تلفات جاده‌ای گوشتخواران با تاکید بر تلفات جاده‌ای یوزپلنگ و پلنگ در ایران
الموضوعات :سیده مرضیه موسوی 1 , المیرا کاظمی 2 , منصور پورسینا 3
1 - گروه تنوع زیستی و زیستگاه‌ها، دانشکده محیط زیست و انرژی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - گروه تنوع زیستی و زیستگاه‌ها، دانشکده محیط زیست و انرژی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - گروه منابع طبیعی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، ایران.
الکلمات المفتاحية: گوشتخواران, تلفات جاده‌ای, حفاظت,
ملخص المقالة :
تخریب و کاهش کیفیت زیستگاه‌ها در حال حاضر از مهم‌ترین تهدیدات تنوع زیستی در جهان محسوب می شوند و در حال حاضر جادهها یکی از عوامل اصلی تخریب و از هم گسیختگی زیستگاه‌های حیات وحش به شمار می‌روند. در مطالعه حاضر با بررسی رکوردهای دریافتی از مرگ و میر پستانداران در فاصله سال‌های 1386 تا نیمه نخست 1394، تصادفات جاده‌ای به عنوان اولین عامل تاثیر گذار بر مرگ و میر گوشتخواران کشور، شناسایی شد و 52 درصد از مرگ و میر پستانداران به طور مستقیم در ارتباط با تصادفات جاده‌ای تعیین شد.گوشتخواران با 42/64 درصد، بالاترین آمار مرگ و میر جاده‌ای را نشان دادند که در بین گوشتخواران، سگ سانان بیش‌ترین درصد آمار مرگ و میر جاده‌ای را داشتند، نزدیک به 63 درصد و گربه‌سانان با 20 درصد در مکان بعدی قرارگرفتند. همچنین52 درصد مرگ و میر یوزپلنگ آسیاییVenaticus Acinonyx jabatus به طور مستقیم به عامل تصادفات جاده‌ای ارتباط داشت. جاده پارک ملی گلستان 39درصد از تلفات جاده‌ای حیات وحش کشور و 78 درصد از تلفات جاده‌ای پلنگ Panthera pardus saxicolor را سبب شده‌است. تصادفات جاده‌ای را باید عامل مهمی دانست که در حال حاضر جمعیت بسیاری از گوشتخواران راس هرم غذایی را در معرض تهدید قرار داده است. لذا ضروریست به کارگیری روش‌های استاندارد برای ایمن‌سازی جادهها جهت عبور حیات وحش و سایر اقدامات حفاظتی هماهنگ با برنامه‌های توسعه شهری و روستایی، مورد توجه تصمیم‌گیران قرار گیرد.
1- Ree R. V., Jaeger J. A. j., Grift E. A. and Clevenger A.P., 2011. Effects of roads and traffic on wildlife populations and landscape function: road ecology is moving is toward larger scales. Ecology and Society, 16(1): 48. [online] URL: http://www.ecologyandsociety.org/vol16/iss1/art48/.
2- زبردست، لعبت و همکاران، استفاده از متریک اندازه موثر شبکه در تحلیل از هم گسیختگی پوشش های جنگلی محدوده اثر جاده در پارک ملی گلستان، مجله محیط شناسی، 1390، شماره 8، صفحه 20-15.
3- وهابزاده، عبدالحسین (مترجم)، بوم شناسی: مطالعه تجربی توزیع و فراوانی، چارلز،کربس(نویسنده)، ویرایش پنجم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1388، 816 صفحه.
4- Switalski, T. A., and Nelson, C. R., 2011. Efficacy of road removal for restoring wildlife habitat: Black bear in the Northern Rocky Mountains, USA. Elsevier, vol. 144, pp. 2666-2673.
5- Cervinka J., Riegert J., Grill S. and Salek M., 2015. Large-scale evaluation of carnivore road mortality: the effect of landscape & local scale characteristics. Mammal research, Vol. 60, pp. 233-243.
6- Bujoczek, M., Ciach, M and Yosef, R., 2011. Road-kill affects avian population quality. Biological Conservation, doi: 10.1016/j. biocon.2010.12.022.
7- Beier P., Majka D., Newell Sh. and Garding E., 2008. Best management practices for wildlife corridors. Arizona University. Available online: http://azriparian.asu.edu/newsletters. htm.
8- Forman, R.T., and Alexander, L. E., 1998. Annual Review of Ecology and systematics.Vol. 29, pp. 207-231.
9- Forman, R.T.T., et al., 2003. Road ecology: science and solutions. Island Press, Washington, D.C.
10- Taylor SK., Buergelt CD., Roelke-Parker ME., Homer BL., Rotstein DS., 2002. Causes of mortality of free-ranging Florida panthers. J Wildl Dis 38,107–114.
11- Waser PM., 1996. Patterns and consequences of dispersal in gregarious carnivores. In: Gittleman JL (ed) Carnivore behavior. Ecology Biological Conservation, doi: 10.1016/j.biocon.2010.12.022.
12- Polednik L., Polednikova K., Vetrovcova J., Hlavac V. and Beran V., 2011.Causes of deaths of Lutra lutra in the Czech Republic (Carnivora: Mustelidae), Lynx. n. s. (Praha), 42: 145-157.
13- درویش صفت، علی اصغر، اطلس مناطق حفاظت شده ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 1385،170 صفحه.
14- Kh. Hamidi, A., Ghoddusi, A., Soufi, M., Ghadirian, T., Jowkar, H. and Ashayeri, Sh., 2014. Camera traps study of Persian leopard in Golestan National Park, Iran. Cat News, 60, 12-14.
