رویکرد کنشگری روشنفکر در «چشم‌هایش» و «دل کور» بر اساس نظریه کنش متقابل نمادین
الموضوعات :مرتضی هادیان 1 , منصوره ثابت زاده 2 , حسین ابوالحسن تنهایی 3
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه علوم اجتماعی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: هربرت بلومر, کنشگری, کنش متقابل نمادین, روشنفکری, رمان,
ملخص المقالة :
هنجارها در موضع قدرت و خواهان پیروزی هستند و با ایجاد سلطه بر فکر، آدمی را به فرمانبرداری وا می‌دارند. روشنفکر بر خود می‌داند که در مقابل هنجارهای کج بایستد و برای تحقق شرایط مطلوب فکری بکوشد. در روش شناسی کنش متقابل نمادین هربرت بلومر آگاهی انسان به خویشتنِ خویش در دنیای تجربی جامعه به وجود می‌آید. در این رویکرد جامعه شناختی روشنفکر کنشگری است که کنش او بر اساس تفسیر در موقعیت های اجتماعی- سیاسی روی می دهد و نقش او در دفاع یا نپذیرفتن هنجارها، جهت گیری می شود. رمان چشم‌هایش تصویری را از تاریخ پهلوی اول نشان می‌دهدکه در آن خود جمعی، آمیزه ای از خودی سنت گرا و متجدد است. منافع جمعی بر منافع فردی ترجیح دارد. روشنفکر فردی متجدد است و با مبارزه در برابر نظام اقتدارگرای سیاسی به کنشگری می پردازد. رمان دل کور روایتگر دوره پهلوی اول و دوم است. خود جمعی در این رمان، خودی منفعل و خشن است. در جهان رمان منافع فردی بر منافع جمعی ترجیح دارد. روشنفکر در رویارویی با خود جمعی بر اساس مهربانی و صلح طلبی کنشگری می کند.
احمدی، بابک. 1387ش، کار روشنفکری، چ دوم، تهران: مرکز.
آزاد ارمکی، تقی. 1376ش، نظریههاى جامعهشناسى، تهران: سروش.
بلومر، هربرت. 1388ش، کنش متقابل گرای نمادی، ترجمه حسین ابوالحسن تنهایی، تهران: نگاه اول.
تنهایی، حسین ابوالحسن. ۱۳۹۳ش، درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه شناسی، چ هفتم، تهران: نشر مرندیز و نشر بهمن برنا.
تنهایی، حسین ابوالحسن. 1394ش، نظریه‌های جامعه شناسی، چ چهارم، تهران: نشر بهمن برنا و مرندیز.
توسلی، غلامعباس. 1370ش، نظریههاى جامعهشناسى، تهران: سمت.
ریترز، جورج. 1386ش، نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
سعید، ادوارد. 1389ش، نشانه‌های روشنفکران، ترجمه محمد افتخاری، تهران: آگاه.
علوی، بزرگ. 1372ش، چشم‌هایش، تهران: انتشارات نگاه.
فصیح، اسماعیل. 1372ش، دل کور به روایتی دیگر، تهران: نشر نو.
وبستر، راجر. 1382ش، پیش درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی، ترجمه الهه دهنـوی، ویراسـتار حسـین پاینـده، تهران: روزنگار.
کتب انگلیسی
Blumer, Symbolic Interactionism, N.J: Prentice-Hall Inc., 1969.
Lauer, R.H. and W.H.Handel Social Psychology: The Theory and Application of Symbolic Interactionism Boston: Houghton Mifflin, 1977.
مقالات
تنهایی، حسین ابوالحسن. 1378ش، «جایگاه نظریه هربرت بلومر در جامعه شناسی معرفت»، مجله دانشگاه اصفهان(علوم انسانی)، جلد 10، شماره 1 و 2، صص 58-39.
صادقی، معصومه. 1397ش، «تحلیل تطبیقی اصالت بشر از دیدگاه مولانا با اندیشه‌های ژان پل سارتر»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، تابستان، شماره46، صص271-253.
لویمی، سهیلا. 1398ش، «انسان‌گرایی فردوسی؛ احیای اندیشه ایرانشهری و پایان سکوت فرهنگ ایرانی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، پاییز، شماره51، صص261-282.
مهدوی، محمد صادق. 1376ش، «مقدمه‌ای بر مکتب کنش متقابل نمادی»، نشریه شناخت، شماره21، بهار و تابستان، صص6-49.
Blumer, Herbert. (1969) ‘The Methodological Position of Symbolic Interactionism’ in Symbolic Interaction. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall: 1–60.
_||_Ahmadi, Babak 2008, Intellectual Work, Tehran: Markaz Press.
Azad Armaki, Taqi. 1997, Theories of Sociology, Tehran: Soroush Press.
Blumer, Herbert. 2009, Symbolic Interactionism, translated by Hossein Abolhassan Tanhaei, Tehran: Negah e Avval Press.
Tanhaei, Hossein Abolhassan 2014, An Introduction to Sociological Schools and Theories, Tehran: Marandiz Publishing and Bahman Borna Publishing.
Tanhaei, Hossein Abolhassan, 2015, Theories of Sociology, Vol. IV, Tehran: Bahman Borna and Marandiz Publishing.
Tavassoli, Gholam Abbas 1991, Theories of Sociology, Tehran: SAMT Press.
Ritzer, George. 2007, Sociological Theory in Contemporary Times, translated by Mohsen Salaasi, Tehran: Elmi Press.
Saeed, Edward. 2010, Signs of Intellectuals, translated by Mohammad Eftekhari, Tehran: Agah.
Alavi, Bozorg. 1993, Her Eyes, Tehran: Negah Publications.
Fasih, Esmail. 1993, Blind Heart with Another Narration, Tehran: Nashr e No.
Webster, Roger. 2003, An Introduction to the Study of Literary Theory, translated by Elahe Dehnavi, edited by Hossein Payandeh, Tehran: Rooznegar.
English Books
Blumer, Symbolic Interactionism, N.J: Prentice-Hall Inc., 1969.
Lauer, R.H. and W.H. Handel Social Psychology: The Theory and Application of Symbolic Interactionism Boston: Houghton Mifflin, 1977.
Articles
Tanhaei, Hossein Abolhassan 1999, "The place of Herbert Blumer theory in the sociology of knowledge", Journal of the University of Isfahan (Humanities), Volume 10, Number 1 and 2, pp. 39-58
Sadeghi, Masoumeh. 2018, "Comparative Analysis of Human Originality from Rumi's Perspective with the Thoughts of Jean-Paul Sartre", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Summer, No. 46, pp. 253-271.
Luyemi, Soheila. 2019, "Ferdowsi Humanism; Revival of Iranshahri Thought and the End of the Silence of Iranian Culture ", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Autumn, No. 51, pp. 261-282.
Mahdavi, Mohammad Sadegh 1997, "Introduction to the School of Symbolic Interactionism", Journal of Cognition, No. 21, Spring and Summer, pp. 6-49.
Blumer, Herbert. (1969) ‘The Methodological Position of Symbolic Interactionism’ in Symbolic Interaction. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall: 1–60.
