بررسی تطبیقی مفاهیم امیدواری و یأس در شعر ابراهیم طوقان و اخوان ثالث (با تکیه بر روانکاوی فروید)
الموضوعات : شعر
خدیجه صفری کندسری
1
,
محمد رضا بیگی
2
,
مهدی محمدی
3
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: اخوان ثالث, امیدواری, روانکاوی فروید, شعر سیاسی-اجتماعی, ابراهیم طوقان,
ملخص المقالة :
امیدواری و یأس مفاهیمی به قدمت تاریخ بشری هستند. به موازات حضور چنین مفاهیمی تأمل و تفکّر بشری نیز بارها بر آنها متمرکز شده و نهایتاً در علوم انسانی عصر جدید تحلیلها و دستاوردهای قابل تأمّلی را به بار آورده است. در این میان هنر و ادبیات از یک سو و روانکاوی از سوی دیگر محملی برای نشان دادن امیدها و یأسهای فردی و اجتماعی بشری بوده و بیتردید یکی از راههای بازشناسی چنین حضوری قرائت تطبیقی آثار ادبی است. به این منظور در این مقاله با روش تطبیقی و مبتنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی میکوشیم به بررسی نمودهای امید و یأس در شعر ابراهیم طوقان فلسطینی و اخوان ثالث از بستر روانکاوی فروید بپردازیم. بر اساس آرای فروید امیدواری با شکلی از انتظار که مبنی بر ساختن هویت است و یأس با مفهوم درونی و غالباً ناخودآگاه اضطراب شخصیتی پیوند میخورد. دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد که شعر طوقان امیدوارانهتر از شعر اخوان ظاهر میشود امّا برای هر دو شاعر جنبههای اجتماعی و سیاسی و مبارزه با خفقان ناشی از اشغال و استبداد، مهمترین انگیزههای پرورش چنین مفاهیمی در شعرند. هر دو شاعر آگاهانه به جنبههای خلّاقانه و کارساز امید و یأس واقفند و امید آنها نه از روی وهم و یأسشان نه از روی نومیدی مطلق است بلکه در لایههای پنهان شعر میتوان از جنبههای خلّاقانه روانکاوی مخاطبی سخن به میان آورد که هدف شعر بازپروری امیال جمعی، سیاسی و رویاهای آن است.
