گیاهپالایی: فناوری پالایش خاکهای آلوده به فلزات سنگین
الموضوعات :
1 - استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
الکلمات المفتاحية: پالایش سبز, فلزات سنگین, خاک آلوده, تثبیت گیاهی, استخراج گیاهی,
ملخص المقالة :
فناوری گیاه پالایی یک فرآیند پایدار، ارزان قیمت و دوست دار محیط زیست است که استفاده توام از گیاهان و میکروارگانیزم ها را برای پالایش بسترهای آلوده فراهم می سازد. از میان روش های مختلف گیاه پالایی، سه روش تثبیت، استخراج و تصعید گیاهی برای پالایش خاک های آلوده به فلزات سنگین بکار می روند. تولید زی توده بالا، سیستم ریشه ای خوب توسعه یافته و یک سیستم دفاعی قوی، مهم ترین معیارهای کلی گیاهان برای موفقیت در فرآیند گیاه پالایی خاک های آلوده به فلزات سنگین می باشد. نتایج پژوهش های متعدد نشان داده است که در بین گیاهان مختلف، گونه های درختی به ویژه گونه های تندرشد متعلق به خانواده Salicaceae (صنوبرها و بیدها) گزینه های مناسبی برای استفاده در فرآیند گیاه پالایی می باشند. به طوری که این گونه های درختی زی توده زیادی تولید می کنند، نسبت به گونه های زراعی و مرتعی منابع غذایی برای چهارپایان نیستند، سیستم ریشه ای توسعه یافته ای برای جذب فلزات سنگین از خاک دارند و میزان تبخیر و تعرق زیاد در آن ها موجب افزایش جریان آب در درخت و انتقال فلزات به اندام های هوایی می گردد. برای افزایش کارایی فرآیند گیاه پالایی خاک های آلوده به فلزات سنگین، تکنیک های متعددی چون استفاده از گیاهان تراریخته، افزایش زیست فراهمی فلزات سنگین، افزایش رشد و تولید زی توده گیاه و استفاده از میکروارگانیزم ها پیشنهاد شده است. در نهایت از آنجایی که طی فرآیند گیاه پالایی زی توده گیاهی آلوده تولید می شود، مدیریت و دفع مناسب آن ضرورت دارد. در این مطالعه فرآیند گیاه پالایی به عنوان یک فناوری پایدار برای پالایش خاک های آلوده به فلزات سنگین از جنبه های مختلف مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
المصادر:
Gaur, A., Adholeya, A., 2004. Prospects of arbuscular mycorrhizal fungi in phytoremediation of heavy metal-contaminated soils. Current Science, Vol. 86, pp. 528-534.
Bojarczuk, K., Kieliszewska-Rokicka, B., 2010. Effect of ectomycorrhiza on Cu and Pb accumulation in leaves and roots of silver birch (Betula pendula Roth.) seedlings grown in metal-contaminated soil. Water, Air, and Soil Pollution, Vol. 207, pp. 227-240.
Kramer, U., 2005. Phytoremediation: novel approaches to cleaning up polluted soils. Current Opinion in Biotechnology, Vol. 16, pp. 133-141.
Kvesitadze, G., Khatisashvili, G., Sadunishvili, T., Ramsden, J.J. 2006. Biochemical Mechanisms of Detoxification in Higher Plants. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 245 p.
صالحی، آزاده، «گیاهپالایی خاکهای آلوده به سرب توسط صنوبرهای بومی ایران (Populus alba و Populus nigra) همزیست شده با قارچهای آربوسکولار میکوریزا»، رساله دکتری علوم جنگل، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، 1393؛ 189 صفحه.
6. Henry, J.R. 2000. An Overview of the Phytoremediation of Lead and Mercury.U.S. Environmental Protection Agency Office of Solid Waste and Emergency Response Technology Innovation office. Washington, D.C., 55 p.
7. Ghosh, M., Singh, S.P., 2005. A review on phytoremediation of heavy metals and utilization of its byproducts. Applied Ecology and Environmental Research, Vol. 3, pp. 1-18.
Kabata-Pendias, A. 2011. Trace Elements in Soils and Plants, 4th ed. CRC Press, Boca Raton, Florida, USA.
Lasat, M.M. 2000. The use of plants for the removal of toxic metals from contaminated soil. Grant, No. CX 824823.
Jankite, A., Vasarevicius, S., 2007. Use of Poacea f. species to decontaminate soil from heavy metals. Ekologija, Vol. 53(4), pp. 84-89.
Bitts´anszky, A., Gyulai, G., Gullner, G., Kiss, J., Szab´o, Z., K´atay, G., Heszky, L., K¨om´ıves, T., 2009. In vitrobreeding of grey poplar (Populus × canescens) for phytoremediation Purposes. Journal of Chemical Technology and Biotechnology, Vol. 84, pp. 890-894.
Pulford, I.D., Dickinson, N.M. 2005. Phytoremediation technologies using trees. In: Prassad MNV, Naidu R [eds.], Trace elements in the environment, 375-395. CRC Press, New York.
Salehi, A., Tabari Kouchaksaraei, M., Mohammadi Goltapeh, E., Shirvany, A., Mirzaei, J., 2016. Effect of mycorrhizal inoculation on black and white poplar in a lead-polluted soil. Journal of Forest Science, Vol. 62(5), pp. 223–228.
Fischerova, Z., Tlustos, P., Szakova, J., Sichorova, K., 2006. A comparison of phytoremediation capability of selected plant species for given trace elements. Environmental Pollution, Vol. 144, pp. 93-100.
Aghabarati, A., Hosseini, S.M., Esmaili, A., Maralian, H., 2008. Growth and mineral accumulation in Olea europeaa L. trees irrigated with municipal effluent. Research Journal of Environmental Sciences, Vol. 2, pp. 281-290.
Salehi, A., Tabari, M., 2008. Accumulation of Zn, Cu, Ni and Pb in soil and lesf of Pinus eldarica Medw. Following irrigation with municipal effluent. Research Journal of Environmental Sciences, Vol. 2, pp. 291-297.
Tabari, M., Salehi, A., 2009. Long-term impact of municipal sewage irrigation on treated soil and black locust trees in a semi-arid suburban area of Iran. Journal of Environmental Sciences, Vol. 21, pp. 1438-1445.
خداکرمی، یحیی، شیروانی، انوشیروان، زاهدیامیری، قوامالدین، متینیزاده، محمد، صفری، هوشمند، «مقایسه مقدار جذب فلز سرب در اندامهای مختلف (ریشه، ساقه و برگ) نهالهای یکساله دو گونه بلوط ایرانی (Quercusbrantii) و بنه (Pistaciaatlantica) به روش محلول پاشی»، مجله جنگل ایران، 1388، جلد 1، شماره 4، صفحات 313-320.
شریعت، آناهیتا، عصاره، محمدحسن، قمریزارع، عباس، «اثر کادمیم بر برخی پارامترهای فیزیولوژی در Eucalyptusoccidentalis»، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، 1389، جلد 14، شماره 53، صفحات 145-153.
رفعتی، مریم، خراسانی، نعمتا...، مراقبی، فرهنگ، شیروانی، انوشیروان، «توانایی گونههای توت سفید (Morusalba) و سپیدار (Populusalba) در تثبیت و برداشت فلزات سنگین»، نشریه محیط زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، 1391، جلد 65، شماره 2، صفحات 181-191.
عظمپور، ثریا، پیلهور، بابک، شیروانی، انوشیروان، بایرامزاده، ویلما، احمدی، مهدی، «گیاهپالایی سه گونه درختی زبان گنجشک، نارون چتری و بید سفید (Fraxinus rotundifolia, Ulmus densa, Salix alba) نسبت به فلز سنگین نیکل (مطالعه موردی: پالایشگاه نفت کرمانشاه) »، مجله جنگل ایران، 1392، جلد 5، شماره 2، صفحات 141-150.
Lingua, G., Franchin, C., Todeschini, V., Castiglione, S., Biondi, S., Burlando, B., Parravicini, V., Torrigiani, P., Berta, G., 2008. Arbuscular mycorrhizal fungi differentially affect the response to high zinc concentrations of two registered poplar clones. Environmental Pollution, Vol. 153, pp. 137-147.
Borghi, M., Tognetti, R., Monteforti, G., Sebastiani, L., 2008. Responses of two poplar species (Populus alba and Populus × canadensis) to high copper concentrations. Environmental and Experimental Botany, Vol. 62, pp. 290-299.
Pietrini, F., Zacchini, M., Iori, V., Pietrosanti, L., Bianconi, D., Massacci, A., 2010. Screening of poplar clones for cadmium phytoremediation using photosynthesis, biomass and cadmium content analyses. International Journal of Phytoremediation, Vol. 12, pp. 105-120.
Ma, Y., He, J., Ma, Ch., Luo, J., Li, H., Liu, T., Polle, A., Peng, Ch., Luo, Zhi-Bin., 2014. Ectomycorrhizas with Paxillus involutus enhance cadmium uptake and tolerance in Populus × canescens. Plant, Cell and Environment, Vol. 37, pp. 627-642.
Arriagada, C.A., Herrera, M.A., Ocampo, J.A., 2005. Contribution of arbuscular mycorrhizal and saprobe fungi to the tolerance of Eucalyptus globulus to Pb. Water, Air, and Soil Pollution, Vol. 166, pp. 31-47.
Ferna´ndez, R., Bertrand, A., Casares, A., Garcı´a, R., Gonza´lez, A., Tame´s, R.S., 2008. Cadmium accumulation and its effect on the in vitro growth of woody fleabane and mycorrhized white birch. Environmental Pollution, Vol. 152, pp. 522-529.
کافی، محمد، برزویی، اعظم، صالحی، معصومه، کمندی، علی، معصومی، علی، نباتی، جعفر، «فیزیولوژی تنشهای محیطی در گیاهان»، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1388، 502 صفحه.
Gohre, V., Paszkowski, U., 2006. Contribution of the arbuscular mycorrhizal symbiosis to heavy metal phytoremediation. Planta, Vol. 223. pp. 1115-1122.
Sebastiani, L., Scebba, F., Tognetti, R., 2004. Heavy metal accumulation and growth responses in poplar clones Eridano (Populus deltoides × maximowiczii) and I-214 (P. × euramericana) exposed to industrial waste. Environmental and Experimental Botany, Vol. 52, pp. 79-88.
Yang, X.E., Long, X.X., Ye, H.B., He, Z.L., Calvert, D.V., Stoffella, P.J., 2005. Cadmium tolerance and hyperaccumulaion in a new Zn hyperaccumulating plant species. Plant and Soil, Vol. 259, pp. 181-189.
Abdullahi, M.S., Uzairu, A., Okunola, O.J., 2009. Quantitative determination of heavy metal concentration in onion leaves. International Journal of Environmental Research, Vol. 3, pp. 271-274.
Athar, M., Vohora, S.B. 1995. Heavy metals and Environment. New Age International Ltd, Publishers. New Delhi, 216 p.
Khan, G., Kuek, C., Chaudhry, T.M., Khoo, C.S., Hayes, W.J., 2000. Role of plants, mycorrhizae and phytochelators in heavy metal contaminated land remediation. Chemosphere, Vol. 41, pp. 197-207.
Ward O.P., Singh, A., 2004. Soil bioremediation and phytoremediation-An overview. Applied bioremediation and phytoremediation, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, pp. 1-12.
داوری، مهدی، «مدلسازی پالایش سبز خاکهای آلوده با دو آلاینده نیکل و کادمیم»، رساله دکتری خاکشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی، 1388؛ 175 صفحه.
Liu, J.N., Zhou, Q.X., Wang, S., Sun, T., 2009. Cadmium torerance and accumulation of Althaea rosea Cav. and its potential as a hyperaccumulator under chemical enhancement. Environmental Monitoring and Assessment, Vol. 149, pp. 419-427.
