بررسی تطبیقی کارکردهای اسطورۀ ققنوس در منطق‌الطیر عطار نیشابوری و اشعار ادونیس

الموضوعات :

آسیه بهبودی ¹ , امیراسماعیل آذر ² , حمیدرضا اردستانی ³

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحدعلوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاداسلامی، تهران ،ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ،ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی،دزفول ،ایران.

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1443 تاريخ التأكيد : 14 الإثنين , ذو القعدة, 1443 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: اسطوره, ادونیس, عطار نیشابوری, ققنوس,

ملخص المقالة :

حیوانات از هنگام شکل‌گیری جوامع بشری، نقش عمده‌ای را در زندگی اجتماعی انسان برعهده داشته‌اند. حیوانات مهمترین پروراننده، یاریگر و دشمن انسان‌ها بوده‌ و بشر از گذشته تا کنون در فرهنگ، اسطوره، حماسه و تمام ژانرهای ادبی خود از آنان بهره گرفته است. مرغان اسطوره‌ای از مهمترین حیوانات اساطیری و ققنوس یکی از شاخص‌ترین پرندگان اساطیری است. مرغان اسطوره‌ای از مهمترین حیوانات اساطیری هستند که در شعر فارسی و عربی حضوریافته‌اند و ققنوس یکی از شاخص‌ترین پرندگان اساطیری است که به سبب صفات برجسته‌ای که در وجود این پرنده نهفته است، امکانات تأویلی بالقوه و متعددی را در اختیار ادبیات و شعر فارسی و عربی گذاشته است . نتایج تحقیق نشان می‌دهد که کارکردهای خاستگاه، خاکستر و زاده شدن، آوای ققنوس و میرایی از مهمترین کارکردهای اسطورۀ ققنوس در منطق‌الطیر عطار است. از مهمترین کارکردهای ققنوس در اشعار ادونیس نیز می‌توان به نگرش شخصی در ابتدای راه به این اسطوره، درآمیختن و دگردیسی اسطورۀ ققنوس و بخشیدن جنبۀ اجتماعی به آن است.

المصادر:

- اسبر، علی احمد(ادونیس) ( 2002) اغتضاب کان و اواتها، دمشق: دارالبلد

-____________________(1988) الاعمال الشعریه الکامله؛ المجلد الاول و الثانی، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالعوده

-______________( 1996) الاعمال الشعریه الکامله، اغانی مهیار دمشقی و قصاید اخری، بیروت: دارالمدی للثقافه و النشر

-اسدی طوسی (1354) گرشاسب‌نامه ، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: طهوری

- اسبر، علی احمد(ادونیس) ( 2002) اغتضاب کان و اواتها، دمشق: دارالبلد

-____________________(1988) الاعمال الشعریه الکامله؛ المجلد الاول و الثانی، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالعوده

-______________( 1996) الاعمال الشعریه الکامله، اغانی مهیار دمشقی و قصاید اخری، بیروت: دارالمدی للثقافه و النشر

-اسدی طوسی (1354) گرشاسب‌نامه ، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: طهوری

-اسماعیل­پور، ابوالقاسم. (1387). اسطوره، بیان نمادین. تهران: سروش.

-اسوار، موسی( 1381) از سرود باران تا مزامیر گل سرخ، پیشگامان شعر امروز عرب، تهران: سخن

-انوری،حسن(1382)  فرهنگ بزرگ سخن،چاپ دوم، تهران: سخن

-بدر خزانه ای بلخی بکری، محمد بن قوام(1394) بحرالفضایل فی منافع الافاضل، تصحیح میرهاشم محدث، تهران:بنیاد موقوفات دکترمحمود افشار

-برغل، محمد سعد( 1996) لغه الشعر العربی المعاصر من خلال اغانی مهیار دمشقی، بیروت: دارالعلم

-تبریزی، محمدحسین خلف تبریزی(1361)  برهان قاطع، به اهتمام و حواشی دکتر محمد معین، تهران: امیرکبیر

-حجازی، بهجت­السادات. (1388). «بازآفرینی یک اسطوره». مجله مطالعات عرفانی. شماره 10. پاییز و زمستان.

-جابز، گرترود،(1370) سمبل‌ها، کتاب اول جانوران، ترجمۀ محمدرضا بقاپور، تهران: اختران

-جیوسی، سلمی خضراء( 2001) اتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، لبنان: مرکز الدراسات الوحده العربیه

-خورشید، فاروق( 1424ق) ادیب الاسطوره عند العرب، قاهره: مکتبه الثقافیه الدینیه

-دورکیم‌، امیل(1383)؛ صور بنیانی حیات دینی،  ترجمۀ باقر پرهام‌. تهران‌: نشر مرکز

-رجاء، ابوعلی( 2009م) الاسطوئره فی شعر اودنیس، دمشق: دارالتکوین

- رجایی، نجمه ( 1381) اسطوره‌های رهایی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی

-رزمجو، حسین. (1388). قلمرو ادبیات حماسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

-زمردی، حمیرا. (1385). نقد تطبیقی اساطیر. تهران: زوار.

-سرلو، خوان ادوارد( 1392) فرهنگ نمادها، ترجمۀ مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان

-سیدی، سید حسین( 1386) نمادگرایی در شعر ادونیس؛ فصلنامۀ دانشکدۀ زبانهای خارجی دانشگاه اصفهان، شمارۀ 1؛ صص: 39-50

-شوالیه، ژان، گربران، آلن(1378)  فرهنگ نمادها،ترجمۀ سودابه فضایلی،تهران: انتشارات جیحون

-عباس، احسان( 1978م) اتجاهات الشعر العربی المعاصر، کویت: مجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الاداب

-عرب، عباس( 1383) ادونیس در عرصۀ شعر و نقد معاصر عرب، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد

-عرفات الضاوی، احمد( 1384) کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، ترجمۀ سید حسن سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد

-عطار نیشابوری، محمدبن ابراهیم(1384)منطق الطیر، مقدمه ، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن

-عوض، ریتا( 1978) اسطوره الموت و الانبعاث فی الشعر العربی الحدیث؛ بیروت: الموسسه العربیه للدراسات و النشر

-فاطمی، سعید(1375) مبانی فلسفی اساطیر ایران و روم،تهران: انتشارات دانشگاه تهران

-کریستی، آنتونی(1373) اساطیر چین، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر

-کویاجی، جهانگیرکوورجی. (1380). بنیادهای اسطوره و حماسة ایران. ترجمة جلیلل دوستخواه. تهران: آگه.

-کویاجی، جی.سی(1383)  آیین‌ها و افسانه‌ها، ترجمۀ جلیل دوستخواه، تهران: جیبی

-معین، محمد(1371) فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر

موریه، س( 2003) الشعر العربی الحدیث، القاهره: دارلغریب

-هدایت، صادق(1356)  نیرنگستان، تهران: جاویدان

همدانی، احمدبن محمود(1391) عجایب نامه، تصحیح جعفر مدرس صادقی تهران:نشر مرکز

-هینلز، جان(1368)  شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمدتفضلی، تهران: چشمه

-یاحقی، محمدجعفر(1386) فرهنگ اساطیر و داستان واره­ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر