معرفی مدل DPSIR و قابلیت کاربرد آن در تصمیم گیری های محیط زیستی
الموضوعات :عطیه خطیبی 1 , افشین دانه کار 2 , شراره پورابراهیم 3 , مجید وحید 4
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد محیط‌زیست، گروه محیط‌زیست، دانشکده منایع طبیعی، دانشگاه تهران. (مسئول مکاتبات).
2 - دانشیار گروه محیط‌زیست، دانشکده منایع طبیعی، دانشگاه تهران
3 - استادیار گروه محیط‌زیست، دانشکده منایع طبیعی، دانشگاه تهران.
4 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
الکلمات المفتاحية: سیستم محیط زیستی, مدل DPSIR, وضعیت اکوسیستم, تاثیرات اقتصادی- اجتماعی, سیاست گذاری,
ملخص المقالة :
هدف از پژوهش حاضر، معرفی روش DPSIR و بررسی کاربرد آن در محیط زیست و تصمیم‌گیری‌های این حوزه و لزوم استفاده از این روش برای حل مشکلات محیط زیستی است. از آن جایی که در دهه های اخیر، مشکلات محیط زیستی که بیش تر بر اساس جنبه های اقتصادی فعالیت های انسانی بوده است، محققان و تصمیم گیران با چالش مواجه شده اند. این مشکلات در مقیاس ها ی متفاوتی از تغییر اقلیم جهانی تا تأثیرات فعالیت های انسانی بر سیستم های اکولوژیکی جای گرفته اند. در حال حاضر، به دلیل اهمیت این مشکلات نیاز به استفاده از روش های انعطاف پذیر برای مقابله کارآمد با مشکلات محیط زیستی بیش‌ازپیش احساس می شود؛ روش هایی که هم فاکتورهای اقتصادی و اجتماعی و هم فاکتورهای محیط زیستی را در نظر بگیرند. با توجه به هدف این مطالعه، روش پژوهش، مروری بر مقالات و یافته های قبلی درباره کاربرد مدل DPSIR و منافع و معایب آن در تصمیم گیری های محیط زیست بود. چارچوب DPSIR یا مدل(نیروی محرکه- فشار- وضعیت- تاثیر- پاسخ) ابزاری است که از طریق تعیین روابط میان فعالیت های انسانی و محیط زیست به توصیف مشکلات محیط زیستی می پردازد. این چارچوب زمینه ای را فراهم می کند تا انواع شاخص های متفاوت با یکدیگر ترکیب شوند و نه تنها تأثیرات محیط زیستی بلکه، تأثیرات اقتصادی- اجتماعی ناشی از تغییرات در وضعیت اکوسیستم ها را نیز در نظر می گیرد. نتایج این مطالعه نشان داد که مدل DPSIR می تواند اطلاعات متنوع درباره سیستم محیط زیستی را طبقه بندی و ساده سازی کند تا این اطلاعات برای پاسخ های احتمالی در اختیار سیاست گذاران قرار گیرند و به همین دلیل این روش در دهه های اخیر با سرعت فزاینده ای توسط محققان و سیاست گذاران در حال استفاده است.
. رحمتی، علیرضا، « بررسی روند ارزیابی اثرات محیطزیستی در ایران، چالشها و راهکارها. محیط‌زیست و توسعه»،1391، سال 3، شماره 5، صفحات 23-15.
2. Elliott, M., Burdon, D., Hemingway, K., 2006, Marine Ecosystem Structure, Functioning, Health and Management and Potential Approaches to Marine Ecosystem Recovery: A Synthesis of Current Understanding. CCW Policy Research Report No. 06/5.
3. Elliott, M., 2011, Marine science and management means tackling exogenic unmanaged pressures and endogenic managed pressures – a numbered guide. Marine Pollution Bulletin 62, 651–655.
4. Gregory A. J, Atkins J. P, Burdon. D, Elliot. M, 2005, A problem structuring method for ecosystem-based management: The DPSIR modeling process. European Journal of Operational Research. 227, 558-569
5. Elliott, M., 2002, The role of the DPSIR approach and conceptual models in marine environmental management: anexample for offshore wind power.Marine Pollution Bulletin 44:iii–vii.
6. Turner, R. K., Adger, W. N., and I. Lorenzoni. 1998a. Towards integrated modelling and analysis in coastal zones: Principles and practices. LOICZ Reports & Studies, No. 11, LOICZ IPO. Texel, The Netherlands, 122 pp.
7. Organization of Economic Co-operation and Development (OECD).1993. OECD Environment Indicators, Development, Measurement and Use: Reference Paper. OECD Environment Directorate, Environmental Performance and Information Division, Paris.
8. Levrel, H. C.Kerbiriou, D.Couvetand J. Weber, 2009, OECD pressure–state–response indicators for managingbiodiversity: a realistic perspective for a French biosphere reserve.Biodivers Conservation, 18:1719–1732.
9. Kristensen, P, 2004, The DPSIR Framework. Paper presented at the 27-29 September 2004 workshop on a comprehensive / detailedassessment of the vulnerability of water resources to environmental change in Africa usingriver basin approach. UNEP Headquarters, Nairobi, Kenya
10. Vidal-Abraca, M.R., Suarez-Alonso, M.L., Santos-Martin, F. Martin-Lopez. B. Understanding complex links between fluvial ecosystems and social indicators in spain: An ecosystem services approach. 2014. Ecological Complexity. 20, 1-10.