Garbisu, C., Hernández-Allica, J., Barrutia, O., Alkorta, I., Becerril, J.M., 2002. Phytoremediation: a technology using green plants to remove contaminants from polluted areas. Reviews on environmental health, Vol. 17, pp. 173-188.
McIntyre, T., 2003. Phytoremediation of heavy metals from soils. Advances in Biochemistry Engineering Biotechnology, Vol. 78, pp. 97-123.
Dahmani-Muller, H., Van Oort, F., Ge´lie, B., Balabane, M., 2000. Strategies of heavy metal uptake by three plant species growing near a metal smelter. Environmental Pollution, Vol. 109, pp. 231-238.
Morikava, H., Erkin, O.C., 2003. Basic processes in phytoremediation and some applications to air pollution control. Chemosphere, Vol. 52, pp. 1553-1558.
Newman, L.A., Strand, S.E., Choe, N., Duffy, J., Ekuan, G., Ruszaj, M., Shurtleff, B.B., Wilmoth, J., Heilman, P., Gordon, M.P., 1997. Uptake and biotransformation of trichloroethylene by hybrid poplars. Environmental Science & Technology, Vol. 31, pp. 1062-1067.
De Souza, M.P., Lytle, M.C., Mulholland, M.M., Otte, M.L., Terry, N., 2000. Selenium assimilation and volatilization from dimethylselenoniopropionate by Indian mustard. Plant Physiology, Vol. 122, pp. 1281-1288.
Heaton, C.P., Rugh, C.L., Wang, N.J., Meagher, R.B., 1998. Phytoremediation of mercury and methylmercurey polluted soils using genetically engineered plants. Journal of Soil Contamination, Vol. 7, pp. 497-509.
Rugh, C.L., Senecoff, J.F., Meagher, R.B., Merkle, S.A., 1998. Development of transgenic yellow poplar for mercury phytoremediation. Nature Biotechnology, Vol. 16, pp. 925-928.
زارعی، مهدی، «بررسی تنوع قارچهای میکوریز آربوسکولار در خاکهای آلوده به فلزات سنگین و کارایی آنها در گیاهپالایی»، رساله دکتری، دانشگاه تهران، دانشکده مهندسی آب و خاک، 1387؛ 165 صفحه.
رفعتی، مریم، «بررسی قدرت جذب فلزات سنگین کادمیوم، کروم و نیکل توسط درختان توت سفید و سپیدار (مطالعه برروی کشت گیاهان گلخانهای)»، رساله دکتری محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 1390؛ 150 صفحه.
Angelova, V., Ivanov, K., 2009. Bio-accumulation and distribution of heavy metals in black mustard (Brassica nira Koch). Environmental Monitoring and Assessment, Vol. 153, pp. 449-459.
صالحی، آزاده، طبریکوچکسرایی، مسعود، شیروانی، انوشیروان، «زندهمانی، رشد و غلظت سرب نهال سپیدار (Populus alba clone 44/9) در خاک آلوده به سرب»، مجله جنگل ایران، 1393، جلد 6، شماره 4، صفحات 419-433.
_||_
Gaur, A., Adholeya, A., 2004. Prospects of arbuscular mycorrhizal fungi in phytoremediation of heavy metal-contaminated soils. Current Science, Vol. 86, pp. 528-534.
Bojarczuk, K., Kieliszewska-Rokicka, B., 2010. Effect of ectomycorrhiza on Cu and Pb accumulation in leaves and roots of silver birch (Betula pendula Roth.) seedlings grown in metal-contaminated soil. Water, Air, and Soil Pollution, Vol. 207, pp. 227-240.
Kramer, U., 2005. Phytoremediation: novel approaches to cleaning up polluted soils. Current Opinion in Biotechnology, Vol. 16, pp. 133-141.
Kvesitadze, G., Khatisashvili, G., Sadunishvili, T., Ramsden, J.J. 2006. Biochemical Mechanisms of Detoxification in Higher Plants. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 245 p.
