مضامین و اصطلاحات عرفانی در شعر شاعران دوره بازگشت با تکیه‌بر چهار شاعر دوره قاجار و مشروطه: فروغی بسطامی، قاآنی، صفای اصفهانی، ادیب نیشابوری

الموضوعات :

شهریار شادی گو ¹ ( گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران، ایران. )
فرزانه شریفی ² ( مدرس زبان و ادبیات فارسی مرکز آموزش عالی باختر ایلام، ایران. )

تاريخ الإرسال : 28 الأحد , ذو القعدة, 1441 تاريخ التأكيد : 18 الجمعة , ذو القعدة, 1443 تاريخ الإصدار : 21 الأحد , شوال, 1443

الکلمات المفتاحية: سبک بازگشت, شعر, اصطلاحات عرفانی, عرفان, تقلید,

ملخص المقالة :

مضامین شعر، دگرگونی‌های مختلفی را تجربه کرده و آنچه به نحوی کامل دور نشده، مضامین عرفانی است. ازآنجاکه دوره بازگشت ادبی یکی از دوره‌های مهم در ادوار شعر و حلقه اتصال ادب کلاسیک با دوره معاصر است، توجه ویژه به بازتاب مضامین مختلف شعری آن مهم بوده. تعیین رویکردها و نگرش شاعران برتر دوره قاجارـ‌ مشروطه در حیطه مضامین عرفانی به روش توصیفی - تحلیلی هدف این پژوهش است. شاعران منتخب این تحقیق تحت نفوذ سبک‌های کهن و نیز شاعران برتر دوره‌های مختلف بوده‌اند و تقلید هرچند استادانه هم انجام شود، بازهم ارزش اثر اصلی را ندارد. تقلید از سکون و ایستایی شخص و جامعه مقلد روایت دارد اما مضامین عرفانی، به نحوی کامل از شعر این شاعران دور نشده و آنان سبک شخصی خود را نیز به حیطه اشعارشان وارد کرده اند. هرچند این مضامین در خدمت زیبایی و پر مفهوم شدن شعر استفاده ‌شده‌ اما به گونه ای جداگانه شعر سبک عارفانه محسوب نمی‌شوند. این شاعران به تعالیم هر دو مکتب خراسانی و بغدادی واقف بوده‌اند. توجه به همراهی همیشگی شور، محبت و عشق در مراحل عرفانی است و عرفان عملی بر عرفان نظری ارجحیت می‌یابد.

المصادر:

ابن عربی، شیخ اکبر محی‌الدین.( 1382ش). فتوحات مکیه، تهران: مولی.

ادیب نیشابوری.(1377ش). زندگی و اشعار ادیب نیشابوری، تهران: دانشگاه.

اسحاق، محمد.(1363ش). سخنوران نامی ایران، بی‌جا: طلوع و سیروس.

ابن عربی، شیخ اکبر محی‌الدین.( 1382ش). فتوحات مکیه، تهران: مولی.

ادیب نیشابوری.(1377ش). زندگی و اشعار ادیب نیشابوری، تهران: دانشگاه.

اسحاق، محمد.(1363ش). سخنوران نامی ایران، بی‌جا: طلوع و سیروس.

آرین‌پور، یحیی.(1375ش). از صبا تا نیما، تهران: زوار.

آملی، سید حیدر. (1374ش). المبدا و المعاد، دررالفوائد، قم: دارالتفسیر.

چاوش اکبری، رحیم.(1385ش). «تأثیرپذیری فروغی بسطامی از بایزید بسطامی»، فرهنگ قومس، سال هفتم، شماره 33.

خوانساری، سهیل.(1372ش). دیوان صفای اصفهانی؛ به اهتمام و تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: دانشگاه.

رجایی بخارایی.(1373ش). فرهنگ اشعار حافظ، تهران: انتشارات علمی.

زرین‌کوب، عبدالحسین.(1375ش). دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.

ستاری، جلال. (1392ش). عشق صوفیانه، تهران: مرکز.

سجادی، سید جعفر. (1362ش). فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.

سلمی، ابوعبدالرحمان. 1369. مجموعه آثار، تهران: مرکز دانشگاهی.

شفیعی‌کدکنی، محمدرضا.( 1380ش). ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.

فروزانفر، بدیع‌الزمان(1366ش). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.