11. Shao, C. Guan, Y. Chu,C. Shi,R, Ju,M. Shi, J. Trends analysis of Ecological Environment Security based on DPSIR MODEL IN THE Coastal zone: A survey study in Tianjin, China.2014. International journal of Environment Research.,8(3): 765-778
12. Namaalwa S., Van dam. A.A, Funk. A, Ajie G.S., Kaggwa. R.C. A characterization of the drivers, pressures, ecosystem functions and services of Namatala wetland, Uganda, 2013, Environmental science and policy.34. 44-57.
13. آل محمد، س، یاوری، ا، صالحی، ا، زبردست، ل،« بهکارگیری ارزیابی راهبردی محیط‌زیست به‌منظور تدوین سیاستهای برنامه توسعه پایدار»، 1393، محیطشناسی، دوره 40، شماره 3، صفحات 667-645.
14.جهانی شکیب، ف، ملک محمدی، ب، زبردست، ل، عادلی، ف،« بررسی قابلیت و کاربرد خدمات اکوسیستمی به‌عنوان شاخصهای اکولوژیکی در مدل DPSIR (مطالعه نمونه: تالاب چغاخور)»، پژوهشهای محیط‌زیست، سال 5، شماره 10، صفحات 120-109.
15. Saadati, S, Motevallian, S. Rheinheimer,D.E., Najafi, H. Indicators for sustainable management of wetland ecosystems using a DPSIR approach: A case study in Iran. 2013.
16. Ness, B., Anderberg, S., Olsson, L., 2010, Structuring problems in sustainability science: the multi-level DPSIR framework. Geoforum 41, 479–488.
17. Rounsevell, M., Dawson, T., Harrison, P., 2010, A conceptual framework to assess the effects of environmental change on ecosystem services. Biodivers. Conserv. 19, 2823–2842.
18. Schrevel. A, Kumar. R. 2010. The livelihood concept integrated into the DPSIR analytical tool
19. Braat L., P. ten Brink, I. Bräuer and H. Gerdes, 2008, The COPI methodology and Valuation Database. The Cost of Policy Inaction: The case of not meeting the 2010 biodiversity target. L. Braatand P. ten Brink (eds.). Ecologic Institute, Wageningen / Brussels.
20. Tscherning K, Helming K, Krippner B, Sieber S, Paloma SGy (2012) Does research applying the DPSIR framework support decision making? Land Use Policy 29: 102–110
21. Svarstad, H., Kjerulf Petersen, L., Rothman, D., Sieple, H., Wätzold, F., 2008. Discursive biases of the environmental research framework DPSIR. Landuse policy25, 116-125.
22. Karageorgis, A.P., Skourtos, M.S., Kapsimalis, V., Kontogianni, A.D., Skoulikidis, N.Th., Pagou, K., Nikolaidis, N.P., Drakopoulou, P., Zanou, B., Karamanos, H., Levkov, Z., Anagnostou, Ch., 2005, An integrated approach to watershed management within the DPSIR framework: Axios River catchment and Thermaikos Gulf. Reg. Environ. Change J. 5, 138–160
23. Pirrone, N., Trombino, G., Cinirella, S., Algieri, A., Bendoricchio, G., Palmeri, L. 2005. The Driver-Pressure-State-Impact-Response (DPSIR) approach for integrated catchment-coastal zone management: preliminary application to the Po catchment-Adriatic Sea coastal zone system. Reg. Environ. Change J. 5, 111–137.
24. Holman, I.P., Rounsevell, M.D.A., Shackley, S., Harrison, P.A., Nicholls, R.J., Berry, P.M., Audsley, E., 2005. A regional, multi-sectoral and integrated assessment of the impacts of climate and socio-economic change in the UK. Climatic Change 71, 9–41.
25. Agyemang, I., McDonald, A., Carver, S., 2007, Application of the DPSIR framework to environmental degradation assessment in northern Ghana. Nat. Resour. Forum 31, 212–225.
26. Roura-Pascual, N., Richardson, D.M., Krug, R.M., Brown, A., Chapman, R.A., Forsyth G.G., Le Maitre, D.C., Robertson, M.P., Stafford, L., Van Wilgen, B.W., Wannenburgh, A., Wessels, N., 2009. Ecology and management of alien plant invasions in South African fynbos: accommodating key complexities in objective decision making. Biol. Conserv. 142, 1595–1604.
27. Mangi, S.C., Roberts, C.M., Rodwell, L.D., 2007, Reef fisheries management in Kenya: Preliminary approach using the driver-pressure-state-impact-response (DPSIR) scheme of indicators. Ocean Coast. Manage. 50, 463–480
28. Pintér, L., Hardi, P., Bartelmus, P., 2005, Sustainable Development Indicators Proposal for a Way Forward – Prepared for the United Nations Division for Sustainable Development UN-DSD. 41 pp.
29. Turner, R.K., Subak, S., Adger, W.N., 1996. Pressures, trends, and impacts in coastal zones: interactions between socioeconomic and natural systems 7. Environ. Manage. 20, 159–173
30. Carr, E.R., Wingard, P.M., Yorty, S.C., Thompson, M.C., Jensen, N.K., Roberson, J., 2007. Applying DPSIR to sustainable development. Int. J. Sust. Dev. World 14, 543–555.
31. Niemeijer, D., De Groot, R.S., 2008. Framing environmental indicators: moving from causal chains to causal networks. Environ. Dev. Sustain. 10,89-106.