صالحی، آزاده، «گیاهپالایی خاکهای آلوده به سرب توسط صنوبرهای بومی ایران (Populus alba و Populus nigra) همزیست شده با قارچهای آربوسکولار میکوریزا»، رساله دکتری علوم جنگل، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، 1393؛ 189 صفحه.
6. Henry, J.R. 2000. An Overview of the Phytoremediation of Lead and Mercury.U.S. Environmental Protection Agency Office of Solid Waste and Emergency Response Technology Innovation office. Washington, D.C., 55 p.
7. Ghosh, M., Singh, S.P., 2005. A review on phytoremediation of heavy metals and utilization of its byproducts. Applied Ecology and Environmental Research, Vol. 3, pp. 1-18.
Kabata-Pendias, A. 2011. Trace Elements in Soils and Plants, 4th ed. CRC Press, Boca Raton, Florida, USA.
Lasat, M.M. 2000. The use of plants for the removal of toxic metals from contaminated soil. Grant, No. CX 824823.
Jankite, A., Vasarevicius, S., 2007. Use of Poacea f. species to decontaminate soil from heavy metals. Ekologija, Vol. 53(4), pp. 84-89.
Bitts´anszky, A., Gyulai, G., Gullner, G., Kiss, J., Szab´o, Z., K´atay, G., Heszky, L., K¨om´ıves, T., 2009. In vitrobreeding of grey poplar (Populus × canescens) for phytoremediation Purposes. Journal of Chemical Technology and Biotechnology, Vol. 84, pp. 890-894.
Pulford, I.D., Dickinson, N.M. 2005. Phytoremediation technologies using trees. In: Prassad MNV, Naidu R [eds.], Trace elements in the environment, 375-395. CRC Press, New York.
Salehi, A., Tabari Kouchaksaraei, M., Mohammadi Goltapeh, E., Shirvany, A., Mirzaei, J., 2016. Effect of mycorrhizal inoculation on black and white poplar in a lead-polluted soil. Journal of Forest Science, Vol. 62(5), pp. 223–228.
Fischerova, Z., Tlustos, P., Szakova, J., Sichorova, K., 2006. A comparison of phytoremediation capability of selected plant species for given trace elements. Environmental Pollution, Vol. 144, pp. 93-100.
Aghabarati, A., Hosseini, S.M., Esmaili, A., Maralian, H., 2008. Growth and mineral accumulation in Olea europeaa L. trees irrigated with municipal effluent. Research Journal of Environmental Sciences, Vol. 2, pp. 281-290.
Salehi, A., Tabari, M., 2008. Accumulation of Zn, Cu, Ni and Pb in soil and lesf of Pinus eldarica Medw. Following irrigation with municipal effluent. Research Journal of Environmental Sciences, Vol. 2, pp. 291-297.
Tabari, M., Salehi, A., 2009. Long-term impact of municipal sewage irrigation on treated soil and black locust trees in a semi-arid suburban area of Iran. Journal of Environmental Sciences, Vol. 21, pp. 1438-1445.
خداکرمی، یحیی، شیروانی، انوشیروان، زاهدیامیری، قوامالدین، متینیزاده، محمد، صفری، هوشمند، «مقایسه مقدار جذب فلز سرب در اندامهای مختلف (ریشه، ساقه و برگ) نهالهای یکساله دو گونه بلوط ایرانی (Quercusbrantii) و بنه (Pistaciaatlantica) به روش محلول پاشی»، مجله جنگل ایران، 1388، جلد 1، شماره 4، صفحات 313-320.
شریعت، آناهیتا، عصاره، محمدحسن، قمریزارع، عباس، «اثر کادمیم بر برخی پارامترهای فیزیولوژی در Eucalyptusoccidentalis»، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، 1389، جلد 14، شماره 53، صفحات 145-153.