فروزانفر، بدیع‌الزمان.(1386ش). شرح مثنوی، تهران، علمی و فرهنگی.

فروغی بسطامی(1388ش).دیوان فروغی بسطامی، تهران: پارس کتاب.

قاآنی شیرازی، میرزا حبیب.( 1380ش). دیوان. تهران: نگاه.

کاشانی، عزالدین. 1382. مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الفتوح، تهران: زوار.

محبتی، مهدی(1390ش). از معنا تا صورت، تهران: سخن.

مرتضوی، منوچهر(1365ش). مکتب حافظ، تهران: توس.

هجویری، علی بن عثمان.(1387ش). کشف‌المحجوب، تهران: سروش.

هدایت، رضا قلی خان.(1340ش). مجمع‌الفصحا، تهران: امیرکبیر.

مقالات

اشرف زاده، رضا و الهام نعیمی(1398ش)." نو آوری سنایی در قلندریات و تاثیر ان بر عطار"فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، زمستان، شماره 52 :2.

خدیور، هادی.(1388ش). «جایگاه عقل در مثنوی مولوی»، فصلنامه ادبستان، سال اول، شماره اول.

میرباقری، سید علی‌اصغر. 1386. «مراتب توحید از دیدگاه جنید»، مجله علوم اجتماعی دانشگاه شیراز، سال دوم،شماره 5 :209.

 

Ibn-e-Arabi; Sheikh-Akbar Mohi-Al-Din; 2003. Mecca conquests, Tehran: Mola.

Adib Neishabouri, 1998. Abib Neishabouri^,s life and poems; Tehran university.

Ishagh; Mohammad. 1984. Iran^,s famous speakers; Bija: Tolou and sirous.

Arianpour; Yahya; 1996. From Saba to Nima, Tehran: zavar.

Amoli, Seyed-Heidar; 1995. AL-mabda and Al-maad, Dorr-AL-Favaed, Qom; Dar- Al-Tafsir.

Chavosh-Akbari, Rahimi. 2006. Influencing Forough Bastami by Bayzid Bastami, seventh dictionary, no 33.

Khansari, Soheil. 1993. Safeye-jsfahani^,s potry works, corrected by Ahmad Soheil-Khansari, Tehran: university.

Rajai-Bokharai, 1994. Hafez^,s poetry works, Tehran: Scientific publications.

Zarinkoub, Abd-Al-Hosein, 1996. Continuation of searching in iran^,s mysticism, Tehran: Amirkabir.

Satari, Jalal. 2013. Mystical love, Tehran: Center.

Sajadi; Seyed-Jafar, 1983. Mystical dictionary and Terms and interpretation lexicon, Tehran: Tahouri.

Salami, Abou-Al-Rahman. 1990. Works collection, university.

 Shafi-Kadkani, Mohammadreza, 2001. Persian poetry periods, Teran: Sokhan.

Forouzanfar, Badi-al-Zaman. 2007. Masnavi description, Tehran: Scientific and cultural.

Forouzanfar, Badi-Al-Zaman. 1987. Masnavi narrations, Tehran: Amirkabir.

Foroughi-Bastami, 2009. Foroughi-Bastami^,s poetry works, Tehran: Pars- ketab

Qa-ani-Shirazi, Mirza-Habib, 2001. Poetry works. Tehran: Negah.

Kashani, Ez-Al-Din, 2003. Mesbah-Al-Hedayeh and Meftah–Al-Fotouh, Tehran: Zavar.

Mojtaba, Mehdi, 2011. From the meaning to the image, Tehran: Sokhan.

Mortazavi, Manouchehr, 1986. Hafez^,s school. Tehran: Tous.

Hajviri, Ali- Ibn-e- Osman. 2008. Kashf-AL-Mahjoub, Tehran: Soroush.

Hedayat, Rezagholi-Khan. 1961. Majma-AL-Fosaha, Tehran: Amirkabir.

Articles

Ashraf Zada, Raza and Ilkhom Naeemi (1398)inghalandariyat and its impact on Athar ", the Quarterly Review of Comparative Literature, Winter, No. 52.

Khadivar, Hadi, 2009. Place of wisdom in Molavi Masnavi, Literature quaterly review, first year, no 1.

Mirbagheri, Seyed-Aliasghar, 2007. Monotheism Facts from Joneid^,s attitude, social sciences journal of Shiraz^,s university second year.