطبیقی، دورۀ دوم، ش12، شماره پیاپی12، 51-71.
ییتس، ویلیام باتلر.1384ش. «لیدا در چنگال قو»، ترجمة علیمحمد حقشناس، بخارا، بهمن و اسفند. ش 47: 245 ـ 246.
_||_