رفعتی، مریم، خراسانی، نعمتا...، مراقبی، فرهنگ، شیروانی، انوشیروان، «توانایی گونههای توت سفید (Morusalba) و سپیدار (Populusalba) در تثبیت و برداشت فلزات سنگین»، نشریه محیط زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، 1391، جلد 65، شماره 2، صفحات 181-191.
عظمپور، ثریا، پیلهور، بابک، شیروانی، انوشیروان، بایرامزاده، ویلما، احمدی، مهدی، «گیاهپالایی سه گونه درختی زبان گنجشک، نارون چتری و بید سفید (Fraxinus rotundifolia, Ulmus densa, Salix alba) نسبت به فلز سنگین نیکل (مطالعه موردی: پالایشگاه نفت کرمانشاه) »، مجله جنگل ایران، 1392، جلد 5، شماره 2، صفحات 141-150.
Lingua, G., Franchin, C., Todeschini, V., Castiglione, S., Biondi, S., Burlando, B., Parravicini, V., Torrigiani, P., Berta, G., 2008. Arbuscular mycorrhizal fungi differentially affect the response to high zinc concentrations of two registered poplar clones. Environmental Pollution, Vol. 153, pp. 137-147.
Borghi, M., Tognetti, R., Monteforti, G., Sebastiani, L., 2008. Responses of two poplar species (Populus alba and Populus × canadensis) to high copper concentrations. Environmental and Experimental Botany, Vol. 62, pp. 290-299.
Pietrini, F., Zacchini, M., Iori, V., Pietrosanti, L., Bianconi, D., Massacci, A., 2010. Screening of poplar clones for cadmium phytoremediation using photosynthesis, biomass and cadmium content analyses. International Journal of Phytoremediation, Vol. 12, pp. 105-120.
Ma, Y., He, J., Ma, Ch., Luo, J., Li, H., Liu, T., Polle, A., Peng, Ch., Luo, Zhi-Bin., 2014. Ectomycorrhizas with Paxillus involutus enhance cadmium uptake and tolerance in Populus × canescens. Plant, Cell and Environment, Vol. 37, pp. 627-642.
Arriagada, C.A., Herrera, M.A., Ocampo, J.A., 2005. Contribution of arbuscular mycorrhizal and saprobe fungi to the tolerance of Eucalyptus globulus to Pb. Water, Air, and Soil Pollution, Vol. 166, pp. 31-47.
Ferna´ndez, R., Bertrand, A., Casares, A., Garcı´a, R., Gonza´lez, A., Tame´s, R.S., 2008. Cadmium accumulation and its effect on the in vitro growth of woody fleabane and mycorrhized white birch. Environmental Pollution, Vol. 152, pp. 522-529.
کافی، محمد، برزویی، اعظم، صالحی، معصومه، کمندی، علی، معصومی، علی، نباتی، جعفر، «فیزیولوژی تنشهای محیطی در گیاهان»، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1388، 502 صفحه.
Gohre, V., Paszkowski, U., 2006. Contribution of the arbuscular mycorrhizal symbiosis to heavy metal phytoremediation. Planta, Vol. 223. pp. 1115-1122.
Sebastiani, L., Scebba, F., Tognetti, R., 2004. Heavy metal accumulation and growth responses in poplar clones Eridano (Populus deltoides × maximowiczii) and I-214 (P. × euramericana) exposed to industrial waste. Environmental and Experimental Botany, Vol. 52, pp. 79-88.
Yang, X.E., Long, X.X., Ye, H.B., He, Z.L., Calvert, D.V., Stoffella, P.J., 2005. Cadmium tolerance and hyperaccumulaion in a new Zn hyperaccumulating plant species. Plant and Soil, Vol. 259, pp. 181-189.
Abdullahi, M.S., Uzairu, A., Okunola, O.J., 2009. Quantitative determination of heavy metal concentration in onion leaves. International Journal of Environmental Research, Vol. 3, pp. 271-274.
Athar, M., Vohora, S.B. 1995. Heavy metals and Environment. New Age International Ltd, Publishers. New Delhi, 216 p.