15- Ghoddousi, A., Kh. Hamidi, A., Ghadirian, T., Ashayeri, D., Moshiri, H. and Khorozyan, I., 2008. The status of the Persian leopard in Bamu National Park, Iran. Cat News, 49, pp.10-13.
16- Kiabi, B. H., Dareshouri, B. F., Ghaemi, R. A. & Jahanshahi, M., 2002. Population status of the Persian leopard (Panthera pardus saxicolor) in Iran. Zoology in the Middle East, 26, pp.41-47.
17- Gubbi, S., Poornesha H, C., Daithota, A. and Nagashettihalli, H., 2014. Roads emerging as a critical threat to leopard in India? Cat News, 60, pp. 30-31.
18- جوکار، هومن، تلفات جاده‌ای یوزپلنگ در ایران، ماهنامه ترابران، 1394، صفحات 95 تا 99.
19- 19-Gittleman, J.L. and Harvey, P.H., 1982. Carnivore Home-Range size, Metabolic Needs and ecology. Behavioral Ecology and Sociobiology. Vol. 10, issue 1, pp. 57-63.
20- 20-Balm, G. & Hunter, L., 2004. Mortality in a protected leopard population, Phinda Private Game Reserve, South Africa: A population in decline? Ecological Journal, 6, pp.1-6.
_||_
1- Ree R. V., Jaeger J. A. j., Grift E. A. and Clevenger A.P., 2011. Effects of roads and traffic on wildlife populations and landscape function: road ecology is moving is toward larger scales. Ecology and Society, 16(1): 48. [online] URL: http://www.ecologyandsociety.org/vol16/iss1/art48/.
2- زبردست، لعبت و همکاران، استفاده از متریک اندازه موثر شبکه در تحلیل از هم گسیختگی پوشش های جنگلی محدوده اثر جاده در پارک ملی گلستان، مجله محیط شناسی، 1390، شماره 8، صفحه 20-15.
3- وهابزاده، عبدالحسین (مترجم)، بوم شناسی: مطالعه تجربی توزیع و فراوانی، چارلز،کربس(نویسنده)، ویرایش پنجم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1388، 816 صفحه.
4- Switalski, T. A., and Nelson, C. R., 2011. Efficacy of road removal for restoring wildlife habitat: Black bear in the Northern Rocky Mountains, USA. Elsevier, vol. 144, pp. 2666-2673.
5- Cervinka J., Riegert J., Grill S. and Salek M., 2015. Large-scale evaluation of carnivore road mortality: the effect of landscape & local scale characteristics. Mammal research, Vol. 60, pp. 233-243.
6- Bujoczek, M., Ciach, M and Yosef, R., 2011. Road-kill affects avian population quality. Biological Conservation, doi: 10.1016/j. biocon.2010.12.022.
7- Beier P., Majka D., Newell Sh. and Garding E., 2008. Best management practices for wildlife corridors. Arizona University. Available online: http://azriparian.asu.edu/newsletters. htm.
8- Forman, R.T., and Alexander, L. E., 1998. Annual Review of Ecology and systematics.Vol. 29, pp. 207-231.
9- Forman, R.T.T., et al., 2003. Road ecology: science and solutions. Island Press, Washington, D.C.
10- Taylor SK., Buergelt CD., Roelke-Parker ME., Homer BL., Rotstein DS., 2002. Causes of mortality of free-ranging Florida panthers. J Wildl Dis 38,107–114.
11- Waser PM., 1996. Patterns and consequences of dispersal in gregarious carnivores. In: Gittleman JL (ed) Carnivore behavior. Ecology Biological Conservation, doi: 10.1016/j.biocon.2010.12.022.
12- Polednik L., Polednikova K., Vetrovcova J., Hlavac V. and Beran V., 2011.Causes of deaths of Lutra lutra in the Czech Republic (Carnivora: Mustelidae), Lynx. n. s. (Praha), 42: 145-157.
13- درویش صفت، علی اصغر، اطلس مناطق حفاظت شده ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 1385،170 صفحه.
14- Kh. Hamidi, A., Ghoddusi, A., Soufi, M., Ghadirian, T., Jowkar, H. and Ashayeri, Sh., 2014. Camera traps study of Persian leopard in Golestan National Park, Iran. Cat News, 60, 12-14.
15- Ghoddousi, A., Kh. Hamidi, A., Ghadirian, T., Ashayeri, D., Moshiri, H. and Khorozyan, I., 2008. The status of the Persian leopard in Bamu National Park, Iran. Cat News, 49, pp.10-13.
16- Kiabi, B. H., Dareshouri, B. F., Ghaemi, R. A. & Jahanshahi, M., 2002. Population status of the Persian leopard (Panthera pardus saxicolor) in Iran. Zoology in the Middle East, 26, pp.41-47.
17- Gubbi, S., Poornesha H, C., Daithota, A. and Nagashettihalli, H., 2014. Roads emerging as a critical threat to leopard in India? Cat News, 60, pp. 30-31.
18- جوکار، هومن، تلفات جاده‌ای یوزپلنگ در ایران، ماهنامه ترابران، 1394، صفحات 95 تا 99.
19- 19-Gittleman, J.L. and Harvey, P.H., 1982. Carnivore Home-Range size, Metabolic Needs and ecology. Behavioral Ecology and Sociobiology. Vol. 10, issue 1, pp. 57-63.
20- 20-Balm, G. & Hunter, L., 2004. Mortality in a protected leopard population, Phinda Private Game Reserve, South Africa: A population in decline? Ecological Journal, 6, pp.1-6.