Khan, G., Kuek, C., Chaudhry, T.M., Khoo, C.S., Hayes, W.J., 2000. Role of plants, mycorrhizae and phytochelators in heavy metal contaminated land remediation. Chemosphere, Vol. 41, pp. 197-207.
Ward O.P., Singh, A., 2004. Soil bioremediation and phytoremediation-An overview. Applied bioremediation and phytoremediation, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, pp. 1-12.
داوری، مهدی، «مدلسازی پالایش سبز خاکهای آلوده با دو آلاینده نیکل و کادمیم»، رساله دکتری خاکشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده کشاورزی، 1388؛ 175 صفحه.
Liu, J.N., Zhou, Q.X., Wang, S., Sun, T., 2009. Cadmium torerance and accumulation of Althaea rosea Cav. and its potential as a hyperaccumulator under chemical enhancement. Environmental Monitoring and Assessment, Vol. 149, pp. 419-427.
Garbisu, C., Hernández-Allica, J., Barrutia, O., Alkorta, I., Becerril, J.M., 2002. Phytoremediation: a technology using green plants to remove contaminants from polluted areas. Reviews on environmental health, Vol. 17, pp. 173-188.
McIntyre, T., 2003. Phytoremediation of heavy metals from soils. Advances in Biochemistry Engineering Biotechnology, Vol. 78, pp. 97-123.
Dahmani-Muller, H., Van Oort, F., Ge´lie, B., Balabane, M., 2000. Strategies of heavy metal uptake by three plant species growing near a metal smelter. Environmental Pollution, Vol. 109, pp. 231-238.
Morikava, H., Erkin, O.C., 2003. Basic processes in phytoremediation and some applications to air pollution control. Chemosphere, Vol. 52, pp. 1553-1558.
Newman, L.A., Strand, S.E., Choe, N., Duffy, J., Ekuan, G., Ruszaj, M., Shurtleff, B.B., Wilmoth, J., Heilman, P., Gordon, M.P., 1997. Uptake and biotransformation of trichloroethylene by hybrid poplars. Environmental Science & Technology, Vol. 31, pp. 1062-1067.
De Souza, M.P., Lytle, M.C., Mulholland, M.M., Otte, M.L., Terry, N., 2000. Selenium assimilation and volatilization from dimethylselenoniopropionate by Indian mustard. Plant Physiology, Vol. 122, pp. 1281-1288.
Heaton, C.P., Rugh, C.L., Wang, N.J., Meagher, R.B., 1998. Phytoremediation of mercury and methylmercurey polluted soils using genetically engineered plants. Journal of Soil Contamination, Vol. 7, pp. 497-509.
Rugh, C.L., Senecoff, J.F., Meagher, R.B., Merkle, S.A., 1998. Development of transgenic yellow poplar for mercury phytoremediation. Nature Biotechnology, Vol. 16, pp. 925-928.
زارعی، مهدی، «بررسی تنوع قارچهای میکوریز آربوسکولار در خاکهای آلوده به فلزات سنگین و کارایی آنها در گیاهپالایی»، رساله دکتری، دانشگاه تهران، دانشکده مهندسی آب و خاک، 1387؛ 165 صفحه.
رفعتی، مریم، «بررسی قدرت جذب فلزات سنگین کادمیوم، کروم و نیکل توسط درختان توت سفید و سپیدار (مطالعه برروی کشت گیاهان گلخانهای)»، رساله دکتری محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 1390؛ 150 صفحه.
Angelova, V., Ivanov, K., 2009. Bio-accumulation and distribution of heavy metals in black mustard (Brassica nira Koch). Environmental Monitoring and Assessment, Vol. 153, pp. 449-459.
صالحی، آزاده، طبریکوچکسرایی، مسعود، شیروانی، انوشیروان، «زندهمانی، رشد و غلظت سرب نهال سپیدار (Populus alba clone 44/9) در خاک آلوده به سرب»، مجله جنگل ایران، 1393، جلد 6، شماره 4، صفحات 419-433.
_||_
